Jak objawia się udar prawej i lewej półkuli mózgu? Czym się od siebie różnią?
Ludzki mózg składa się z dwóch różnych półkul (prawej i lewej), które są połączone tzw. spoidłem wielkim, umożliwiającym m.in. przepływ informacji między nimi. Każda półkula odpowiada za inne funkcje, jednak obie tworzą nierozerwalną całość i ściśle ze sobą współpracują. Aby mogły prawidłowo funkcjonować, każda z nich musi być w pełni sprawna. Artykuł powstał dzięki współpracy ze specjalistą kardiologiem dr n. med. Ewą Uścińską.
Funkcje lewej i prawej półkuli mózgu
U każdego człowieka dominuje jedna półkula mózgu, co wiążę się między innymi z lateralizacją, czyli ręcznością. Z tego powodu możemy być prawo lub leworęczni. Półkule mózgu sterują ruchami kończy w sposób krzyżowy. Oznacza to, że u ludzi leworęcznych, za ruch lewymi kończynami w sposób dominujący odpowiada półkula prawa, a u osób praworęcznych półkula lewa.
Osoby, u których dominuje lewa półkula cenią sobie porządek i życie według określonych zasad. Lubią mieć wszystko zaplanowane i zawsze są punktualne.
Osoby, u których dominuje prawa półkula są artystycznymi duszami i cechują się dużą kreatywnością. Nierzadko są roztrzepane i mają problem z punktualnością.
Warto dodać, że dominacja danej półkuli nie gwarantuje określonych cech. Każdy z nas używa jednocześnie obu półkul, co jest warunkiem koniecznym do prawidłowego funkcjonowania mózgu. Praca mózgu to bardzo skomplikowany proces, który wciąż kryje w sobie wiele tajemnic.
Funkcje lewej półkuli:
- mówienie
- pisanie
- rozumienie
- logiczne myślenie
- planowanie
- analizowanie
- liczenie
- obliczenia matematyczne
- zdolności językowe
- praca zmysłów
- rozpoznawanie przedmiotów za pomocą zmysłu dotyku
- dostrzeganie szczegółów
- uczucia
- kontrola prawej strony ciała
Funkcje prawej półkuli:
- wyobraźnia przestrzenna
- zdolności artystyczne
- kreatywność
- myślenie abstrakcyjne
- wyobraźnia
- intuicja
- muzykalność
- poczucie rytmu
- rozróżnianie kolorów
- wizualizacja
- wymyślanie nietypowych rzeczy
- emocjonalność
- kontrola lewej strony ciała
Skutki uszkodzenia lewej i prawej półkuli mózgu
Ognisko udarowe w prawej półkuli mózgu będzie objawiać się niedowładem prawej ręki i nogi, natomiast udar lewej półkuli spowoduje niedowład prawej strony. „Dzieje się tak, ponieważ szlaki nerwowe biegnące do mięśni krzyżują się w początkowym odcinku." - powiedziała kardiolog dr n. med. Ewa Uścińska.
“Istnieją też pojedyncze ośrodki, które nie są symetryczne i znajdują się tylko w jednej półkuli. Typowym przykładem jest ośrodek mowy, który u praworęcznych osób zlokalizowany jest w lewej półkuli. Udar w tej okolicy powoduje afazję czyli utratę zdolności rozumienia mowy, trudności ze znalezieniem właściwych słów lub ich zapominanie, ale też problemy z czytaniem, czy pisaniem. Takie zaburzenia nie wystąpiłyby, gdyby u tej osoby udar dotyczył symetrycznego miejsca w prawej półkuli.” - powiedziała kardiolog dr n. med. Ewa Uścińska.
U większości z nas w lewej półkuli znajduje się ośrodek warunkujący zdolności matematyczne oraz predyspozycje do nauki przedmiotów ścisłych i analizy danych, natomiast prawa półkula związana jest z myśleniem abstrakcyjnym i wyobraźnią, dzięki czemu rozumiemy dowcipy i konteksty. Udar w tych okolicach może pozbawiać nas danych umiejętności, co dla otoczenia może być postrzegane jako zmiana naszego charakteru.
Bardzo częstym problemem, z jakim spotykają się pacjenci po udarze jest zespół zaniedbywania stronnego, objawiający się ignorowaniem lewej lub prawej strony przestrzeni (niezauważanie osób i przedmiotów znajdujących się po jednej stronie, a także pomijanie jednej strony własnego ciała). U osób po udarze prawej półkuli występuje zespół zaniedbywania lewostronnego, natomiast w przypadku pacjentów po udarze lewej półkuli mamy do czynienia z zespołem zaniedbywania prawostronnego. Zespół zaniedbywania stronnego przyczynia się do znacznych utrudnień w wykonywaniu codziennych czynności, takich jak np. jedzenie, mycie czy ubieranie się.
Osoba po udarze prawostronnym może utracić melodię głosu i brzmieć monotonnie, podobnie jak robot. Mogą także wystąpić trudności w rozumieniu mowy ciała i odczytywaniu aluzji. Do tego nierzadko dochodzą zaburzenia pamięci krótkotrwałej, kiedy chory bardzo dobrze pamięta wydarzenia z przeszłości, ale zapomina o tym, co działo się o danego dnia o poranku. Zmiany mogą także dotyczyć nastroju i zachowania chorego. Pacjenci po udarze prawej półkuli często stają się drażliwi i impulsywni.
Po udarze lewej półkuli często dochodzi do poważnych problemów w porozumiewaniu się. Udar lewostronny bardziej rzutuje na trudności językowe niż udar prawostronny, ponieważ w lewej półkuli zlokalizowane jest centrum językowe mózgu.
Niepełnosprawność po przebytym udarze mózgu
Objawy ostrego uszkodzenia mózgu w części przypadków ustępują pod wpływem leczenia lub samoistnie, jednak 25–50% pacjentów pozostaje niepełnosprawnych, co prowadzi do ich częściowej lub całkowitej zależności od innych osób w codziennym funkcjonowaniu. Nawet u co drugiego pacjenta po udarze występuje ograniczenie sprawności ruchowej. Uszkodzenie mózgu prowadzi także do zaburzeń procesów poznawczych i intelektualnych.
“Część pacjentów po przebytym udarze nie wraca całkowicie do zdrowia. Mogą utrzymywać się zaburzenia świadomości, poważne dysfunkcje poznawcze, niedowłady z przykurczami, duże trudności w poruszaniu się, brak zdolności do samoobsługi i konieczność opieki w różnym zakresie. Inne problemy to zaburzenia mowy czy zaburzenia pamięci, które wykluczają z życia społecznego czy z aktywności zawodowej.” - powiedziała kardiolog dr n. med. Ewa Uścińska.
U większości pacjentów po udarze mózgu jakość życia ulega znacznemu pogorszeniu. Mają na to wpływ zarówno następstwa uszkodzenia mózgu, jak i powikłania ogólnoustrojowe. Najniższy poziom satysfakcji dotyczy przede wszystkim dwóch sfer życia: aktywności w czasie wolnym oraz życia seksualnego. Co czwarta osoba po udarze jest zależna od innych osób w wykonywaniu codziennych czynności, a co piąta nie jest w stanie poruszać się bez pomocy. U pacjentów po udarze obserwuje się duży spadek aktywności rekreacyjnej oraz znaczne wycofanie się z życia towarzyskiego. Przebyty udar mózgu przyczynia się także do ograniczonej zdolności do pracy i rozwoju depresji. Niemożność podjęcia pracy to jeden z najważniejszych czynników wpływających na obniżenie jakości życia osób po przebytym udarze mózgu
