Zmiany w prawie jazdy dla seniorów. Nowe regulacje w 2026

Jakie nowe przepisy UE dotyczące prawa jazdy i badań lekarskich dla seniorów wchodzą w życie?

Pierwotne plany Komisji Europejskiej wywołały spore poruszenie, gdyż zakładały, że starsi kierowcy musieliby przechodzić obowiązkowe badania lekarskie co 5 lat. Kwestia ta wzbudziła silne emocje w wielu krajach członkowskich. Zgodnie z tymi wstępnymi propozycjami, zarówno negatywna opinia specjalisty, jak i samo niepoddanie się badaniu, skutkowałyby utratą ważności dokumentu. Ostatecznie Unia Europejska zmienia przepisy, wprowadzając nowe zasady oceny zdrowia kierowców w zmodyfikowanym kształcie.

Istotną zmianą jest przesunięcie granicy wieku z 50 na 65 lat, od której państwa członkowskie mogą skrócić ważność prawa jazdy. Kraje członkowskie zyskały możliwość skrócenia ważności dokumentu dla seniorów, na przykład do 5 lat, choć nie są do tego zobowiązane. Jak wyjaśnia Dorota Kolińska z biura prasowego Parlamentu Europejskiego, nowe przepisy dają państwom elastyczność w stosowaniu zwiększonej częstotliwości badań lub innych środków po przekroczeniu 65. roku życia. Przedstawicielka ta dodała również, że standardowa ważność prawa jazdy wyniesie 15 lat, lub 10 lat w przypadku funkcji dokumentu tożsamości, natomiast dla pojazdów ciężarowych i autobusów będzie to 5 lat, z opcją skrócenia tego okresu dla starszych kierowców.

Kraje Unii Europejskiej będą miały możliwość zastąpienia tradycyjnych badań lekarskich dla kierowców aut i motocykli formularzem samooceny lub innym systemem krajowym. W ramach szczególnych środków dla osób powyżej 65. roku życia dopuszcza się zwiększoną częstotliwość kontroli zdrowia lub właśnie samooceny medyczne. Państwa członkowskie otrzymały 4 lata na wdrożenie nowych regulacji dotyczących prawa jazdy i badań. Ostatecznym terminem na wprowadzenie tych przepisów jest rok 2029.

Jak starzenie się wpływa na zdolności kierowców i bezpieczeństwo ruchu drogowego?

Procesy demograficzne są nieubłagane, a starzenie się populacji w Polsce będzie postępować szybciej niż średnia w Unii Europejskiej. Obecnie osoby po 60. roku życia stanowią około 17 procent naszego społeczeństwa, a liczba osób w wieku emerytalnym znacząco wzrośnie już w 2030 roku. Szacuje się, że globalna liczba osób powyżej 80. roku życia zwiększy się z 90 milionów do ponad 400 milionów w 2050 roku. Dr Ewa Odachowska-Rogalska z Instytutu Transportu Samochodowego zauważa, że choć nie ma sztywnej granicy wieku eliminującej z prowadzenia pojazdów, u większości ludzi sprawność psychofizyczna z czasem się obniża.

Eksperci wskazują na konkretne deficyty, takie jak spadek wrażliwości układu nerwowego oraz pogorszenie widzenia, słuchu i zdolności reakcji. Dr Ewa Odachowska-Rogalska potwierdza, że wraz z wiekiem naturalnie zmniejsza się wrażliwość układu nerwowego i pogarszają się funkcje zmysłowe. U seniorów często obserwuje się również zawężone pole widzenia oraz gorszą ocenę odległości. Dodatkowym utrudnieniem jest słaba wrażliwość na kontrast.

Wymienione ograniczenia, takie jak zawężone pole widzenia czy problemy z oceną odległości, mogą prowadzić do błędów o tragicznych skutkach. Starsi kierowcy mają statystycznie największe trudności z prawidłową oceną pierwszeństwa przejazdu na skrzyżowaniach. Przedstawicielka ITS ocenia, że grupa ta jest narażona na większe ryzyko udziału w wypadkach. W związku z tym Parlament Europejski przyjął zmiany, które mają na celu poprawę bezpieczeństwa drogowego, biorąc pod uwagę także te czynniki. Informacje te mają kluczowe znaczenie, ponieważ mogą bezpośrednio wpływać na bezpieczeństwo w ruchu drogowym.

Jakie są statystyki wypadków drogowych z udziałem kierowców-seniorów w Polsce?

Najnowsze dane dotyczące zdarzeń drogowych pochodzą z raportu Biura Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji z 2024 roku. W Polsce populacja aktywnych kierowców w wieku 60 lat i starszych liczy obecnie 9,94 miliona osób. W kontekście tak licznej grupy, jako jeden ze środków wspierających bezpieczeństwo, rozważa się stosowanie kursów przypominających.

Statystyki pokazują, że kierowcy w wieku 60 lat i starsi spowodowali 3866 wypadków drogowych. Choć ta grupa wiekowa odpowiada za znaczną liczbę zdarzeń, w klasyfikacji ogólnej zajmuje trzecie miejsce, ustępując kierowcom w wieku 40-59 lat oraz 25-39 lat. Niestety, w wypadkach spowodowanych przez seniorów zginęło 339 osób. Bilans rannych w tych zdarzeniach wyniósł 4327 osób.

Warto zwrócić uwagę również na niechronionych uczestników ruchu, gdzie rowerzyści w wieku 60 plus spowodowali najwięcej wypadków (338) ze wszystkich grup wiekowych rowerzystów. Co więcej, seniorzy stanowili najliczniejszą grupę ofiar śmiertelnych w wypadkach drogowych, z tragicznym bilansem 611 zabitych osób.

Jakie są propozycje dotyczące obowiązkowych badań lekarskich i samooceny dla kierowców?

Nowe zasady oceny zdrowia kierowców, w tym seniorów, stały się faktem i wchodzą do porządku prawnego. Obecne przepisy wyjaśniają, kiedy kierowca musi udać się na badania, które przy ubieganiu się o przedłużenie ważności dokumentu są obligatoryjne. Standardowo badania te powinny obejmować między innymi kontrolę wzroku i układu krążenia. W Polsce kierowcy niezawodowi podlegają badaniom lekarskim (a czasem psychologicznym) głównie przy wyrabianiu dokumentu lub po złamaniu prawa, np. po jeździe pod wpływem alkoholu czy spowodowaniu wypadku.

Pojawiają się głosy, że rozsądnym rozwiązaniem byłoby kierowanie na badania psychologiczne osób chorych lub zagrożonych demencją, niezależnie od ich wieku.

Przedstawicielka ITS sugeruje, że warto rozszerzyć obowiązujące przepisy dotyczące badań kierowców. Świadomy kierowca, który zidentyfikuje swoje ograniczenia, może dostosować styl jazdy do możliwości. Przykłady takiego dostosowania to ograniczenie prędkości czy unikanie tras o dużym natężeniu ruchu oraz jazdy po zmierzchu. Jak wyjaśnia dr Odachowska-Rogalska, badania psychologiczne dostarczają cennych informacji o sprawności psychicznej i mechanizmach zachowania, co wykracza poza samą selekcję kierowców. Tego rodzaju wiedza może skłaniać do pożądanej autorefleksji.