Cukrzyca - objawy, przyczyny, leczenie. Ekspert tłumaczy

Jakie są objawy cukrzycy?

Typowe objawy cukrzycy to m.in. wzmożone pragnienie, nadmierne oddawanie moczu, nagła redukcja dużej masy ciała, złe samopoczucie, osłabienie, senność, ropne zmiany skórne, przewlekłe i trudno gojące się rany.

Czym charakteryzuje się cukrzyca typu 1?

Cukrzyca typu 1, to przypadłość ludzi młodych, najczęściej rozpoznawana w wieku 7 – 14 lat. Jest dziedziczona wielogenowo, więc nie możemy oznaczyć jednego konkretnego genu, odpowiedzialnego za jej rozwój. Jeśli nasi rodzice lub dziadkowie mieli cukrzycę typu 1, nie oznacza to, że my także będziemy chorować. Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną, w której organizm produkuje specyficzne przeciwciała uszkadzające trzustkę, narząd odpowiedzialny za produkcję insuliny. W tym typie cukrzycy objawy pojawią się nagle.

Czym charakteryzuje się cukrzyca typu 2?

Cukrzyca typu 2 nazywana jest cukrzycą dorosłych. Związana jest z wiekiem, metabolizmem, a przede wszystkim z nadwagą i otyłością. Patomechanizm cukrzycy typu 2 różni się od cukrzycy typu 1. Nie występują tu specyficzne przeciwciała uszkadzające trzustkę, a główną przyczyną rozwoju choroby jest hiperinsulinemia i insulinooporność związana z niewłaściwym stylem życia, m.in. nieodpowiednim sposobem odżywiania się i/oraz brakiem aktywności fizycznej. Za podstawowy czynnik ryzyka cukrzycy typu 2 uznaje się nadwagę i otyłość. Mimo, że jest przypisywana osobom dorosłym, może do niej dojść w każdym wieku. Moja najmłodsza pacjentka w momencie diagnozy miała 16 lat.

Czym różni się cukrzyca typu 1 od cukrzycy typu 2?

Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną, spowodowaną wytwarzaniem specyficznych przeciwciał, uszkadzających trzustkę. Skutkiem tego trzustka nie produkuje insuliny i brakuje jej w organizmie. W cukrzycy typu 2 produkcja insuliny jest zachowana, ale nieadekwatna do zapotrzebowania organizmu. Wraz z czasem trwania choroby produkcja trzustkowa insuliny słabnie i po wielu latach choroby może dojść do konieczności leczenia insuliną. Należy podkreślić, że każdy pacjent z otyłością, aby utrzymać prawidłowy poziom cukru w organizmie, potrzebuje większych ilości insuliny. W obu typach cukrzycy objawy są takie same. Różnica polega na tym, że przy cukrzycy typu 1 objawy występują nagle i z reguły wszystkie na raz. W cukrzycy typu 2 w zależności od poziomu cukru, stan ten może trwać bardzo długo, a objawy są nieznacznie nasilone. Z reguły jest to kwestia miesięcy, a nawet lat. Na początku dochodzi do stanu przedcukrzycowego, po czym rozwija się cukrzyca.

Jak leczyć cukrzycę typu 2?

U osób z noworozpoznaną cukrzycą typu 2 najczęściej zaczynamy od próby zmiany nawyków żywieniowych i aktywności fizycznej w połączeniu z lekami doustnymi. Standardowym lekiem jest metformina. Obecnie mamy nowoczesne i bardzo skuteczne leki inkretynowe, podawane najczęściej podskórne. Oprócz tego, że regulują poziomy cukru, pomagają także w leczeniu nadwagi i otyłości.

Czy cukrzyca typu 2 jest uleczalna?

Jest to trudne i złożone pytanie. Okazało się, że u pacjentów ze skrajną otyłością i rozpoznaną cukrzycą, tuż po operacji bariatrycznej poziomy cukru wracały do normy. Według badań, do 70% pacjentów poddanych operacji bariatrycznych będzie miało cofnięte objawy cukrzycy i nie będzie wymagało stosowania leków. Oczywiście tacy pacjenci muszą zachować odpowiednią dietę i dbać o regularną kontrolę poziomu cukru. U pozostałych 30% pacjentów po operacjach bariatrycznych i redukcji masy ciała, będzie można zmniejszyć dawki leków, a nawet niektóre z nich całkowicie odstawić w tym m.in. insulinę.

Czym charakteryzuje się cukrzyca typu 3?

Jest to cukrzyca o znanej etiologii, czyli np. współistniejąca z różnymi chorobami, czy zespołami genetycznymi. Tego typu cukrzyca może występować po operacjach, np. po wycięciu trzustki. Jest także wywołana przewlekłym stosowaniem niektórych leków np. sterydów.

Czym charakteryzuje się cukrzyca ciążowa? Dlaczego w ciąży dochodzi do cukrzycy?

Cukrzyca ciążowa (jeśli kobieta nie chorowała wcześniej) wywołana jest zmianami metabolicznymi i hormonalnymi w trakcie trwania ciąży. Dotyczy to najczęściej pacjentek, które nadmiernie przytyły, bądź zaszły w ciążę w późnym wieku.

Jak leczyć cukrzycę w ciąży? Czy cukrzycę ciążową się leczy, czy przechodzi sama?

Tak jak każdą cukrzycę, musimy leczyć. Rodzaj terapii zależy od tego, czy kobieta już wcześniej cierpiała na cukrzycę, czy zachorawała w trakcie trwania ciąży. U pacjentki, która miała cukrzycę przed ciążą, czyli najczęściej curzycę typu 1, leczenie zostaje takie samo i będziemy nadal podawać insulinę. Jeżeli rozpoznamy cukrz0ycę w trakcie ciąży, pierwszym postępowaniem jest zawsze regularna kontrola poziomu glikemii. Wydajemy pacjentce receptę na glukometr i paski, aby mierzyła poziomy cukru na czczo i godzinę po każdym posiłku. Przy kolejnej wizycie oceniamy, czy poziomy cukru są odpowiednie, czy zalecamy dalsze modyfikacje diety. Jeżeli dieta nie wystarcza, żeby kontrolować cukrzycę, zaczynamy leczenie insuliną. W ciąży możemy leczyć tylko insuliną. Dobra informacja jest taka, że przy cukrzycy rozpoznanej w ciąży i leczonej insliną, często jeszcze tego samego dnia po porodzie jesteśmy w stanie odstawić insulinę.

Jak powinna wyglądać dieta osób z cukrzycą? Jakie owoce można spożywać? Co należy jeść przed snem?

Owoce są zdrowe, bogate w witaminy, ale mają cukry proste. Moim pacjentom z otyłością i cukrzycą zalecam, aby spożywali owoce w czasie aktywności, do godziny szesnastej. W ciągu dnia, kiedy jesteśmy aktywni, możemy od razu spalić cukry zawarte w owocach. W godzinach popołudniowych i wieczorem nasza aktywność spada i dostarczona duża ilość cukrów prostych przy insulinooporności będzie się odkładała w nadmierną masę ciała. W cukrzycy zależy nam na redukcji wagi, bo wtedy poziom cukru jest w stanie wrócić do prawidłowego poziomu. Warto wybierać owoce z niskim indeksem glikemicznym, czyli te, które nie będą powodowały bardzo wysokiego szczytu podwyższenia poziomu cukru po ich spożyciu. Będą to wszelkie owoce rwane z krzaczka, takie jak m.in. truskawki, maliny, poziomki, porzeczki. Jabłko i gruszka też będą bezpieczne, ale w pojedynczych ilościach. Owoce zwierają fruktozę, czyli cukier prosty. Fruktoza nie daje poczucia sytości, dlatego po spożyciu owoców nie czujemy się najedzeni i mamy potrzebę zjedzenia czegoś więcej. Warto zatem przekąsić owoc przed głównym posiłkiem. Na kolację należy wybierać produkty lekkostrawne, posiadające węglowodany złożone. Idealnie sprawdzi się popularna w Polsce kanapka (z ciemnego pieczywa) z wędliną i dodatkiem warzyw (pomidorem, ogórkiem, sałatą, czy rzodkiewką). Każde warzywo jest świetne! Na kolację możemy zjeść sałatkę warzywną, ale nie owocową! Warto wspomnieć o sokach owocowych. Pamiętajmy, że w soku mamy wszystkie cukry proste! Jedząc owoc, dostarczamy także błonnik powodujący, że cukry proste są uwalniane powoli. Zachęcam więc do jedzenia owoców, a nie picia soków!

Jak wykryć cukrzycę? Jakie badania należy wykonać?

Cukrzycę rozpoznajemy na podstawie badań laboratoryjnych. Głównym badaniem, które określa poziom cukru, jest badanie poziomu glukozy we krwi wykonywane na czczo, czyli po 8 -12 godzinach bez jedzenia i picia słodkiego. Ostatni posiłek powinien być lekki, natomiast we wcześniejszych dniach nie powinniśmy specjalnie zmieniać naszej diety. We krwi możemy oznaczyć poziom glukozy, a także oznaczyć tzw. hemoglobinę glikowaną. Według nowych wytycznych na podstawie hemoglobiny glikowanej również możemy rozpoznawać cukrzycę. Jeżeli poziom glukozy na czczo wynosi około 100 – 125 mg/dl, musimy poszerzyć diagnostykę i wykonać tzw. test obciążenia glukozą. Kierujemy pacjenta na kolejne pobranie krwi, a cała procedura trwa dwie godziny. Najpierw pacjent ma pobieraną krew na czczo. Następnie, w ciągu 5 minut musi wypić 75 gram glukozy rozpuszczonej w 250 – 300 mililitrach wody i oczekuje 2 godziny na drugie badanie. Musi przez cały czas siedzieć w laboratorium, gdyż każda aktywność może obniżyć poziom cukru i zafałszować wynik. Podsumowując, w badaniu tym określamy poziom glukozy na czczo i dwie godziny po podaniu glukozy. Jeżeli wynik na czczo przekracza 125, czyli 126 i powyżej, mówimy o cukrzycy. Wynik po podaniu glukozy (po dwóch godzinach) przekraczający 200, również wskazuje na cukrzycę.

Jak możemy zapobiegać cukrzycy typu 2?

Przede wszystkim powinniśmy prowadzić zdrowy styl życia, dbać o aktywność fizyczną i odpowiednio się odżywiać. Kiedyś mówiliśmy o pięciu posiłkach dziennie, teraz już się od tego odchodzi i zaleca się trzy dobrze zbilansowane posiłki. Często bywa tak, że u pacjentów ze wcześnie rozpoznaną cukrzycą, po redukcji nadmiernej masy ciała (około 10 - 15 kilogramów), poziomy glikemii wracają do normy. Nie musimy wtedy stosować żadnych środków farmakologicznych, ale profilaktyka to przede wszystkim powrót do prawidłowej masy ciała i utrzymanie aktywności fizycznej.

Do czego może doprowadzić nieleczona cukrzyca?

Nieleczona cukrzyca, czyli bardzo wysoki poziom cukru we krwi prowadzi do uszkodzeń narządowych. Najczęściej uszkadzane są oczy, nerki i nerwy. Nierzadko dochodzi do neuropatii czy polineuropatii, czyli uszkodzenia nerwów obwodowych związanych z wysokim poziomem glukozy. Wtedy pacjenci mogą nie czuć np. dotyku czy bólu na stopach, dłoniach lub innych częściach ciała. Mogą też odczuwać mrowienie i kłucie, czyli tak zwane parastesje. Jest to oznaka niekontrolowanego, podwyższonego poziomu cukru przez bardzo długi czas. W wieloletniej cukrzycy, nawet dobrze kontrolowanej, może dochodzić do różnego rodzaju uszkodzeń narządu wzroku, skutkiem czego może być nawet ślepota.

Czym spowodowana jest stopa cukrzycowa?

Stopa cukrzycowa to zakażenie lub owrzodzenie i/lub destrukcja tkanek stopy wynikająca z nieprawidłowego ukrwienia i/lub unerwienia. Osoby z cukrzycą zazwyczaj cierpią także na inne choroby, np. miażdżycę związaną z wysokim poziomem cholesterolu. Wówczas naczynia doprowadzające, czyli odżywiające nerwy w stopie, mogą być uszkodzone. Pacjent może mieć neuropatię, czyli samouszkodzenie nerwów. Takie osoby są narażone na różnego rodzaju urazy, których mogą nie zauważyć, a nawet nie poczuć. Ciężkie oparzenia znacznego stopnia, czy odmrożenia mogą być nieodczuwalne. Samo zablokowanie i uszkodzenie naczyń może doprowadzić do tego, że palec czy część palca ulegnie zmianom martwiczym. Jeśli dojdzie do tak zwanej martwicy suchej, palec może odpaść samoistnie.

Z Joanną Kamińską rozmawiała dr n. med. Patrycja Wachowska-Kelly, specjalista chorób wewnętrznych i leczenia otyłości, diabetolog. Jest absolwentką wydziału wojskowo – lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Doświadczenie w leczeniu otyłości i specjalizację z chorób wewnętrznych uzyskała pracując w Klinice Gastroenterologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, a następnie poszerzyła swoją wiedzę przez zrobienie specjalizacji z diabetologii. Ukończyła podyplomowe studia Medycyna Estetyczna dla lekarzy. Jest współautorem książek: „Dieta i żywienie kliniczne” i „Dietetyka kliniczna” oraz publikacji w czasopismach medycznych o tematyce hiperalimentacji, nadwagi i otyłości, dyspepsji oraz chorób przewodu pokarmowego. Prowadziła również działalność dydaktyczną szkoląc młodą kadrę dietetyków w Zakładzie Żywienia Klinicznego. W swojej pracy doktorskiej starała się wyjaśnić problem zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego w chorobie psychosomatycznej jaką jest dyspepsja, na którą cierpi prawie 70% społeczeństwa. Poszerzając swoje zdolności menedżerskie ukończyła studia podyplomowe na prestiżowym Clark University, USA zdobywając tytuł Master of Public Administration in Health Systems.