Zajęcie węzłów chłonnych w gruźlicy jest zwykle miejscowym objawem uogólnionego zakażenia. Prątki dostają się do płuc, stamtąd do węzłów chłonnych wnęk i śródpiersia. Tam choroba zatrzymuje się lub przenosi na kolejne organy, jeśli u pacjenta doszło do znacznego osłabienia układu odpornościowego. Najczęściej dochodzi do zajęcia węzłów podżuchwowych, jednak węzły innych okolic ciała również mogą zostać zajęte. W krajach o dużym rozpowszechnieniu gruźlicy chorują przede wszystkim dzieci. W krajach o ustabilizowanej sytuacji epidemiologicznej gruźlicy chorują najczęściej młodzi dorośli. Statystyki wykazują, że kobiety chorują dwukrotnie częściej niż mężczyźni. Ryzyko zachorowania na gruźlicę węzłów chłonnych jest znacznie większe wśród nosicieli wirusa HIV.
Gruźlica węzłów chłonnych – przyczyny
Gruźlica węzłów chłonnych rozwija się na skutek zakażenia mikrobakteriami. Czynnikiem powodującym chorobę w przeszłości było najczęściej M. bovis, obecnie M. tuberculosis. Inne mikobakterie powodujące zapalenie węzłów chłonnych to: M. scrofulaceum, M. avium-intracellularae oraz M. kansasi.
Do zajęcia węzłów chłonnych dochodzi najczęściej w wyniku rozsiewu drogą krwi z ognisk w miąższu płuca. Mówi się również, że do zajęcia węzłów chłonnych może dochodzić na drodze bezpośredniego wszczepienia prątków do migdałków, skóry, błon śluzowych czy ślinianek.
Gruźlica węzłów chłonnych – objawy
Objawy ogólne występują u 20-60% pacjentów. Należą do nich:
stan podgorączkowy lub gorączka,
złe samopoczucie,
utrata apetytu,
utrata masy ciała,
osłabienie.
Przy zajęciu węzłów śródpiersia występują bóle w klatce piersiowej. Objawy miejscowe zależą od lokalizacji zmian. Przy zajęciu obwodowych węzłów pierwszym objawem jest bezbolesne powiększenie węzłów. Bardzo często zmiany zostają zauważone dopiero kilka tygodni po zakażeniu.
Stopień zajęcia węzłów chłonnych przez gruźlicę można podzielić na kilka etapów:
I stopień – początkowo powiększone węzły chłonne są twarde, przesuwalne, skóra nad nimi jest niezmieniona,
II stopień – z czasem obserwuje się zaczerwienienie skóry nad węzłami chłonnymi,
III i IV stopień - dochodzi do narastającego rozmiękania węzłów chłonnych objawiającego się chełbotaniem przy badaniu palpacyjnym,
V stopień – tworzą się przetoki skórne, które nie mają tendencji do gojenia. Choroba przebiega z okresami remisji i zaostrzeń, objawiających się zwiększonym wydzielaniem ropnej treści z przetok.
Przy zajęciu węzłów chłonnych okołooskrzelowych lub okołotchawiczych objawy zależą od wieku. U dzieci, szczególnie tych poniżej 4 roku życia, zwykle występuje napadowy kaszel oraz cechy zwężenia dróg oddechowych takie jak świsty, duszność aż do niewydolności oddechowej. Objawy te zwykle nie występują u dorosłych, stwierdza się raczej objawy ogólne.
Ostry przebieg choroby z wysoką gorączką przypominający ropną bakteryjną infekcję obserwuje się zwłaszcza u chorych leczonych immunosupresyjnie oraz zakażonych HIV.
Gruźlica węzłów chłonnych – diagnostyka
Diagnozę gruźlicy węzłów chłonnych potwierdza wywiad oraz analiza plwocin pacjenta. Przy podejrzeniu gruźlicy należy dążyć do bakteriologicznego lub histologicznego potwierdzenia rozpoznania. Materiałem do badania bakteriologicznego może być wymaz z przetoki lub fragment węzła chłonnego. Badanie mikroskopowe pozwala wykryć prątki u 25-60% pacjentów z gruźlicą węzłów chłonnych, natomiast posiewy na podłożu tradycyjnym są dodatnie w 20-80% przypadków. Stwierdzenie powiększonych obwodowych węzłów chłonnych jest wskazaniem do wykonania RTG klatki piersiowej.
Przy zajęciu obwodowych węzłów chłonnych metodą polecaną do pobierania materiału jest punkcja cienkoigłowa. W badaniu histologicznym stwierdza się typowy obraz ziarniny z serowaceniem. Chirurgiczna biopsja obwodowych węzłów chłonnych bywa powikłana przetokami i z tego powodu nie jest polecana jako metoda diagnostyczna przy podejrzeniu gruźlicy obwodowych węzłów chłonnych.
W przypadkach gruźlicy węzłów chłonnych odczyn tuberkulinowy jest często dodatni, wyjątek stanowią chorzy w stanie immunosupresji oraz zakażeni HIV.
W diagnostyce różnicowej gruźlicy węzłów chłonnych należy uwzględnić inne groźne choroby, które mogą dawać podobne objawy, a są to m.in.:
mononukleoza,
choroba kociego pazura,
bruceloza,
zakażenie prątkami nie gruźliczymi,
tularemia,
beryloza,
promienica,
chłoniak,
białaczka limfatyczna,
sarkoidoza,
przerzuty nowotworowe.
Gruźlica węzłów chłonnych – leczenie
Gruźlica węzłów chłonnych wymaga typowego leczenia przeciwprątkowego. Najczęściej stosowane leki to rifampicyna, isoniazid oraz pirazynamid.
Pacjent przyjmuje wszystkie trzy leki przez dwa miesiące. Następnie leczenie kontynuuje się dwoma z nich: rifampicyną i isoniazidem przez 4 miesiące. Leki podaje się w jednej dawce dobowej. W wielu przypadkach obserwuje się powiększenie węzłów chłonnych (nawet tych uprzednio niezmienionych). Tłumaczy się to jako wyraz nadreaktywności na tuberculoproteinę uwalnianą w trakcie leczenia z rozpadających się makrofagów. Interwencje chirurgiczne stosowane są w wyjątkowych przypadkach.
