Jak przeżyć udar? Te dwie zasady mogą uratować życie
Udar mózgu zabija lub kaleczy w ciągu minut, ale część pacjentów wychodzi z niego bez trwałych skutków. Co ich ratuje? Przede wszystkim dwa kluczowe elementy: szybkie rozpoznanie objawów i błyskawiczna reakcja. Zapamiętaj je – i przekaż bliskim.
- Udar mózgu to jedna z głównych przyczyn zgonów i niepełnosprawności w Polsce – co roku dotyka ok. 90 tys. osób
- Szybka reakcja na objawy udaru decyduje o przeżyciu i szansie na pełny powrót do zdrowia
- Poznaj prostą zasadę FAST i dowiedz się, jak rozpoznać udar oraz co robić, gdy liczy się każda minuta
Liczy się czas – jak rozpoznać udar?
W każdej minucie nieleczonego udaru ginie ok. 1,9 mln neuronów. Im szybciej zostanie udzielona pomoc, tym większe szanse na przeżycie bez trwałych uszkodzeń.
Rozpoznanie objawów może zająć kilkanaście sekund. Pomaga w tym akronim FAST:
- F (Face) – opadający kącik ust, drętwienie jednej strony twarzy;
- A (Arms) – nagła słabość kończyny, trudność w uniesieniu obu rąk;
- S (Speech) – niewyraźna mowa lub trudność w rozumieniu prostych zdań;
- T (Time) – nie zwlekaj, dzwoń pod 112. Czas ma kluczowe znaczenie.
Do szpitala w ciągu 4,5 godziny
Leczenie musi rozpocząć się natychmiast. Tromboliza – dożylne podanie leku rozpuszczającego skrzep – działa najlepiej, jeśli zacznie się w ciągu 4,5 godziny od wystąpienia objawów. Możliwe jest też mechaniczne usunięcie skrzepliny (trombektomia), nawet nieco później, ale im wcześniej, tym lepiej.
Nowe wytyczne Polskiego Towarzystwa Neurologicznego (2024) wskazują, że u części pacjentów skuteczniejsza może być tenekteplaza – nowoczesny lek podawany zamiast alteplazy – pod warunkiem szybkiej kwalifikacji.
Zawsze wzywaj pogotowie – nie jedź sam do szpitala. Ratownicy powiadomią oddział udarowy, co skraca czas do rozpoczęcia leczenia.
Profilaktyka i życie po udarze
Udar często ma swoje przyczyny. Regularnie kontroluj:
- ciśnienie tętnicze;
- poziom cholesterolu LDL;
- cukrzycę;
- migotanie przedsionków.
Nie ignoruj tzw. mini-udarów (TIA). Choć objawy ustępują, to sygnał ostrzegawczy przed pełnoobjawowym udarem. Wymagają pilnej konsultacji z neurologiem.
Po udarze kluczowa jest rehabilitacja i styl życia. Regularny ruch, dieta śródziemnomorska i unikanie palenia zmniejszają ryzyko nawrotu choroby.
Kiedy natychmiast dzwonić po pomoc?
- nagłe osłabienie lub drętwienie twarzy, ręki lub nogi – szczególnie po jednej stronie;
- zaburzenia mowy, widzenia, równowagi;
- silny, nietypowy ból głowy.
Jeśli zauważysz którykolwiek z tych objawów – u siebie lub u kogoś w otoczeniu – natychmiast dzwoń pod 112.
Źródło: Polskie Towarzystwo Neurologiczne
