Bakteryjne zatrucia pokarmowe – objawy, przyczyny, leczenie
Czym jest bakteryjne zatrucie pokarmowe?
Zatrucia pokarmowe to zespół ostrych i gwałtownych dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takich jak biegunka i wymioty. Jak sama nazwa wskazuje, bakteryjne zatrucia pokarmowe są wywoływane przez różne szczepy bakterii, a ich przyczyną są zazwyczaj toksyny przez nie wytwarzane. Bakteryjne zatrucia pokarmowe ujawniają się bardzo szybko, zazwyczaj do kilkunastu godzin, dlatego łatwo je skojarzyć z produktem, który mógł je wywołać. Są one częstsze latem, gdy temperatura sprzyja rozwojowi bakterii.
Bakteryjne zatrucia pokarmowe zazwyczaj nie stanowią zagrożenia, chyba że dotyczą dzieci do 3. roku życia i osób starszych, bowiem łatwo mogą wywołać u nich odwodnienie.
Przyczyny bakteryjnych zatruć pokarmowych
Bakterie wywołują zatrucia pokarmowe na dwa sposoby – zatrucie może wynikać z kontaktu z toksynami bakteryjnymi lub z nadmierną liczbą bakterii obecną w pożywieniu. Bakteriami najczęściej powodującymi zatrucia pokarmowe są: Campylobacter jejuni, Salmonella spp. i Escherichia coli. Często podawanym przykładem są też bakterie Clostridium botulinum produkujące bardzo niebezpieczny jad kiełbasiany, będący źródłem zatrucia.
Bakterie Campylobacter jejuni odpowiadają za ponad ¾ bakteryjnych zatruć pokarmowych w Europie. Bakterie te łączone są najczęściej z drobiem, a temperatura optymalna dla ich rozwoju to 37-42oC. Campylobacter może znajdować się również w niepasteryzowanym mleku, czerwonym mięsie i nieprzegotowanej wodzie. Zatrucie tymi bakteriami może poważnie osłabić organizm, ale raczej nie zagraża życiu.
Do zatrucia mogą przyczyniać się rozległe kolonie Salmonella z pożywienia, przy czym najbardziej wrażliwe są na nie dzieci. Salmonella może znajdować się w jajach i produktach przygotowanych z surowych jaj, w niepasteryzowanym mleku oraz w surowym mięsie.
Pałeczki okrężnicy (Escherichia coli) są bakteriami fizjologicznie występującymi w jelicie człowieka, ale niektóre ich szczepy mogą powodować zatrucie pokarmowe. Szczególnie zjadliwym szczepem jest Escherichia coli O157:H7, który może doprowadzić do zespoły hemolityczno-mocznicowego. Groźne szczepy pałeczki okrężnicy produkują egzotoksyny, a główną przyczyną zatrucia nimi jest spożycie surowej wołowiny.
Najniebezpieczniejsze są zatrucia Clostridium botulinum mogące doprowadzić do zgonu. Może do nich dojść po zjedzeniu skażonej konserwy mięsnej, rybnej lub warzywnej. Bakterie Clostridium botulinum wytwarzają jad kiełbasiany (toksynę botulinową), który jest najbardziej toksyczną substancją na świecie.
Objawy bakteryjnego zatrucia pokarmowego
Objawy bakteryjnego zatrucia pokarmowego będą się różnić w zależności od wywołującej je bakterii, chociaż niektóre są podobne. Powszechne we wszystkich zatruciach pokarmowych są: bóle brzucha, biegunka i wymioty. Czasem pojawia się wysoka temperatura. Przy zatruciach bakteriami E.coli charakterystyczny jest dodatkowo silny ból głowy, czasem zatrzymanie moczu. Od normalnego przebiegu zatrucia pokarmowego najbardziej odbiega zatrucie Clostridium botulinum – w tym wypadku osoba zatruta może doświadczać problemów z mówieniem, zawrotów głowy, opadania powiek, a także ślinotoku i podwójnego widzenia, co jest związane z neurotoksycznością jadu kiełbasianego.
Leczenie bakteryjnych zatruć pokarmowych
Przy łagodnych zatruciach pokarmowych, np. salmonellą, zaleca się przyjmowanie węgla aktywowanego – pierwsza dawka to zawiesina 12 tabletek w ½ szklanki wody, a następnie połowa tej porcji w czterogodzinnych odstępach. Jeżeli objawy nie ustępują po dwóch dniach, warto udać się do lekarza, który może zlecić antybiotykoterapię.
Przy zatruciach E.coli, dla których charakterystyczny jest ból głowy, zaleca się sprowokowanie wymiotów, a następnie przyjmowanie węgla leczniczego lub smecty. Ponownie, jeśli objawy nie ustępują po 2 dniach, warto zwrócić się do lekarza, który dobierze odpowiednie leczenie.
W przypadku bakteryjnych zatruć pokarmowych istotnym elementem leczenia jest przyjmowanie dużej ilości płynów i elektrolitów, by nie dopuścić do odwodnienia organizmu powodowanego biegunką i wymiotami.
Gdy zatrucie przebiega z objawami neurotoksyczności, jak w przypadku C.botulinum, należy natychmiast udać się do lekarza, który poda choremu surowicę antybotulinową. Brak działania w tym wypadku może prowadzić do zgonu.
