Czy tabletki antykoncepcyjne na pewno są bezpieczne? Ten składnik jest kontrowersyjny
Tabletki antykoncepcyjne przez lata uchodziły za jedno z największych osiągnięć medycyny – skuteczne, wygodne i powszechnie stosowane przez miliony kobiet. Jednak najnowsze badania pokazują, że nie wszystkie z nich są jednakowo bezpieczne. Naukowcy wskazują, że skład jednego z popularnych hormonów może mieć istotny wpływ na ryzyko zachorowania na raka piersi.
• Tabletki antykoncepcyjne są najczęściej wybieraną metodą hormonalnej kontroli urodzeń
• Nowe badania pokazują, że rodzaj progestagenu ma znaczenie dla ryzyka raka piersi
• Desogestrel może zwiększać ryzyko nawet o 50 proc. w porównaniu z innymi preparatami
• Eksperci apelują o świadomy wybór środka i rozmowę z lekarzem o alternatywach
Hormony pod kontrolą – czy na pewno są bezpiecznie?
Antykoncepcja hormonalna od dekad stanowi fundament współczesnej medycyny reprodukcyjnej. Tabletki, plastry, wkładki i zastrzyki pozwalają kobietom decydować o własnej płodności z precyzją, jakiej wcześniej nie znano. W Polsce to właśnie tabletki doustne są najczęściej wybieraną metodą – stosuje je ponad 60 procent kobiet decydujących się na antykoncepcję hormonalną.
Tabletki antykoncepcyjne uchodzą za preparaty nowoczesne, dobrze przebadane i bezpieczne. Wiele pacjentek doceniało ich dodatkowe korzyści: łagodzenie dolegliwości menstruacyjnych, poprawę stanu skóry czy zmniejszenie ryzyka raka jajnika.
Ale – jak pokazują najnowsze doniesienia naukowe – bezpieczeństwo hormonalnej antykoncepcji nie jest jednakowe dla wszystkich środków. Okazuje się, że jeden składnik jest bardzo kontrowersyjny.
Przeczytaj też: Antykoncepcja to podstawowe prawo człowieka. A wciąż wiele osób wstydzi się i pyta AI zamiast lekarza
Kontrowersyjny hormon
Desogestrel, jeden z popularnych progestagenów, znalazł się ostatnio w centrum naukowej debaty. Ten syntetyczny hormon od lat jest składnikiem wielu tabletek antykoncepcyjnych, uznawanych za jedne z najbardziej skutecznych. Jednak jak pokazuje badanie naukowców z Uniwersytetu w Uppsali, opublikowane w czasopiśmie JAMA Oncology, jego długotrwałe stosowanie może zwiększać ryzyko raka piersi nawet o 50 procent w porównaniu z innymi formami hormonalnej antykoncepcji.
W analizie objęto ponad dwa miliony Szwedek w wieku od 13 do 49 lat. Ustalono, że to właśnie rodzaj progestagenu – a nie sama obecność hormonów – decyduje o poziomie ryzyka. Dla porównania, środki oparte na lewonorgestrelu podnosiły to ryzyko o mniej niż 20 procent, a zastrzyki z medroksyprogesteronem nie wykazywały wzrostu ryzyka wcale.
Jak wyjaśniają autorzy badania, choć procentowe wartości brzmią groźnie, w skali populacyjnej oznaczają niewielką różnicę – około jeden dodatkowy przypadek raka piersi na 7800 kobiet stosujących antykoncepcję rocznie. Mimo to to odkrycie otwiera ważną dyskusję o personalizacji leczenia i świadomym wyborze preparatów hormonalnych.
Przeczytaj też: Bill Gates przeznaczy 2,5 mld dol. na zdrowie kobiet. „Umierają z powodów, którym można zapobiec
Kiedy skuteczność staje się kompromisem
Problem w tym, że desogestrel – mimo kontrowersji – pozostaje jednym z najbardziej skutecznych progestagenów. Potwierdza to majowa publikacja w Archives of Gynecology and Obstetrics z 2025 roku. Z badań wynika, że kobiety przyjmujące ten hormon rzadziej doświadczały nieplanowanych ciąż w porównaniu do stosujących inne preparaty.
Z kolei drospirenon, inny popularny składnik, wiązał się z najniższą częstością działań niepożądanych, takich jak wahania nastroju czy zatrzymanie wody.
Eksperci podkreślają, że dobór antykoncepcji to zawsze równowaga między skutecznością, tolerancją a bezpieczeństwem.
„To nie jest kwestia znalezienia jednej idealnej tabletki, ale zrozumienia, jak reaguje nasz organizm i jakie mamy priorytety zdrowotne” – komentuje prof. Maria Andersson, współautorka badania z Uppsali.
Antykoncepcja po polsku – wiedza nadal kuleje
Nowe dane mają szczególne znaczenie w Polsce, gdzie temat antykoncepcji hormonalnej wciąż bywa otoczony tabu. Według najnowszego Atlasu Dostępności Antykoncepcji z 2024 roku nasz kraj już piąty rok z rzędu znalazł się na końcu europejskiej listy, uzyskując zaledwie 33,5 proc. w skali dostępności.
Co więcej, aż 13 proc. Polek przyznaje, że nie wie, jak antykoncepcja hormonalna wpływa na organizm. Na terenach wiejskich odsetek ten przekracza 20 proc. Tymczasem świadomość różnic między poszczególnymi składnikami tabletek może realnie decydować o zdrowiu.
Eksperci przypominają, że antykoncepcja hormonalna – mimo pewnego wzrostu ryzyka raka piersi – w wielu przypadkach przynosi też korzyści ochronne: zmniejsza ryzyko raka jajnika, błony śluzowej macicy i jelita grubego. Dlatego decyzja o wyborze konkretnego preparatu powinna zawsze być podejmowana wspólnie z lekarzem, po uwzględnieniu wieku, historii chorób i czynników ryzyka.
Źródła:
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11919752/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/40392265/
https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2836044
https://jamanetwork.com/journals/jamaoncology/fullarticle/2840506
