Polki w onkologii w ogonie Europy. Nowy raport pokazuje nienowe problemy

Polska na tle Europy: więcej zachorowań, gorsze rokowania

Raport przedstawiony przez Koalicję Onkozdrowia Kobiet pokazuje dane, z których wynika, że w Polsce zapadalność na nowotwory ginekologiczne jest znacznie wyższa niż średnia unijna. Rak trzonu macicy dotyka 38 na 100 tys. kobiet (w UE - 27), rak jajnika 23 (UE - 16), a rak szyjki macicy 19 (UE - 12). Jednocześnie Polska przeznacza na profilaktykę jedynie 2% wydatków zdrowotnych. To jeden z najniższych wyników w Europie.

- Każda z tych liczb oznacza kobietę - matkę, córkę, siostrę. Chorujemy częściej, a przeżywamy rzadziej. To fakt, za który jako państwo musimy wziąć odpowiedzialność. Pacjentki nie proszą o przywileje, lecz o takie same warunki leczenia, jakie mają kobiety w innych krajach UE - mówi Anna Kupiecka, prezes Fundacji OnkoCafe i liderka Koalicji Onkozdrowia Kobiet.

Raport opisuje różnice systemowe między Polską a resztą Europy, wskazując obszary wymagające jak najszybszej poprawy. Wśród nich są: diagnostyka, dostęp do terapii oraz organizacja leczenia operacyjnego.

Diagnostyka to wąskie gardło systemu

Jednym z poważniejszych problemów, które ujawnia raport, jest brak szybkiej, kompletnej diagnostyki predykcyjnej i molekularnej. To właśnie ona pozwala dobrać terapię zgodnie z charakterystyką nowotworu, a w wielu przypadkach decyduje o możliwości zastosowania nowoczesnych leków już na wczesnym etapie leczenia.

- W opiece nad pacjentkami z nowotworami ginekologicznymi potrzebujemy takiej organizacji diagnostyki i leczenia, która pozwoli na maksymalne wykorzystanie dostępnych technologii oraz doświadczenia klinicznego zespołów. Jednym z kluczowych elementów jest możliwość jak najwcześniejszej oceny molekularnej, najlepiej już na etapie biopsji. Gdyby na tym etapie można było wykonać pełne badania molekularne, czas oczekiwania na diagnozę byłby skrócony, a cały proces terapeutyczny mógłby być planowany szybciej i bardziej precyzyjnie. W praktyce oznacza to, że jeszcze przed podjęciem decyzji o leczeniu dysponowalibyśmy pełnym profilem choroby, łącząc ocenę kliniczną, radiologiczną i molekularną. To znacząco poprawiłoby bezpieczeństwo i jakość leczenia. Dziś, niestety, refundacja diagnostyki molekularnej dopiero w warunkach hospitalizacji sprawia, że pacjentki czekają dłużej niż powinny, a my tracimy czas, który w onkologii ma ogromne znaczenie – podsumowuje w swoim komentarzu do raportu prof. dr hab. Radosław Mądry, dyrektor Ginekologiczno-Położniczego Szpitala Klinicznego Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.

Potrzeba jednakowych algorytmów leczenia

Eksperci wskazują także na liczne bariery, które wpływają na wyniki leczenia pacjentek z nowotworami ginekologicznymi. To m.in. ograniczenia formalne, brak jednolitych algorytmów diagnostycznych oraz niewystarczające finansowanie, które zniechęca część ośrodków do wykonywania badań zgodnych z zaleceniami towarzystw naukowych.

– W Polsce brakowało algorytmów diagnostycznych, standaryzacji wykonania badań, ale to mają wprowadzać kluczowe wytyczne Krajowej Sieci Onkologicznej. To oczywiście połowa sukcesu, bo ważniejsza jest ich faktyczna implementacja do postępowania w ośrodkach. Brak jest także właściwego i kompleksowego finansowania, co skutkuje niechęcią części świadczeniodawców do ponoszenia kosztów diagnostyki, rekomendowanej przez towarzystwa naukowe, a co najważniejsze niezbędnej do ustalenia optymalnego planu leczenia – mówi dr n. o zdr. Michał Chrobot, Prezes Zarządu Polskiego Towarzystwa Koderów Medycznych. 

Wyspecjalizowane placówki gwarantują jakość leczenia

Raport pokazuje, że operacje onkologiczne kobiet w Polsce wykonuje się w zbyt wielu miejscach. Pacjentki często trafiają do szpitali, gdzie takie zabiegi są rzadkością. Są bowiem ośrodki, w których wykonuje się dwie-trzy operacje tego typu rocznie. Onkolodzy podkreślają, że zabiegi wykonywane tak rzadko niosą wysokie ryzyko niepowodzenia, a mówiąc prościej – nawrotu choroby z powodu niewłaściwego wycięcia guza. To dlatego eksperci apelują o tworzenie wyspecjalizowanych placówek, w których operuje się pacjentki na najwyższym poziomie.

- Opieka nad kobietami z nowotworami ginekologicznymi ma dziś wiele wyzwań. Jednym z nich jest rozproszenie leczenia, zwłaszcza przy raku jajnika, gdzie doświadczenie zespołu i ośrodka ma duży wpływ na wyniki terapii. W Holandii i krajach skandynawskich już lata temu skupiono operacje w najlepszych centrach i to poprawiło skuteczność leczenia. W Polsce dążmy do mądrej koncentracji leczenia zabiegowego w ośrodkach z największym doświadczeniem i w stałych, wyszkolonych zespołach, ale ten proces dopiero się zaczyna. Musimy go konsekwentnie rozwijać - tłumaczy prof. Radosław Mądry.

Jakie są problemy pacjentek?

Raport uzupełnia ankieta przeprowadzona przez Fundację OnkoCafe wśród pacjentek z rakiem trzonu macicy. Pokazuje ona, że pacjentki nadal czują się zagubione w systemie i często niedoinformowane.  Aż 6 na 10 kobiet w trakcie diagnozy nie otrzymało od lekarza informacji o badaniach molekularnych, mimo że od nich zaczyna się możliwość dobrania nowoczesnego leczenia, w tym immunoterapii.

– Ankieta pokazała, że kobiety najbardziej potrzebują dziś silnej struktury systemu, czyli jednego zespołu i jednej, dobrze opisanej drogi opieki. Kiedy brakuje przepływu informacji, a tak jest dziś, bo pacjentki często zostają same z szukaniem informacji o leczeniu i badaniach lub otrzymują je za późno, to płacą za to niepokojem i czasem. Ośrodki, które działają w modelu stałych, wyspecjalizowanych zespołów, udowadniają w Europie, że to połączenie wiedzy, organizacji i komunikacji po prostu działa lepiej. My też musimy ten model w Polsce budować szybciej i mądrzej niż dotąd – przekonuje w raporcie dr Anna Dańska-Bidzińska, specjalista położnictwa i ginekologii oraz ginekologii onkologicznej ze Szpitala Klinicznego im. ks. Anny Mazowieckiej w Warszawie.

Ścieżka pacjenta pilnie potrzebna

Autorzy raportu zwracają uwagę, że rośnie różnica między Polską a krajami UE w dostępie do najnowszych terapii onkologicznych. Przyczyną nie jest brak rozwiązań czy leków na rynku, lecz „nierówna i za wolna ścieżka dojścia do nich”. Przygotowano więc 10 rekomendacji, których wdrożenie może skrócić czas diagnozy, poprawić organizację zabiegów oraz zwiększyć dostęp do nowoczesnych terapii. Wśród najważniejszych postulatów znalazły się też rozwiązania wspierające kadry, jakość opieki i monitoring głosu pacjentek, czyli te obszary, które decydują o skuteczności leczenia. 

- Środowisko medyczne potrzebuje większego wsparcia w procesie koordynacji „ścieżki pacjenta", tak żeby skupić się przede wszystkim na jakości realizowanych świadczeń medycznych zgodnie ze standardami postępowania diagnostyczno-terapeutycznego (m.in. aktualizowanych na stronie Krajowy Ośrodek Monitorujący Krajowej Sieci Onkologicznej (KSO). Wszystkie zgłoszone w Raporcie postulaty są ujęte jako kluczowe zadania w ustawie o KSO. Wierzymy, że nasze wspólne działania pozwolą „Dogonić Europę” – podsumowuje wnioski z raportu prof. dr hab. Renata Duchnowska, onkolożka, Kierownik Kliniki Onkologii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie.