Koniec biegania po skierowanie. Do tych specjalistów na NFZ umówisz się od ręki
System opieki zdrowotnej w Polsce zmienia się, dążąc do ułatwienia pacjentom dostępu do pomocy specjalistycznej. Wprowadzone niedawno modyfikacje przepisów, w tym rozszerzenie listy specjalistów dostępnych bez konieczności uzyskania skierowania od lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ), stanowią krok w kierunku odciążenia placówek POZ i skrócenia kolejek. Zmiany te, wynikające z nowelizacji ustawy o świadczeniach finansowanych ze środków publicznych, mają kluczowe znaczenie zwłaszcza dla pacjentów potrzebujących szybkiej diagnostyki onkologicznej, wsparcia psychicznego czy pilnej oceny w zakresie zdrowia sportowego.
- Nowe przepisy, które weszły w życie 17 września 2025 r., zniosły wymóg skierowania do psychologa, optometrysty i lekarza medycyny sportowej.
- Bez skierowania od dawna można było się udać do onkologa, psychiatry i ginekologa.
- Zmiana ma ułatwić i przyspieszyć dostęp do leczenia w Ambulatoryjnej Opiece Specjalistycznej (AOS).
Problem długich kolejek w Polsce
Ambulatoryjna Opieka Specjalistyczna (AOS) w Polsce od lat mierzy się z problemem długich kolejek, co opóźnia diagnozowanie i podjęcie leczenia. Tradycyjny model, w którym wizyta u większości specjalistów wymagała skierowania od lekarza POZ (lekarz rodzinny lub internista), często stanowił dodatkową barierę biurokratyczną.
Celem wprowadzanych zmian, nad którymi Ministerstwo Zdrowia pracowało od dłuższego czasu, jest uproszczenie ścieżki pacjenta do wybranych specjalistów. Odciążenie lekarzy rodzinnych z obowiązku wystawiania skierowań w przypadkach, które nie wymagają wstępnej diagnozy w POZ (np. w onkologii czy psychiatrii), ma przyczynić się zarówno do skrócenia czasu oczekiwania na pierwszą wizytę, jak i do poprawy efektywności systemu. Nowelizacja jest częścią szerszych reform, które mają usprawnić cały system, w tym zasady rozliczania świadczeń w ramach NFZ (Narodowy Fundusz Zdrowia).
Lista specjalistów dostępnych bez skierowania
Nowelizacja ustawy poszerzyła listę specjalizacji, do których pacjenci w ramach publicznego ubezpieczenia zdrowotnego mogą umawiać się bezpośrednio. Przepisy weszły w życie 17 września 2025 r., co oznacza, że dotychczasowy obowiązek uzyskania e-skierowania został zniesiony dla kilku kluczowych obszarów.
Nowe specjalizacje dostępne bez skierowania (od 17 września 2025 r.):
Psycholog: To zmiana szczególnie istotna w kontekście rosnącego zapotrzebowania na wsparcie psychologiczne. Zniesienie skierowania pozwala na szybsze uzyskanie pomocy, pomijając etap wstępnej wizyty u lekarza POZ, co ma kluczowe znaczenie w stanach kryzysowych i przy nasilonych problemach emocjonalnych.
Optometrysta: Porada optometrysty została wprowadzona jako nowe świadczenie gwarantowane przez NFZ [SPRAWDŹ FAKT: Czy optometrysta jest już świadczeniem gwarantowanym NFZ]. Optometrysta, zajmujący się diagnozowaniem wad wzroku i doborem szkieł korekcyjnych (np. badaniem refrakcji, czyli określeniem krótko-, dalekowzroczności czy astygmatyzmu), zyskał również uprawnienia do wystawiania skierowania do okulisty w razie potrzeby.
Lekarz medycyny sportowej: Skierowanie do tego specjalisty, który zajmuje się m.in. orzekaniem o zdolności do uprawiania sportu i diagnostyką urazów, zostało zniesione, ponieważ jego wymóg nie miał merytorycznego uzasadnienia w świetle potrzeb pacjentów aktywnych fizycznie, w tym dzieci i młodzieży.
Specjalizacje dostępne bez skierowania – lista dotychczasowa: Do powyższej grupy dołączyły specjalizacje, które już wcześniej nie wymagały e-skierowania:
Onkolog Bezpośredni dostęp do tego specjalisty jest kluczowy w procesie szybkiej diagnostyki onkologicznej, co ma wpływ na rokowanie.
Psychiatra: W przypadku problemów ze zdrowiem psychicznym, szybka pomoc psychiatryczna jest priorytetem, dlatego skierowanie nie jest wymagane.
Ginekolog i położnik.
Wenerolog (specjalista od chorób przenoszonych drogą płciową).
Dentysta (w zakresie opieki stomatologicznej finansowanej przez NFZ).
Zniesienie obowiązku posiadania skierowania - praktyczne wskazówki dla pacjenta
Zniesienie obowiązku posiadania skierowania do psychologa, optometrysty i lekarza medycyny sportowej to znaczące udogodnienie. Oznacza to większą swobodę w zarządzaniu własnym procesem leczenia i skraca drogę do specjalisty, zwłaszcza w tych obszarach, gdzie bariera formalna mogła zniechęcać pacjentów do poszukiwania pomocy.
Praktyczne wskazówki dla pacjenta:
Rejestracja jest prosta: Aby umówić wizytę do onkologa, psychiatry czy psychologa w ramach NFZ, wystarczy zadzwonić lub zgłosić się do placówki mającej kontrakt z Funduszem. Nie jest wymagany żaden dodatkowy dokument od lekarza rodzinnego.
Rola optometrysty: W przypadku problemów ze wzrokiem, wizyta u optometrysty (jeśli jest zakontraktowany przez NFZ) może przyspieszyć dobór okularów lub soczewek, a jednocześnie zapewnić wstępną ocenę i w razie potrzeby – skierowanie do okulisty.
Wskazówki dla pacjentów ze szczególnymi uprawnieniami: Należy pamiętać, że pewne grupy pacjentów (m.in. osoby chore na gruźlicę, zakażone wirusem HIV, inwalidzi wojenni i wojskowi) mają prawo do korzystania ze wszystkich świadczeń ambulatoryjnych bez skierowania, co jest zapisane w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej.
Choć zmiany stanowią ważny postęp, warto pamiętać, że nie rozwiązują one problemu braku specjalistów w niektórych regionach kraju. Dlatego nawet mimo zniesienia skierowania, czas oczekiwania na pierwszą wizytę w niektórych poradniach może być nadal długi, zwłaszcza do psychologa w mniej zurbanizowanych gminach.
Źródła: Pacjenci.pl, gov.pl, “Gazeta Prawna”
