Udar mózgu to choroba mózgowo - naczyniowa, w której obumiera fragment mózgu w następstwie zaburzeń krążenia mózgowego. Jest trzecią co do częstości przyczyną śmierci, zaraz po chorobach układu sercowo-naczyniowego i po nowotworach. Jednocześnie jest najczęstszą przyczyną trwałego inwalidztwa osób dorosłych. Jakie są objawy udaru mózgu? Jak rozpoznać pierwsze objawy ostrzegawcze? Dlaczego udar nazywany jest zawałem mózgu? Ile trwa udar mózgu? Czy udar może się powtórzyć? Jak wygląda leczenie i rehabilitacja po udarze? Na te i inne pytania odpowiada kardiolog dr n. med. Ewa Uścińska.
Co to jest udar mózgu?
Udar mózgu to choroba mózgowo - naczyniowa, w której obumiera fragment mózgu w następstwie zaburzeń krążenia mózgowego. Proces odpowiedzialny za objawy i powikłania zlokalizowany jest w tkance mózgowej, natomiast przyczyny tkwią w układzie krążenia, głównie w naczyniach krwionośnych. Jest to zatem choroba wielodyscyplinarna, którą zajmują się zarówno neurolodzy, kardiolodzy, jak i lekarze innych specjalności.
Ile trwa udar mózgu?
Do rozpoznania udaru mózgu niezbędne jest utrzymywanie się objawów neurologicznych przez co najmniej 24 godziny oraz potwierdzenie ogniska uszkodzenia mózgu w badaniach obrazowych. Jeśli objawy trwają krócej niż 24 godziny, ustępują całkowicie i samoistnie, nie stwierdza się też uszkodzenia mózgu, nie mówimy wówczas o udarze, a o przejściowym lub przemijającym niedokrwieniu (TIA - ang. transcient ischemic attack) . Zazwyczaj w takiej sytuacji pacjenci nie zgłaszają się do szpitala, natomiast jest to niebezpieczny stan zagrażający wystąpieniem pełnoobjawowego udaru mózgu. Przy tego typu objawach przejściowych wskazana jest diagnostyka, gdyż jest to stan przedudarowy.
Jakie wyróżniamy rodzaje udaru mózgu?
Ze względu na mechanizm prowadzący do uszkodzenia mózgu możemy wyróżnić dwa rodzaje udaru: niedokrwienny i krwotoczny. Udar niedokrwienny jest częściej występującą postacią i stanowi co najmniej 80% wszystkich udarów. Jego przyczyną jest utrudniony dopływ krwi do mózgu, najczęściej w następstwie zamknięcia światła naczynia mózgowego przez materiał zatorowy pochodzący z różnych części naszego krwiobiegu lub krytycznego zwężenia przez blaszkę miażdżycową. Dochodzi wówczas do obumarcia komórek mózgowych w obszarze zaopatrywanym przez to naczynie. Udar krwotoczny występuje rzadziej, ale jest bardziej niebezpieczny. W tym typie udaru dochodzi do pęknięcia naczynia mózgowego, krwotoku wewnątrzczaszkowego i uszkodzenia tkanki mózgowej przez powstały krwiak oraz w wyniku wzrostu ciśnienia śródczaszkowego. Przebieg udaru krwotocznego jest nieprzewidywalny, ponieważ nie wiemy, czy krwotok się skończy i kiedy się skończy. W tym typie udaru rozległość uszkodzeń jest zazwyczaj większa, a możliwości leczenia są ograniczone.
Dlaczego udar nazywamy zawałem mózgu?
Słowo zawał oznacza obumieranie tkanki albo narządu w następstwie niedokrwienia. Termin ten funkcjonuje w odniesieniu do serca, natomiast będzie również trafnym określeniem udaru niedokrwiennego. Kiedy zostaje zamknięte naczynie krwionośne, dochodzi do niedokrwienia fragmentu mózgu, powstania martwicy i to jest właśnie zawał. O zawale możemy również mówić w stosunku do płuc, jeśli taki mechanizm doprowadzi do martwicy fragmentu płuc. Reasumując, zawał mózgu to inaczej udar niedokrwienny. Natomiast udar krwotoczny jest potocznie określany wylewem krwi do mózgu lub po prostu wylewem. Chociaż nie jest to nazwa medyczna, jest właściwa, gdyż trafnie oddaje mechanizm prowadzący do uszkodzenia mózgu.
Jakie są objawy udaru mózgu?
Podstawowym objawem udaru jest niedowład jakiejś części ciała. Obejmuje on zazwyczaj jedną stronę ciała np. lewą rękę i lewą nogę lub prawą rękę i prawą nogę. Niedowład może też dotyczyć pojedynczej kończyny górnej lub dolnej, natomiast pojedyncze ognisko uszkodzenia mózgu nie może wywołać jednoczasowo niedowładu lewej ręki i prawej nogi lub odwrotnie. Bardzo częstym objawem, widocznym na pierwszy rzut oka, jest opadanie kącika ust oraz wygładzenie zmarszczek po jednej stronie twarzy (lewej bądź prawej) - to jest również wynik niedowładu mięśni twarzy. Zazwyczaj niedowładom towarzyszą zaburzenia czucia, np. drętwienie ręki, nogi bądź twarzy, w skrajnych przypadkach może wystąpić całkowity brak czucia. Bardzo częstym objawem udaru są zaburzenia mowy, które mogą być dwojakiego rodzaju. Pierwszy typ spowodowany jest uszkodzeniem ośrodka sterującego pracą naszego narządu głosu (krtań, język, mięśni dolnej połowy twarzy), co prowadzi do nieprawidłowej artykulacji. Mowa jest wówczas niewyraźna, bełkotliwa, skandowana, ale treść jest zazwyczaj logiczna. Drugi typ zaburzeń mowy zwany afazją jest spowodowany uszkodzeniem ośrodka mowy, który odpowiada na to, że rozumiemy znaczenie słów. Osoba z afazją przypomina kogoś, kto nie zna naszego języka - nie rozumie, co do niej mówimy i nie potrafi nazwać podstawowych przedmiotów czy czynności. Czasem afazja może być tylko częściowa, np. dotyczyć tylko braku zdolności do formułowania wyrazów czy zdań, natomiast rozumienie treści jest prawidłowe. Możemy to poznać po tym, że taka osoba spełnia polecenia, gdy prosimy o dotknięcie lewą ręką prawego ucha, czy pokazanie czerwonego przedmiotu, natomiast nie jest w stanie odpowiedzieć na proste pytanie typu jak się nazywa, gdzie mieszka itp. Afazja znacznie utrudnia komunikację, a osoba nią dotknięta musi na nowo uczyć się macierzystego języka. Kolejnym dość częstym objawem udaru mózgu są zaburzenia widzenia, przejawiające się jako ubytki pola widzenia. Są jeszcze mniej specyficzne symptomy udaru, jak ból głowy, nudności i wymioty. Są one zazwyczaj wyrazem wzrostu ciśnienia śródczaszkowego i są bardziej typowe dla udaru krwotocznego. Zaburzenia równowagi i koordynacji ruchów mogą sugerować udar móżdżku. Bardzo groźnymi i źle rokującymi objawami są zaburzenia świadomości, a w skrajnych przypadkach utrzymujący się brak przytomności.
Jakie mogą być pierwsze objawy ostrzegawcze udaru mózgu?
Ostrzegawczym sygnałem są epizody przemijającego niedokrwienia mózgu (TIA), czyli krótkotrwałe i samoistnie ustępujące zaburzenia widzenia, mowy, pamięci czy świadomości, a także drętwienie i osłabienie siły mięśniowej ręki, nogi czy twarzy. Zwykle całkowicie ustępują po kilku minutach lub kilku godzinach, natomiast nie wolno ich bagatelizować, gdyż oznaczają wysokie ryzyko wystąpienia pełnoobjawowego udaru mózgu w najbliższym czasie. Czujność pacjenta i lekarza prowadzącego powinny również wzbudzić napadowe kołatania serca, szczególnie kilkunastominutowe czy kilkugodzinne epizody nierównej pracy serca, zwykle szybszej niż zwykle, wywołującej złe samopoczucie, pogorszenie tolerancji wysiłku i osłabienie. Mogą one okazać się migotaniem przedsionków czyli kardiologiczną chorobą, która jest jedną z głównych przyczyn udaru niedokrwiennego mózgu. W takiej sytuacji powinna być przeprowadzona diagnostyka w kierunku zaburzeń rytmu serca.
Jak wygląda leczenie udaru mózgu?
Leczenie zależy od typu udaru (niedokrwienny czy krwotoczny), jego przyczyny, lokalizacji i rozległości, a także od czasu jaki minął od początku objawów oraz obecności chorób towarzyszących. Jedną z metod leczenia udaru niedokrwiennego jest tromboliza polegająca na podaniu leku rozpuszczającego skrzeplinę i czasowo upośledzającego krzepliwość krwi. Jest ona dedykowana stosunkowo wąskiej grupie pacjentów, u których przyczyną udaru jest skrzeplina, od początku objawów udaru nie minęło więcej niż 4.5 godz. i brak jest przeciwwskazań do znacznego obniżenia zdolności krzepnięcia krwi. Z tej metody leczenia wykluczone są osoby z wysokim ryzykiem krwawienia, jak aktywna choroba wrzodowa przewodu pokarmowego, aktywny nowotwór złośliwy, niedawno przebyta operacja czy niedawny uraz. Nie stosuje się trombolizy po 4.5 godz. od wystąpienia pierwszych objawów udaru - jest to nie tylko nieskuteczne, ale również niebezpieczne, gdyż może prowadzić do powiększenia ogniska uszkodzenia mózgu. Inną metodą leczenia udaru niedokrwiennego mózgu spowodowanego skrzepliną jest trombektomia, czyli zabieg polegający na mechanicznym usunięciu skrzepliny poprzez cewniki wprowadzone do tętnic mózgowych. Do tej metody kwalifikuje się jeszcze mniejsza grupa chorych (ok.1%), ponieważ dodatkowym warunkiem jej zastosowania jest odpowiednia lokalizacja skrzepliny w dostępnym miejscu, gdzie jest możliwe wprowadzenie cewników naczyniowych. Tu też liczy się czas - nie może minąć więcej niż 6 godz. od początku objawów, po tym czasie usunięcie skrzepliny nie zmniejszy w dużym stopniu rozległości uszkodzenia mózgu, a przeprowadzanie ryzykownego zabiegu nie ma większego sensu. Leczenie udaru krwotocznego jest zupełnie inne - polega na zatamowaniu krwawienia wewnątrzczaszkowego. Tutaj również mają zastosowanie metody zabiegowe. Jedną z nich jest operacja neurochirurgiczna, do której niezbędne jest otwarcie czaszki, mechaniczne zamknięcie krwawiącego naczynia i ewentualne usunięcie krwiaka, który podnosi ciśnienie wewnątrzczaszkowe. Ta metoda nie może być zastosowana we wszystkich przypadkach udaru krwotocznego, a podstawowym kryterium jest lokalizacja miejsca krwawienia i stan kliniczny pacjenta. Inną metodą zatamowania krwawienia z naczynia mózgowego jest embolizacja czyli zamknięcie uszkodzonego naczynia za pomocą narzędzi i substancji wprowadzonych przez naczynia krwionośne aż do miejsca krwawienia. Tutaj też decydujące są warunki anatomiczne. Niezależnie od tego, czy było zastosowane leczenie zabiegowe, czy też od niego odstąpiono, bo były do tego przeciwwskazania, stosowana jest farmakoterapia mająca na celu ratowanie życia, łagodzenie objawów, zmniejszenie rozległości uszkodzenia mózgu i zminimalizowanie powikłań. W każdym przypadku podaje się leki pozwalające na utrzymanie odpowiedniego ciśnienia krwi, utrzymanie optymalnego rytmu serca i leki poprawiające metabolizm mózgu. Jeśli jest taka potrzeba, stosuje się leki obniżające ciśnienie wewnątrzczaszkowe. W zależności od typu udaru podawane są leki albo poprawiające krzepnięcie krwi, aby zatrzymać krwotok, albo obniżające krzepliwość, aby poprawić dopływ krwi w przypadku niedokrwienia. Są to zwykle łagodne środki przeciwkrzepliwe jak heparyna lub doustne antykoagulanty i leki przeciwpłytkowe jak aspiryna. Jeśli przyczyną jest blaszka miażdżycowa, włącza się dodatkowo statynę, w niektórych przypadkach rozważa się poszerzenie zwężonej tętnicy domózgowej. Nie sposób wymienić wszystkich leków stosowanych u pacjentów z udarem, terapię dostosowuje się do indywidualnej sytuacji klinicznej.
Czy pacjent po udarze mózgu wymaga rehabilitacji?
U pacjenta po udarze mózgu rehabilitacja powinna być zastosowana jak najszybciej, zazwyczaj rozpoczyna się jeszcze w trakcie pobytu w oddziale udarowym po uzyskaniu stabilnego stanu. Ma ona na celu usprawnienie funkcji poznawczych i ruchowych, a jej efekty zależą od lokalizacji i rozległości udaru, wieku pacjenta, jego stanu klinicznego, chorób towarzyszących i zastosowanego leczenia. Często nie udaje się przywrócić stanu sprzed udaru, gdyż ta choroba ta prowadzi do nieodwracalnego obumarcia fragmentu mózgu i musimy liczyć się z tym, że martwe komórki nie ożyją, a nowe nie odrosną. Jednak szansa na poprawę, a nawet całkowite ustąpienie ubytków neurologicznych istnieje, gdyż część komórek mózgowych jest tylko ogłuszona, a w odpowiednich warunkach może się „obudzić” i zacząć prawidłowo funkcjonować. Ponadto komórki mózgowe są plastyczne, co oznacza, że nawet jeśli część z nich zostanie zniszczona, sąsiadujące neurony mogą całkowicie lub częściowo przejąć funkcje obumarłych komórek. Dlatego rehabilitacja ma sens i daje nadzieję na wstanie z łóżka, odzyskanie sprawności, powrót do pracy i życia społecznego. Zakres rehabilitacji zależy od rodzaju dysfunkcji - zazwyczaj polega na usprawnianiu motorycznym. W przypadku zaburzeń mowy może okazać się konieczna pomoc logopedy, a także mozolna pomoc rodziny, aby na nowo nauczyć mowy osobę dotkniętą afazją. Rehabilitacja po udarze to również pomoc psychologa i dietetyka. Bardzo często udar mózgu jest wynikiem niewłaściwego stylu życia, dlatego pacjent w trakcie rehabilitacji powinien dowiedzieć się, co ma robić aby uniknąć ponownego epizodu. Czy udar mózgu może się powtórzyć? Osoba, która przebyła udar mózgu na znacznie wyższe ryzyko jego nawrotu w porównaniu do osoby, która tego nie doświadczyła. Ryzyko to można je obniżyć eliminując lub ograniczając czynnika ryzyka. Chodzi tu przede wszystkim o usunięcie przyczyny udaru (jeśli to możliwe), zmianę stylu życia w zakresie diety i aktywności fizycznej, utrzymanie odpowiedniej masy ciała, prawidłowego ciśnienia tętniczego krwi, optymalnej glikemii i profilu lipidowego. Zazwyczaj niezbędne jest przyjmowanie odpowiednich leków.
Jakie są przyczyny udaru mózgu?
Przyczyny udaru mózgu mogą być różne, ale w każdym przypadku dotyczą naczyń krwionośnych. Najcześciej do udaru niedokrwiennego prowadzi miażdżyca zewnątrzczaszkowych tętnic dogłowowych (szyjnych i kręgowych) lub wewnątrzczaszkowych tętnic mózgowych. Powoduje ona zwężenie naczyń i utrudnienie przepływu krwi. W przypadku krytycznego zwężenia może dojść do długotrwałego niedokrwienia komórek mózgowych i ich obumarcia, a ten proces może przyspieszyć pęknięcie blaszki miażdżycowej oraz powstanie skrzepliny w miejscu pęknięcia. Do pęknięcia bardzo często prowadzi wzrost ciśnienia tętniczego. Powszechną przyczyną udaru niedokrwiennego jest zator. W ponad 90% przypadków materiałem zatorowym jest skrzeplina, która pochodzi z różnych części naszego krwiobiegu, najcześciej z serca. Do jej powstania może dojść w czasie migotania przedsionków, kiedy to krew w przedsionkach serca (głównie w uszkach przedsionków) krzepnie. Dopóki skrzeplina pozostaje w uszkach, nic się nie dzieje, kiedy się z nich wydobędzie, płynie z krwią i może powodować zatory. Przyczyną zatorów mózgowych jest skrzeplina pochodząca z lewej połowy serca (najczęściej z uszka lewego przedsionka) lub z dużych tętnic np. aorty. Aby zapobiec powstaniu skrzeplin, u osób z wysokim ryzykiem zakrzepowo-zatorowym stosuje się leki przeciwkrzepliwe - obecnie dostępnych jest kilka preparatów, a ich wybór zależy od indywidualnych wskazań klinicznych oraz preferencji pacjenta. Kolejną przyczyną udaru są różnego rodzaju uszkodzenia ściany małych naczyń mózgowych, do których dochodzi u osób z niewyrównaną cukrzycą czy nieoptymalnie leczonym nadciśnieniem tętniczym. Takie naczynia są podatne na zamknięcie i wywołanie udaru niedokrwiennego, bądź też na pęknięcie (szczególnie w czasie skoku ciśnienia tętniczego) i spowodowanie udaru krwotocznego. Do poważnego udaru krwotocznego dochodzi u osób z wrodzonymi malformacjami naczyń mózgowych. Nieprawidłowe naczynia są podatne na pęknięcie i powstanie rozległego krwotoku wewnątrzczaszkowego z poważnymi konsekwencjami. W niektórych przypadkach wykrycie przyczyny udaru bywa trudne, u ok. 20% osób z udarem nie udaje się jej ustalić.
Czyli udar mózgu występuje u młodych osób?
Udar mózgu to choroba osób starszych, gdyż ryzyko jego wystąpienia wzrasta z wiekiem i jest wynikiem współistnienia kilku chorób czy czynników wywołujących. Niemniej jednak również wśród młodych istnieje pewna grupa osób narażonych - są to pacjenci z wrodzonymi malformacjami naczyń mózgowych np. tętniakami. Bardzo często dochodzi u nich do samoistnego krwotoku wewnątrzczaszkowego, poważnych powikłań, a nawet śmierci. Druga grupa pacjentów młodych, którym grozi udar mózgu, to osoby otyłe, palące papierosy, z zaburzeniami metabolicznymi i nadciśnieniem tętniczym, które pomimo młodego wieku metrykalnego nazbierały dużo czynników ryzyka i tym samym biologicznie zbliżyły się do osób starszych.
Na czym polega profilaktyka udaru mózgu?
Profilaktyka udaru mózgu to wyeliminowanie lub ograniczenie czynników ryzyka jego wystąpienia. Bardzo ważnym działaniem prewencyjnym jest zapobieganie miażdżycy. Miażdżyca to uogólniona choroba naczyń, której główną przyczyną są zaburzenia metaboliczne (jak cukrzyca czy dislipidemia), powiązane z otyłością, niewłaściwą dietą, brakiem aktywności fizycznej czy paleniem papierosów. Jest ona czynnikiem ryzyka nie tylko udaru mózgu, ale też zawału serca czy niedokrwienia kończyn. Profilaktyka w tym przypadku to nic innego jak zmiana stylu życia, utrzymanie prawidłowej masy ciała oraz leczenie zaburzeń metabolicznych, jeśli są do tego wskazania. Jeśli doszło już do zaawansowanej miażdżycy tętnic szyjnych, to oprócz odpowiedniej farmakoterapii, działaniem profilaktycznym będzie poszerzenie krytycznych zwężeń poprzez wszczepienie stentu lub endarterektomię czyli chirurgiczne usunięcie blaszki miażdżycowej. Bardzo ważne jest też utrzymanie prawidłowego ciśnienia tętniczego, w tym przyjmowanie leków hipotensyjnych, jeśli jego wartości są podwyższone. Kolejnym elementem profilaktyki udaru mózgu jest wykrycie migotania przedsionków oraz profilaktyczne stosowanie leków przeciwkrzepliwych u osób, które mają do tego wskazania. Zidentyfikowanie takich pacjentów to zadanie lekarza rodzinnego i kardiologa, ale lekarze innych specjalności również nie powinni pozostawać obojętni, jeśli zauważą u chorego migotanie przedsionków.
Jak udzielić pierwszej pomocy przy udarze mózgu?
Jeśli podejrzewamy udar mózgu u siebie czy drugiej osoby, nie możemy tego bagatelizować. Nie wolno czekać, aż dolegliwości ustąpią, ponieważ czas od wystąpienia pierwszych objawów udaru do jego potwierdzenia w badaniach diagnostycznych i wdrożenia odpowiedniego leczenie ma tu ogromne znaczenie. Wezwanie jak najszybciej karetki jest jedyną formą pomocy, jaką możemy w takiej sytuacji udzielić. Zbyt późne zgłoszenie się do szpitala dyskwalifikuje z leczenia interwencyjnego, zwiększa rozległość uszkodzenia mózgu i zmniejsza szanse na powrót do zdrowia.
Jak zdiagnozować udar mózgu? Jakie badania się wykonuje?
Podejrzenie udaru wysuwa się na podstawie charakterystycznych objawów, które zostały opisane powyżej. Pierwszym badaniem diagnostycznym ukierunkowanym na potwierdzenie uszkodzenia mózgu jest zazwyczaj tomografia komputerowa głowy, która pozwala na uwidocznienie ogniska udarowego oraz rozpoznanie czy mamy do czynienia z udarem niedokrwiennym czy krwotocznym. Jeśli są do tego wskazania, podczas wykonywania tomografii podaje się kontrast, który umożliwi dokładniejsze uwidocznienie nieprawidłowości, w tym również uwidocznienie naczyń mózgowych i ewent. nieprawidłowości w ich budowie. Zazwyczaj tomografia komputerowa wystarczy do rozpoznania udaru mózgu, jeśli jednak istnieją jakieś wątpliwości diagnostyczne, wykonuje się dodatkowo rezonans magnetyczny, który jest badaniem dokładniejszym, ale mniej dostępnym. Na tym etapie podejmowana jest decyzja co do sposobu leczenia i jest ono niezwłocznie wdrażane. Ale diagnostyka w tym momencie nie kończy się. Czasem w trakcie hospitalizacji kilkakrotnie wykonuje się tomografię komputerową, aby ocenić czy ogniska udarowe ulegają progresji czy regresji. Jeśli mamy do czynienia z udarem niedokrwiennym, przeprowadza się badania kardiologiczne, takie jak echo serca, Holter EKG, czy Doppler tętnic szyjnych. Dodam, że „zwykłe” EKG spoczynkowe jak również badania laboratoryjne krwi wykonuje się zawsze, najczęściej podczas przyjmowania do szpitala, jeszcze przed przewiezieniem pacjenta do pracowni tomografii komputerowej.
Jakie mogą być skutki udaru?
Udar jest bardzo poważną chorobą, obarczoną wysokim ryzykiem zgonu. W przypadku udaru krwotocznego śmiertelność wynosi około 50%. W przypadku udaru niedokrwiennego lub jego wczesnych powikłań sięga ona 20%. Udar mózgu jest trzecią co do częstości przyczyną śmierci, zaraz po chorobach układu sercowo-naczyniowego i po nowotworach. Jednocześnie jest najczęstszą przyczyną trwałego inwalidztwa osób dorosłych. Część pacjentów po przebytym udarze nie wraca całkowicie do zdrowia. Mogą utrzymywać się zaburzenia świadomości, poważne dysfunkcje poznawcze, niedowłady z przykurczami, duże trudności w poruszaniu się, brak zdolności do samoobsługi i konieczność opieki w różnym zakresie. Inne problemy to zaburzenia mowy czy zaburzenia pamięci, które wykluczają z życia społecznego czy z aktywności zawodowej.
Czym charakteryzuje się udar pnia mózgu? Jak są objawy?
Udar pnia mózgu należy do najcięższych postaci udaru, na szczęście zdarza się stosunkowo rzadko. Pień mózgu jest bardzo ważną strukturą, ponieważ w nim zlokalizowane są ośrodki, które regulują podstawowe procesy życiowe, jak oddychanie, krążenie, utrzymanie ciśnienia krwi i termoregulacja, a także różne odruchy obronne (m.in. kaszel, połykanie). Uszkodzenie tej okolicy mózgu wiąże się z bardzo wysokim ryzykiem zgonu, często w krótkim czasie, a możliwości pomocy są bardzo ograniczone. Objawy udaru pnia mózgu nie są specyficzne, zazwyczaj stan ogólny jest bardzo ciężki, osoba jest głęboko nieprzytomna, ma zaburzenia oddychania i niskie ciśnienie tętnicze, ostatecznie dochodzi do zatrzymania krążenia. Nawet jeśli zaburzenia funkcji życiowych nie postępują dramatycznie szybko, będzie czas na przeprowadzenie diagnostyki i wdrożenie leczenia, istnieje pewna szansa na uratowanie życia, ale trwale następstwa są zazwyczaj poważne.
Jakie są różnice między udarem prawej półkuli a lewej półkuli mózgu? Nasz mózg składa się z dwóch półkul, ale nie są one identyczne. Pod względem podstawowych funkcji, jak czucie czy ruchy mięśniowe, istnieje symetria. Uszkodzenie prawej półkuli objawia się niedowładem prawej ręki i nogi, natomiast ognisko udarowe w lewej półkuli mózgu spowoduje niedowład prawej strony. Dzieje się tak, ponieważ szlaki nerwowe biegnące do mięśni krzyżują się w początkowym odcinku. Istnieją też pojedyncze ośrodki, które nie są symetryczne i znajdują się tylko w jednej półkuli. Typowym przykładem jest ośrodek mowy, który u praworęcznych osób zlokalizowany jest w lewej półkuli. Udar w tej okolicy powoduje afazję czyli utratę zdolności rozumienia mowy, trudności ze znalezieniem właściwych słów lub ich zapominanie, ale też problemy z czytaniem, czy pisaniem. Takie zaburzenia nie wystąpiłyby, gdyby u tej osoby udar dotyczył symetrycznego miejsca w prawej półkuli. Wiadomo również, że u większości osób w lewej półkuli znajduje się ośrodek warunkujący talent do nauk ścisłych, zdolności matematyczne i umiejętność analizy danych. Natomiast w prawej półkuli zlokalizowane są ośrodki związane z myśleniem abstrakcyjnym i wyobraźnią, dzięki czemu rozumiemy dowcipy, konteksty i aluzje. Udar w tych okolicach może pozbawić nas w/w umiejętności, co przez otoczenie może być odebrane jako „zmiana charakteru”.
Czy rozległy udar mózgu jest bardzo niebezpieczny? Jakie są rokowania u pacjenta?
Zazwyczaj do rozległego udaru mózgu dochodzi w wyniku krwotoku wewnątrzczaszkowego, czyli w przypadku udaru krwotocznego. Ale nie tylko - udar niedokrwienny również może być rozległy, jeśli jest spowodowany zamknięciem dużego naczynia mózgowego, które odpowiada za ukrwienie dużego obszaru mózgu. W przypadku rozległego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego objawy od początku są niepokojące, są to zwykle zaburzenia świadomości albo całkowita utrata przytomności. Rozległy udar mózgu jest obarczony wysoką śmiertelnością lub ryzykiem poważnego inwalidztwa, jak przykuwający do łóżka niedowład czy paraliż dużej części ciała. Często takie osoby nie odzyskują pełnej świadomości, kontakt jest z nimi znaczenie ograniczony, zdarza się także, że na stałe pozostają zupełnie nieprzytomne.
Czy po szczepionce Pfizer może wystąpić udar mózgu? Analiza zgłaszanych na całym świecie działań niepożądanych i powikłań po podaniu szczepionki przeciw COVID-19 wykazała, że istnieje pewne ryzyko wystąpienia udaru mózgu niezależnie od rodzaju zastosowanego preparatu. Jest to spowodowane zwiększeniem właściwości zakrzepowo-zatorowych krwi, co jest jednym z mechanizmów prowadzących do udaru niedokrwiennego. Odnotowano niewielką liczbę udarów mózgu powiązanych z podaniem szczepionki. Należy wziąć pod uwagę, że na całym świecie podano ponad 12 miliardów dawek. Tak duża liczba stworzyła ryzyko wystąpienia różnych niekorzystnych efektów niezamierzonych, większość nich nie miałaby szansy wystąpić, jeśli szczepionek podano by np. 12 tysięcy czy nawet 12 milionów. Jednym z wielu odnotowanych powikłań jest udar mózgu, a ryzyko wystąpienia stanowi setną część procenta, jest więc bardzo niskie. Dla porównania ryzyko zakrzepowo-zatorowe w czasie ciężkiego przebiegu COVID-19 jest bardzo wysokie, najczęściej przybiera postać zatoru płucnego - poważnej choroby bardzo często wykrywanej u pacjentów hospitalizowanych z powodu infekcji SARS-CoV-2, pomimo tego, że każdy z nich w szpitalu otrzymuje leki przeciwkrzepliwe. Odkładając na bok dane naukowe i różne medialne doniesienia propagatorów lub sceptyków, sięgnijmy pamięcią wstecz i przypomnijmy sobie, ile znamy osobiście osób, u których wystąpiło jakiekolwiek powikłanie po podaniu szczepionki przeciw COVID-19, i dla porównania ile znamy osób, które miały powikłania po przebyciu tej choroby. Wnioski wydają się jednoznaczne, ale każdy na prawo do obaw.
Z Joanna Kamińską rozmawiała kardiolog i specjalista medycyny rodzinnej dr n. med. Ewa Uścińska. Ukończyła Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, a umiejętności zawodowe uzyskała m.in. w Klinice Kardiologii USK oraz w Oddziale Kardiologicznym Szpitala MSWiA w Białymstoku. Przez 5 lat pełniła funkcję ordynatora Oddziału Kardiologicznego Szpitala Powiatowego w Ostrowi Mazowieckiej. Posiada także wykształcenie z zakresu zarządzania - ukończyła EMBA w Ochronie Zdrowia WUM/SGH. Od kwietnia 2021 r. zajmuje się ambulatoryjną diagnostyką i leczeniem w kilku placówkach medycznych na terenie Warszawy. Interesuje się profilaktyką pierwotną i wtórną chorób układu krążenia, a jej szczególną pasją jest edukacja pacjentów na temat zdrowego stylu życia.
