O tym, czy stres jest zawsze zły i jak sobie z nim radzić
Konflikt w pracy, choroba dziecka, niepomyślny wynik wyborów. Chociaż żadna z tych sytuacji nie stwarza realnego zagrożenia życia, każda powoduje w organizmie reakcję identyczną, jak atak dzikiego zwierzęcia. Układ współczulny uruchamia reakcję „uciekaj albo walcz”, co powoduje fizyczne objawy stresu. A ten potrafi być zabójczy.
Dobry i zły stres
Odczuwany przez nas stres, rozumiany jako reakcja na stresor, nie jest niczym złym. Reakcja organizmu, obejmująca nagły wyrzut hormonów pobudzających do działania, pozwala nam szybko reagować na potencjalne zagrożenie.
Intensywna reakcja na stresor to genialny mechanizm adaptacyjny. Zdaniem naukowców chwilowy stres nie tylko pozwala nam obronić się lub uciec przed zagrożeniem, ale nawet wzmacnia odporność. Odwrotne efekty przynosi stres długotrwały.
Kiedy zagrożenie nie znika lub nie umiemy sobie z nim poradzić, kora przednerczy wydziela kortyzol, który osłabia działanie układu immunologicznego. Dlatego chroniczny stres i bierne radzenie sobie z nim prowadzą do zaburzeń somatycznych (wzrost ciśnienia krwi, zaburzenia rytmu serca czy spadek poziomu wapnia i magnezu) oraz psychicznych (stany lękowe, depresja, nerwice, zachowania agresywne).
Radzenie sobie ze stresem
Stresujących sytuacji nie da się uniknąć. Nie oznacza to jednak, że jesteśmy skazani na ciągłe napięcie. W świecie pełnym stresorów kluczowa jest umiejętność radzenia sobie ze stresem i towarzyszącymi mu emocjami.
Badacze stresu, psychologowie Susan Folkman i Richard Lazarus, jeszcze w latach 80. XX w. opisali trzy style, w ramach których ludzie radzą sobie ze stresem:
• styl zorientowany na zadaniu,
• styl zorientowany na emocjach,
• styl zorientowany na unikaniu.
Bez względu na to, w jakim stylu radzimy sobie ze stresem, możemy korzystać ze strategii opisywanych jako prozdrowotne (np. ćwiczenia fizyczne, medytacja, poszukiwanie wsparcia) lub autodestrukcyjne (np. wybuchy agresji, używanie substancji psychoaktywnych, hazard, objadanie się).
Przeczytaj też: Techniki radzenia sobie ze stresem. Jak opanować nerwy?
Słuchanie audiobooków jako zdrowa strategia radzenia sobie ze stresem
Strategie radzenia sobie ze stresem ukierunkowane na rozwiązanie problemu (np. planowanie, aktywne radzenie sobie, poszukiwanie wsparcia) przez wielu badaczy uważane są za najkorzystniejsze i zdrowe; dają one możliwość przeżywania emocji wynikających ze stresującej sytuacji, a jednocześnie umożliwiają koncentrację na jej przebiegu.
Radzenie sobie ze stresem w stylu ukierunkowanym na rozwiązanie problemu może obejmować nie tylko analizę konkretnej sytuacji (stresora), ale też poszerzanie wiedzy na temat samego stresu oraz emocji.
Najskuteczniejszą, ale też najbardziej wymagającą formą psychoedukacji jest terapia. Inną, dla wielu być może łatwiejszą, a z pewnością bardziej dostępną – czytanie książek czy słuchanie audiobooków o tej tematyce. Po jakie pozycje warto sięgnąć?
Jedną z ciekawszych publikacji na temat związku ciała i emocji – w tym przeżywania stresu – jest książka pt. „Kiedy ciało mówi nie” Gabora Maté. Autor, lekarz z kilkudziesięcioletnim stażem pracy, dokonuje wnikliwej analizy powiązań między ciałem a umysłem, obnażając niebezpieczeństwa płynące ze stresu. Maté przywołuje prawdziwe historie pacjentów i przedstawia Siedem Zasad Zdrowienia, czyli reguł pomagających uchronić się przed ukrytym stresem.
Inną, nieco lżejszą, ale wciąż wartościową pozycją jest „Na luzie. Jak sobie radzić ze stresem i nie zamartwiać się na zapas” dr-a Briana Kinga. Ten audiobook to ponad osiem godzin wiedzy podanej w wyjątkowo przystępnej formie. Brian King jest psychologiem i komikiem, który z maestrią wplata humor w całkiem poważne rozważania o stresie i jego wpływie na zdrowie. „Na luzie” to skarbnica niezawodnych technik, dzięki którym twoje życie może stać się łatwiejsze, przyjemniejsze i zdrowsze.
Na uwagę z pewnością zasługuje również popularna wśród słuchaczy Audioteki książka „Szczęścia można się nauczyć”. Rozmowa Agnieszki Radomskiej z psycholożką, Ewą Woydyłło to wspaniała podróż przez smutki i radości codzienności. Zabierz ją na popołudniowy spacer, by odkryć sekrety udanych relacji z innymi i samym sobą.
Słuchanie audiobooków jako forma relaksu
Nie każda stresująca sytuacja wymaga głębokiej analizy. Czasem po trudnych wydarzeniach potrzebujemy po prostu sposobu na odreagowanie. Ważne jest, by do rozładowania nieprzyjemnych emocji wybierać metody, które na pewno nam nie zaszkodzą. Sport, rękodzieło czy muzyka to tylko kilka sposobów, dzięki którym możemy oderwać się na chwilę od codziennych zmartwień i zadbać o siebie. Duchowe i intelektualne korzyści z pewnością przyniesie też dobra lektura – również w wersji audio.
Głos lektora, rytmiczny przepływ słów i angażująca fabuła lub ciekawy temat mogą działać kojąco zszargane nerwy. Słuchanie opowieści uruchamia wyobraźnię, przenosi uwagę z własnych trosk na coś zewnętrznego, co pozwala emocjom opaść, a napięciu się rozproszyć. To rodzaj „mentalnej przerwy”, która nie tylko odpręża, ale też często inspiruje lub poprawia nastrój.
Nie bez znaczenia jest też aspekt neurobiologiczny. Angażowanie się w historie – czy to fabularne, czy oparte na faktach – stymuluje mózg w sposób zbliżony do kontaktu z drugim człowiekiem. Empatia wobec bohaterów, śledzenie narracji, a nawet śmiech wywołany zabawnym fragmentem – to wszystko przyczynia się do obniżenia poziomu kortyzolu, czyli hormonu stresu.
Warto wybierać audiobooki dopasowane do aktualnych potrzeb emocjonalnych. W momentach przeciążenia dobrze sprawdzą się lekkie komedie, relaksujące opowieści podróżnicze, książki przygodowe czy literatura piękna. Dla wielu osób kojący może być także powrót do znanych, „bezpiecznych” historii z dzieciństwa. Na półce Audioteki z pewnością znajdziesz interesującą cię w danym momencie propozycję.
Co ważne – w przeciwieństwie do scrollowania mediów społecznościowych czy oglądania telewizji – słuchanie audiobooków pozwala jednocześnie odpoczywać i wykonywać proste czynności fizyczne, takie jak spacer czy trening.
W efekcie audiobooki stają się czymś więcej niż tylko rozrywką – mogą być codziennym rytuałem troski o siebie, prostym i skutecznym narzędziem w budowaniu odporności psychicznej.
Źródła:
Kaczmarska, A., & Curyło-Sikora, P. (2016). Problematyka stresu–przegląd koncepcji. Hygeia Public Health, 51(4), 317-321.
Sygit-Kowalkowska, E. (2014). Radzenie sobie ze stresem jako zachowanie zdrowotne człowieka–perspektywa psychologiczna. Hygeia Public Health, 49(2), 202-208.
