Grzybica dermatofitowa paznokci – przyczyny, rodzaje i leczenie

Grzybica dermatofitowa paznokci – rozwój

Dermatofity rozkładają głównie młodą keratynę miękką i dlatego rozwijają się najobficiej w części płytki przylegającej do łożyska paznokciowego oraz bliżej korzenia paznokcia. Wzrost dermatofitów w samej płytce jest wyraźnie uwarunkowany jej budową komórkową. Substancja międzykomórkowa stawia mniejszy opór grzybowi niż keratyna cytoplazmy, stąd nici grzyba penetrują między komórki paznokcia. Rozrastają się w warstwie łożyskowej płytki, dążąc w kierunku korzenia paznokcia, zwykle szybciej od samej płytki odrastającej w przeciwnym kierunku. W wyniku enzymatycznego rozkładu keratyny powstają skupione obok siebie kanały wypełnione gazem, na dnie których znajdują się fragmenty strzępek dermatofita. Regularnie położone obok siebie tunele składają się na widoczne gołym okiem białe poprzeczne smugi, które oglądane przez lupę dają obraz tzw. siatki poprzecznej Alkiewicza.

Znacznie rzadziej powstaje opisana przez Sowińskiego tzw. siatka gałązkowata przenikająca rozgałęzieniami do korzenia paznokcia. Objawy siatek są patognomoniczne dla grzybicy dermatofitowej paznokci, co pozwala na jej rozpoznanie w tej części przypadków, w których hodowle mikologiczne pozostają negatywne.

W sytuacjach, w których doszło do zakażenia dermatofitem o niskiej aktywności enzymatycznej, grzyb bardzo długo i niemal wyłącznie atakuje łatwiej dostępną keratynę w przestrzeniach międzykomórkowych, tworząc kanały.

Natomiast gdy zakażający dermatofit wykazuje znaczną aktywność enzymatyczną, atakuje również keratynę wnętrza komórek paznokciowych i bardzo szybko dochodzi do znacznej dezintegracji struktury paznokcia i częstego wykruszania się płytki od strony jej wolnego brzegu, co daje zgoła odmienny obraz kliniczny.

Grzybica dermatofitowa paznokci – rodzaje i objawy

Biorąc pod uwagę mechanizm zakażenia oraz nasilenie i lokalizację zmian na płytce paznokciowej, wyróżnia się pięć odmian grzybicy dermatofitowej paznokci i są to:

1. Dystalna i boczna onychomikoza podpaznokciowa (DLSO),

2. Bliższa podpaznokciowa onychomikoza (PSO),

3. Powierzchowna biała onychomikoza (SWO),

4. Wewnątrzpaznokciowa onychomikoza (EO),

5. Całkowicie dystroficzna onychomikoza (TDO).

6. Dystalna i boczna onychomikoza podpaznokciowa (DLSO)

Wywołana jest przez dermatofity Trichophyton rubrum oraz pleśnie. Drobnoustroje wnikają do bocznej lub dystalnej części płytki paznokciowej, rozprzestrzeniając się na środkową część paznokcia. W grzybicy tego rodzaju można zauważyć tzw. siatkę poprzeczną, która powstaje na skutek wytworzenia w paznokciu kanałów z gazem, które rozmieszczone są wzdłuż strzępek grzyba. Dermatofity rozkładają keratynę paznokcia oraz wnikają w jego głąb, powodując oddzielenie płytki paznokciowej od łożyska (onycholiza). Ponadto paznokieć traci swoją przejrzystość, jego barwa zmienia się na żółto-kremową, z kolei struktura staje się łamliwa i krucha. Łożysko paznokcia nadmiernie rogowacieje, zaś płytka paznokciowa wykrusza się.

1. Bliższa podpaznokciowa onychomikoza (SWO).

Infekcja rozwija się od wału okołopaznokciowego i bardzo często poprzedzona jest uszkodzeniem paznokcia w tym miejscu. W odróżnieniu od DLSO grzyby wnikają do płytki od strony proksymalnej pod obrąbkiem naskórkowym. Ten rodzaj grzybicy dermatofitowej paznokci najczęściej jest następstwem urazu i stanowi infekcję typową dla osób z zaburzeniami odporności. Objawem jest zbielona proksymalna część paznokcia oraz kruszenie się jej bliższej części, co prowadzi do odsłonięcia łożyska.

1. Powierzchowna biała onychomikoza (SWO)

Ta postać grzybicy dermatofitowej występuje jedynie na paznokciach stóp. 

Obraz kliniczny obejmuje erozję płytki, która przyjmuje postać kredowobiałych nalotów. Ten rodzaj grzybicy wywołuje wyraźne objawy, a także w niewielkim stopniu niszczy płytkę paznokciową. Należy podkreślić, że SWO może towarzyszyć międzypalcowa odmiana grzybicy stóp.

1. Wewnątrzpaznokciowa onychomikoza (EO)

Spotykane w tych przypadkach białe, plamiste zabarwienie płytek (leukonychia mycotica) jest następstwem znacznego zagęszczenia wydrążonych przez grzyb tuneli, składających się na widoczny pod lupą objaw siatki, charakterystyczny tylko dla grzybicy dermatofitowej paznokci. W większości tych przypadków nastąpiło zakażenie dermatofitem o niskiej aktywności enzymatycznej, wówczas grzyb przez długi czas atakuje niemal wyłącznie łatwiej dostępną keratynę w przestrzeniach międzykomórkowych, tworząc charakterystyczne kanały wewnątrz płytki paznokciowej, najczęściej bez odczynu zapalnego łożyska, a więc też i bez rogowacenia podpaznokciowego.

1. Całkowicie dystroficzna onychomikoza (TDO)

Przyczynia się do zniszczenia struktury paznokci. Ponadto może być efektem nieleczonych wyżej opisanych rodzajów grzybic. Całkowicie dystroficzna onychomikoza dzieli się na:

• pierwotną,

• wtórną,

• ostrą,

• przewlekłą.

W zaawansowanych przypadkach grzybicy dermatofitowej różnicowanie tego typu inwazji jest utrudnione, gdyż płytki paznokciowe mogą ulec znacznym zniszczeniom, aż do ich całkowitego oddzielenia i wykruszenia, włącznie z takim obrazem, kiedy widać jedynie pokryte pokryte warstwami mas rogowych łożysko paznokcia

Grzybica dermatofitowa paznokci – leczenie

Warto mieć na uwadze, że grzybica dermatofitowa paznokci może spowodować nasilenie się objawów, a także rozprzestrzeniać się. Ze względu na to, że płytka paznokciowa posiada twardą i nieprzepuszczalną strukturę, leki oraz inne preparaty o działaniu terapeutycznym mają utrudniony dostęp do źródła infekcji.

W związku z tym leczenie obejmuje usunięcie zniszczonej przez grzyby części płytki paznokciowej, a następnie nałożeniu leku o działaniu przeciwgrzybiczym, który dobierany jest do odpowiedniego rodzaju mikroorganizmu, który wywołał infekcję. Nie należy się obawiać, ponieważ moment obcinania oraz usuwania zmienionej chorobowo płytki paznokcia nie należy do najprzyjemniejszych widoków, natomiast jest procesem nieinwazyjnym i bezbolesnym.

Przed przystąpieniem do terapii specjalista podolog powinien poinformować pacjenta o konieczności pobrania materiału do badania mykologicznego. Ponadto powinien także wytłumaczyć, że spiłowana i skrócona płytka paznokciowa będzie miejscem, gdzie może w nadmiarze zalegać woda, zanieczyszczenia oraz inne drobnoustroje, które stanowią idealne środowisko do rozwoju grzybów.

W sytuacji kiedy łożysko pokryte jest płytką, wówczas leczenie miejscowe nie będzie możliwe. Gdy zmiany chorobowe obejmują mniej niż 50% powierzchni paznokcia oraz kiedy wykazują charakter powierzchowny wówczas wystarczające jest leczenie miejscowe np. przy użyciu olejków eterycznych W przeciwnym razie konieczne jest zastosowanie doustnych leków przeciwgrzybiczych.