Pojawia się nagle i trwa chwilę. To pierwszy objaw mikro udaru
Nagłe pogorszenie samopoczucia, problemy z mową czy osłabienie ręki, które mijają tak szybko, jak się pojawiły, bywają mylące. Wiele osób oddycha z ulgą, uznając to za chwilową niedyspozycję, jednak medycyna traktuje takie zdarzenia z najwyższą powagą. To moment, w którym organizm daje wyraźny znak, że układ krążenia wymaga natychmiastowej interwencji, zanim dojdzie do nieodwracalnych zmian. Zrozumienie mechanizmów stojących za tym zjawiskiem pozwala na szybką reakcję, która w wielu przypadkach ratuje zdrowie i życie.
Czym jest przemijający atak niedokrwienny (TIA) i dlaczego nie jest to 'mini udar'?
Przemijający atak niedokrwienny, oznaczany medycznym skrótem TIA, stanowi wyraźny sygnał ostrzegawczy wysyłany przez organizm przed potencjalnym udarem. Jest to odrębny stan kliniczny, definiowany jako krótkotrwałe niedokrwienie mózgu.
Wielu pacjentów, a czasem nawet lekarzy, posługuje się potocznymi określeniami takimi jak „mikro udar” czy „mini udar”, jednak z medycznego punktu widzenia nazwy te są nieprawidłowe i nie istnieją w profesjonalnej terminologii. Zasadnicza różnica polega na tym, że TIA, w przeciwieństwie do dokonanego udaru, nie pozostawia po sobie trwałych uszkodzeń neurologicznych.
Mimo braku trwałych następstw, TIA pełni rolę „czerwonej lampki”, która ostrzega przed poważniejszymi problemami z krążeniem i wymaga pilnej uwagi. Zlekceważenie tego epizodu drastycznie zwiększa ryzyko wystąpienia pełnego udaru mózgu w niedalekiej przyszłości. Dlatego wystąpienie tych objawów obliguje do natychmiastowego zabezpieczenia pacjenta i wdrożenia intensywnej profilaktyki.
Jakie są objawy TIA i czym różnią się od objawów udaru mózgu?
W pierwszych minutach po wystąpieniu dolegliwości nie jest możliwe kliniczne rozróżnienie, czy u pacjenta doszło do TIA, czy rozwija się udar, ponieważ ich objawy są identyczne. Z tego powodu, na wstępnym etapie diagnostyki, każda osoba z takimi symptomami powinna być traktowana jak chory z udarem mózgu.
Do charakterystycznych objawów należą nagłe zaburzenia mowy i trudności w rozumieniu, a także dysfunkcje ruchowe, w tym niedowład jednej strony ciała czy problemy z poruszaniem kończynami. Diagnostyka koncentruje się na wychwyceniu takich sygnałów jak opadnięcie kącika ust oraz niedowłady połowicze, które zazwyczaj utrzymują się od kilku do kilkunastu minut.
Kluczowym czynnikiem, który pozwala ostatecznie odróżnić te dwa stany, jest czas utrzymywania się objawów ostrych. W przypadku TIA wszelkie symptomy neurologiczne ustępują samoistnie w ciągu 24 godzin, nie pozostawiając żadnych powikłań. Należy jednak mieć świadomość, że przemijający charakter tych dolegliwości nie oznacza, iż są one niegroźne dla zdrowia.
Jakie są główne przyczyny i czynniki ryzyka przemijającego ataku niedokrwiennego?
Przemijający atak niedokrwienny jest zazwyczaj powikłaniem chorób ogólnoustrojowych, a jego czynniki ryzyka są tożsame z tymi, które odpowiadają za zawał mięśnia sercowego. W tym ujęciu mózg nie jest źródłem problemu, lecz staje się „ofiarą” innych schorzeń toczących się w organizmie.
Istotnym zagrożeniem jest choroba niedokrwienna serca oraz migotanie przedsionków, które sprzyja powstawaniu skrzeplin mogących zablokować naczynia mózgowe. Ryzyko wystąpienia TIA zwiększają również predyspozycje genetyczne, takie jak nadkrzepliwość, a także rzadsze schorzenia, w tym zapalenie naczyń czy choroby autoimmunologiczne.
Profil przyczyn różni się w zależności od wieku: u osób między 60. a 65. rokiem życia dominuje mechanizm miażdżycowy związany ze zmniejszonym obwodem naczyń. Z kolei u młodszych pacjentów źródłem problemów są częściej zaburzenia krzepnięcia, natomiast osoby po przebytym zawale serca mają naturalnie podwyższone ryzyko wystąpienia takich incydentów.
Jakie badania diagnostyczne i profilaktyczne są kluczowe po epizodzie TIA?
Każdy przypadek po przemijającym ataku niedokrwiennym wymaga pilnej diagnostyki w celu znalezienia przyczyny niedokrwienia, nawet jeśli bezpośrednie zagrożenie życia wydaje się mniejsze niż przy udarze. Preferuje się hospitalizację ze względu na ryzyko udaru, a badania należy wykonać szybko, aby jak najszybciej ustalić odpowiednią profilaktykę. Do oceny ryzyka wystąpienia udaru u pacjentów po TIA wykorzystuje się specjalistyczną skalę ABCD2.
U seniorów diagnostykę zazwyczaj rozpoczyna się od badania przepływu krwi w tętnicach mózgowych za pomocą USG dopplerowskiego, podczas gdy u młodszych osób diagnostyka jest często rozszerzana o badania hematologiczne i genetyczne w kierunku nadkrzepliwości. Niezależnie od wieku, kluczowe jest wykonanie badań kardiologicznych, takich jak echo serca oraz Holter EKG, ponieważ nawet u osób przed 60. rokiem życia przyczyny sercowe odgrywają dużą rolę.
Wdrożona po ataku profilaktyka ma na celu zabezpieczenie pacjenta przed kolejnymi epizodami i wymaga stałej kontroli lekarza POZ. Standardem jest podawanie leków przeciwpłytkowych (np. kwasu acetylosalicylowego) lub przeciwkrzepliwych, w zależności od tego, czy zdiagnozowano migotanie przedsionków. W niektórych przypadkach elementem profilaktyki jest interwencja chirurgiczna mająca na celu udrożnienie naczynia zmienionego miażdżycowo.
Źródło: PAP
