Coraz więcej diagnoz tego raka. Liczba zachorowań w Polsce wzrosła o 300 proc.

Czym jest czerniak?

Czerniak to nowotwór złośliwy wywodzący się z melanocytów, czyli komórek barwnikowych odpowiedzialnych za produkcję melaniny. To jeden z najbardziej agresywnych nowotworów skóry: szybko rośnie, może dawać przerzuty i często atakuje osoby w młodym i średnim wieku. Przeważnie rozwija się na skórze, ale może także wystąpić w mniej oczywistych miejscach, jak błony śluzowe jamy ustnej, nos czy gałka oczna.

Na całym świecie obserwuje się wzrost zachorowań na ten nowotwór. W Polsce, według Narodowego Funduszu Zdrowia liczba zachorowań na czerniaka wzrosła w ciągu ostatnich 30 lat aż trzykrotnie. Rocznie diagnozowanych jest kilka tysięcy nowych przypadków, z czego około 1400 kończy się śmiercią.

Przeczytaj też: Czerniak nie zawsze jest czarny. Te zdjęcia powinien zobaczyć każdy

Czerniak - czynniki ryzyka

Niektórzy są bardziej narażeni na rozwój czerniaka niż inni. W grupie wysokiego ryzyka znajdują się osoby o jasnej karnacji, o włosach blond lub rudych, z niebieskimi oczami, licznymi piegami i znamionami. Szczególnie niebezpieczne są oparzenia słoneczne w dzieciństwie, które mogą prowadzić do mutacji w komórkach skóry.

Inne czynniki ryzyka to:

• długotrwałe i częste przebywanie na słońcu bez zabezpieczenia,
• korzystanie z solarium,
• występowanie czerniaka w rodzinie,
• osłabiony układ odpornościowy,
• wiek – można zachorować w każdym wieku, jednak ryzyko wzrasta z czasem.

Dlatego NFZ przypomina o zasadzie ABCDE (po angielsku) w samokontroli skóry:

• Asymetria – czy znamię jest nierówne?
• Brzegi – czy są poszarpane, nieregularne?
• Color – czy zmienia się barwa znamienia?
• Diameter (ang. średnica) – czy znamię ma więcej niż 6 mm średnicy?
• Ewolucja – czy zmiana rośnie, swędzi lub krwawi?

W przypadku jakichkolwiek niepokojących objawów warto udać się do dermatologa lub onkologa.

Przeczytaj też: Tak można ustrzec się przed czerniakiem. Lekarz wyjaśnia zasady profilaktyki i leczenia nowotworu

Nowoczesna terapia i profilaktyka

Nowotwory skóry, w tym czerniak, są na szczęście coraz lepiej leczone. Od 2021 roku w Polsce działa program lekowy finansowany przez NFZ, obejmujący nowoczesne terapie celowane oraz immunoterapię. Jest on przeznaczony dla dorosłych i młodzieży od 12. roku życia, a tylko w pierwszej połowie 2025 roku skorzystało z niego 3,3 tys. pacjentów. Na leczenie przeznaczono ponad 190 mln zł.

Od 1 lipca 2024 roku refundowany jest również lek dla osób z czerniakiem błony naczyniowej oka – rzadszą, ale trudną w leczeniu odmianą nowotworu.

Kluczowe znaczenie ma jednak profilaktyka. Dermatolodzy i onkolodzy zalecają:

• codzienne stosowanie kremów z filtrem UV, nawet w pochmurne dni,
• unikanie ekspozycji na słońce w godzinach 11–16,
• noszenie kapeluszy, okularów przeciwsłonecznych i odzieży ochronnej,
• niekorzystanie z solarium,
• regularną obserwację skóry, szczególnie znamion.

Szczególną ostrożność powinny zachować osoby o wrażliwej skórze, dzieci, seniorzy oraz osoby przyjmujące leki fotouczulające; dla nich rekomendowane są filtry SPF 30–50+.

Więcej informacji można znaleźć w Poradniku Pacjenta NFZ, dostępnym online. Warto tam zajrzeć, by dowiedzieć się, jak chronić siebie i swoich bliskich przed tą groźną chorobą.

Przeczytaj też: Ciemna kropka na paznokciu? To może być pierwszy objaw czerniaka