Badania bez skierowania – jakie badania można wykonać bez skierowania od lekarza?

Badania bez skierowania – kiedy można je wykonać?

Profilaktyka pełni kluczową rolę w zapobieganiu i wczesnym wykrywaniu wielu chorób, w tym nowotworowych, w których najważniejsze jest wczesne rozpoczęcie leczenia. W tym celu przeprowadza się szereg badań laboratoryjnych oraz obrazowych, które pomagają określić stan zdrowia i kontrolować czynniki ryzyka. 

Większość testów pacjent może wykonać bez skierowania, jednak należy pamiętać, że wówczas nie finansuje ich Narodowy Fundusz Zdrowia i trzeba za nie zapłacić z własnej kieszeni. Może to stanowić spory wydatek, zwłaszcza jeśli zdecydujemy na cały pakiet analiz, jednak niewątpliwą zaletą badań bez skierowania jest brak konieczności odbycia wizyty lekarskiej i ominięcie tym samym kolejek do gabinetu specjalisty. Wyjątkiem jest RTG – ponieważ przebiega ono z zastosowaniem promieniowania rentgenowskiego, pacjent nie może sam zadecydować o konieczności jego wykonania, zasada ta dotyczy zarówno badań refundowanych, jak i odpłatnych.

Badania bez skierowania – jakie testy warto wykonać?

Podstawowym badaniem, które może dostarczyć informacji na temat stanu zdrowia jest pełna morfologia krwi. Mierzy ono kilka elementów krwi, w tym: krwinki czerwone, krwinki białe, płytki krwi, hemoglobinę, hematokryt. Morfologia może pomóc w rozpoznaniu przyczyny występowania takich objawów, jak: osłabienie, zmęczenie i siniaki, może posłużyć jako pomoc w diagnozowaniu chorób, m.in. anemii, białaczki, innych chorób krwi, stanów zapalnych. 

Kolejnym badaniem krwi, które można wykonać bez skierowania jest podstawowy panel metaboliczny. W jego skład wchodzi kilka parametrów: poziom glukozy, cholesterolu i trójglicerydów, sodu, potasu, wapnia, magnezu, żelaza, kreatyniny, mocznika, bilirubiny, aminotransferazy alaninowej oraz aminotransferazy asparaginianowej. To badanie jest przydatne w monitorowaniu działania przyjmowanych leków, takich, jak leki na nadciśnienie oraz w ocenie funkcjonowania narządów: trzustki, wątroby, nerek i układu kostnego. Aby ocenić prawidłowe funkcjonowanie górnego i dolnego układu moczowego, warto wykonać także podstawowe badanie moczu.

Co pewien czas, zależny od płci, wieku i ogólnego stanu zdrowia, warto dokonać oceny równowagi hormonalnej panującej w organizmie. W tym celu należy zbadać stężenie hormonów płciowych (u kobiet będą to: progesteron, prolaktyna, hormon folikulotropowy, estradiol, natomiast u mężczyzn: testosteron, estrogen, folikulotropina, prolaktyna, progesteron). Pomocne w ocenie stanu fizjologicznego jest również oznaczenie hormonów tarczycy (TSH, FT3, FT4, anty-TPO) oraz nadnerczy (m.in. aldosteron, kortyzon, adrenalina).

Badaniem, które warto wykonać bez skierowania jest także czas protrombinowy, czyli czas krzepnięcia krwi. Mierzy ono obecność i aktywność pięciu różnych czynników krzepnięcia krwi, dzięki niemu możliwa jest profilaktyka choroby zakrzepowo-zatorowej oraz zatorowości płucnej. 

Warto wspomnieć, że skierowanie nie jest wymagane do wykonania badania ultrasonograficznego, o ile nie będzie ono refundowane przez NFZ. Jednym z rodzajów USG, które powinno być wykonywane cyklicznie, jest USG jamy brzusznej oceniające budowę narządów wewnętrznych i przyczynę dolegliwości, takich jak ból brzucha, wzdęcia, zaparcia czy biegunki.

Badania bez skierowania – jak się przygotować?

Krew do badań laboratoryjnych najlepiej pobierać rano, jednak w przypadku pilnych badań lekarskich, można ją pobrać także o innych porach dnia. Do laboratorium z reguły należy przyjść na czczo, czyli po minimum 12 godzinach niejedzenia posiłków i picia płynów. Niektóre testy nie wymagają stosowania postu, więc najlepiej przed wykonaniem badania, zapytać o to w laboratorium. Warto skonsultować także przyjmowanie leki i suplementy diety, gdyż mogą one wpływać na wyniki i ich interpretację. Zaleca się unikanie intensywnych ćwiczeń fizycznych dzień przed oddaniem krwi oraz unikanie spożywania alkoholu i stosowania innych używek. Próbki moczu należy pobierać do specjalnych, jednorazowych pojemników dostępnych w aptece.

Wyniki badań w większości prywatnych placówek medycznych są dostępne w formie elektronicznej, pojawiają się one online, często jeszcze tego samego dnia.