Zasady przyznawania "czternastek" do zmiany? Jest stanowisko prezesa ZUS
W tym roku pełną czternastą emeryturę – 1 878,91 zł brutto – dostaną wyłącznie osoby, których łączny dochód ze świadczeń długoterminowych nie przekracza 2 900 zł brutto. Coraz głośniej jednak słychać głosy, że próg jest niesprawiedliwy dla tych, którzy mają nieco wyższe świadczenia. Czy limit zostanie podniesiony, a zasady wypłaty zmienione? Sprawdzamy, co mówi szef ZUS i jakie konsekwencje może to mieć nie tylko dla portfeli seniorów, lecz także dla systemu ochrony zdrowia.
- Pełna czternastka (1 878,91 zł brutto) trafia dziś tylko do osób z łącznym świadczeniem do 2 900 zł brutto; powyżej tego progu działa zasada „złotówka za złotówkę”
- Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych sugeruje, że ewentualna zmiana limitu musi uwzględniać rosnące koszty i obciążenia systemu emerytalnego oraz to, „kto będzie na to płacił” w przyszłości
- Starzejące się społeczeństwo generuje większe wydatki na opiekę zdrowotną i długoterminową, co stawia państwo przed wyborem: wyższe jednorazowe świadczenia czy inwestycje w stabilność służby zdrowia
Jak dziś działa czternastka: próg 2 900 zł i zasada „złotówka za złotówkę”
Po raz pierwszy ustawowe, coroczne wypłaty czternastych emerytur weszły do kalendarza ZUS trzy lata temu. Od tego czasu kluczowe parametry – wysokość świadczenia i limit dochodu – pozostają niezmienne, mimo postępującej inflacji.
Wysokość „czternastki”
Pełna „czternastka” równa jest minimalnej emeryturze: w 2025 r. to 1 878,91 zł brutto (ok. 1 580 zł „na rękę”). Limit będzie waloryzowany dopiero wraz z kolejną podwyżką najniższej emerytury w marcu 2026 r.
Próg dochodowy
Pełną kwotę otrzymują osoby, których suma emerytury, renty lub innych długoterminowych świadczeń nie przekracza 2 900 zł brutto miesięcznie.
Zasada „złotówka za złotówkę”
Gdy próg jest przekroczony, czternastka maleje dokładnie o tyle złotych, o ile dochód seniora przewyższa limit. Minimalna wypłata to 50 zł brutto; poniżej tej kwoty świadczenie nie przysługuje.
Terminy
W 2025 r. przelewy trafiają do seniorów razem z regularnymi emeryturami pomiędzy 5 a 25 września (w zależności od indywidualnego „dnia wypłaty”).
Prezes ZUS: próg pod lupą – kto zapłaci za hojniejsze czternastki?
Limit 2 900 zł od dawna krytykują ci, których świadczenia ledwo go przekraczają. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Zbigniew Derdziuk w rozmowie z dziennikarzem „Faktu” przyznał, że temat wymaga poważnej dyskusji – ale natychmiast schłodził emocje:
– Powinniśmy rozważać, jaki jest nasz system emerytalny, jako część dystrybucji produktu krajowego brutto. Musimy myśleć perspektywicznie Zmienia się struktura demograficzna, więc zaciąganie zobowiązań na przyszłość jest bardzo dużym wyzwaniem. Stąd nie chcę się wypowiadać o progu (czternastek — red.), tylko chcę powiedzieć o pewnym mechanizmie. Mamy coraz większą populację osób w wieku starszym, więc jeśli zaciągniemy zbyt duże zobowiązania, to musimy myśleć perspektywicznie, kto będzie na to płacił.
W praktyce oznacza to, że ZUS nie zamyka drzwi przed podniesieniem limitu, ale raczej przedkłada stabilność funduszu nad doraźne ulgi. Podobne ostrzeżenia płyną z raportu Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), która wskazuje na rosnące koszty społeczne i zdrowotne starzejącego się społeczeństwa jako jeden z motorów deficytu budżetowego.
Przeczytaj też: Kiedy zaczyna się starość? "Siedemdziesiąt to nowe sześćdziesiąt". Ciekawe wnioski z badań
Demografia goni służbę zdrowia: starzejemy się szybciej, niż rosną zasoby systemu
Polska weszła w fazę gwałtownego starzenia demograficznego: według najnowszego raportu Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego przeciętna długość życia przestała rosnąć, a udział osób w wieku powyżej 65 lat przekracza 20%. Jednocześnie rośnie liczba chorych przewlekle – od cukrzycy po demencję – co zwiększa presję na szpitale, opiekę długoterminową i budżet NFZ.
Oto trzy wyzwania, które eksperci uznają za kluczowe:
1. Wielochorobowość i koszty farmakoterapii – seniorzy częściej chorują na nadciśnienie tętnicze, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc czy chorobę Alzheimera. Leczenie i refundacja leków pochłaniają coraz większy udział budżetu Narodowego Funduszu Zdrowia.
2. Niedobory personelu medycznego – w Polsce przypada 5,6 pielęgniarki i 3,3 lekarza na 1 000 mieszkańców, mniej niż średnia Unii Europejskiej. Braki kadrowe najostrzej odczuwa geriatria i opieka długoterminowa, co przekłada się na długie kolejki do świadczeń.
3. Finansowanie opieki długoterminowej – OECD szacuje, że wydatki „srebrnej gospodarki” (opieka domowa, rehabilitacja, sprzęt) wzrosną dwukrotnie w ciągu dekady. To oznacza konieczność przesunięcia części środków z budżetu państwa lub składek zdrowotnych.
Jeżeli limit czternastki zostanie podwyższony lub całkowicie zniesiony, Fundusz Ubezpieczeń Społecznych będzie potrzebował dodatkowych miliardów złotych rocznie. To pieniądze, które – w ocenie ekspertów – mogłyby zasilić niedofinansowaną opiekę zdrowotną, zwłaszcza w obszarze geriatrii i rehabilitacji. Decydenci stoją więc przed wyborem: wspierać dochody części seniorów tu i teraz czy wzmacniać filary służby zdrowia na kolejne dekady.
Przeczytaj też: Seniorzy otrzymają dodatkowe 348 zł. Decyzja jest z automatu
Źródła:
- Komunikat Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 18 lutego 2025 r. w sprawie kwoty najniższej emerytury i renty. (2025, 18 lutego).
- Węcek, J. (2025, 6 września). Prezes ZUS zabiera głos w sprawie czternastek. Na tę decyzję czekają tysiące emerytów. Fakt.
- Hukałowicz, I. (2025, 4 września). Czternasta emerytura 2025 – harmonogram wypłat ZUS i KRUS, pełne kwoty i zasady. Forsal.
- Reuters. (2025, 4 lutego). Poland needs to cut spending and raise taxes, OECD says.
