Nie pobudzają, ale uspokajają! – stymulanty i mózg ADHD [KOMENTARZ PSYCHIATRY]
![dr hab. n. med. Grzegorz Opielak, psychiatra](https://images.iberion.media/images/1920/Opielak_poziom2_d4b337e42d.jpg)
Kluczowy jest niski poziom dopaminy. Z niego wynika problem z koncentracją, ale i z leczeniem depresji w ADHD, na którą „klasyczne” antydepresanty, czyli SSRI zwykle nie działają – tłumaczy dr hab. n. med. Grzegorz Opielak* z Centrum Terapii Dialog w Warszawie
Komentarz „STOP stygmatyzacji dorosłych z ADHD” napisałam w emocjach i „na gorąco” po tekście w „Gazecie Wyborczej”, który pewnie napisany w dobrej wierze, ale sugerował, że Polacy biorą, a właściwie ćpają leki na ADHD dla haju, a nie po to, by się nimi ratować i móc „ogarnąć” swoje życie. Od tygodnia publikujemy komentarza - Wasze i lekarzy. Nie po to, by hejtować, ale by edukować.
Dziś oddajemy głos bardzo doświadczonemu psychiatrze, szefowi oddziału psychiatrii i psychogeriatrii szpitala w Janowie Lubelskim, wykładowcy Uniwersytetu Medycznego w Lublinie i terapeucie z Warszawskiego Centrum Terapii Dialog. Tłumaczy istotę zaburzenia, to jak działają leki na mózg ADHD i dlaczego niektóre nie działają, a także, że to, że przyczyną problemu jest niski poziom dopaminy, który sprawi, że jedna osoba będzie impulsywna, a inna spokojna i zdekoncentruje się po cichu i tylko “odpłynie”.
- Ten artykuł odbił się szerokim echem. W mojej ocenie jego wydźwięk należy pojmować w dwóch wymiarach: braku zrozumienia czym jest ADHD oraz braku zrozumienia istoty samego leczenia stosowanego dla złagodzenia objawów tego zaburzenia – mówi psychiatra dr hab. n. med. Grzegorz Opielak.
Ubolewa, że choć ADHD zostało już lata temu potwierdzone, nadal powszechnie pokutuje przeświadczenie o tym, że to nieistniejące zaburzenie.
- Albo zaburzeniu którego jedyną manifestacją jest „bycie niegrzecznym”, u dzieci. A u dorosłych chęć otrzymania „narkotyków”, tyle, że legalnych, bo na receptę, ale przy tym czystych i względnie tanich… Tak przynajmniej wynika z mojego doświadczenia i ocen kontaktów z pacjentami czy z ich rodzinami – opowiada psychiatra dr Grzegorz Opielak.
Można mieć ADHD i być bardzo spokojnym człowiekiem
- Po pierwsze, istnienie ADHD zostało potwierdzone dawno temu! Znamy także istotę tego zaburzenia, czyli niedobór dopaminy zwłaszcza w przednich rejonach. Już sama nazwa zaburzenia, wskazuje na to, z czym pacjenci muszą się zmagać w jego przebiegu. Wystarczy rozszyfrować skrót ADHD – Atention Deficit Hiperkinetic Disorder. A gruncie rzeczy nadruchliwość, czyli hiperkineza, nie jest istotą i głównym objawem. Na pierwszy plan wysuwają się zaburzenia uwagi. A do tego możemy mieć do czynienia z wariantem ADD, pozbawionym nadruchliwości, gdzie to właśnie deficyt uwagi wysuwa się na pierwszy plan wśród objawów klinicznych – tłumaczy dr hab. n. med. Grzegorz Opielak, psychiatra.
Z czym zatem wiąże się wspomniany deficyt uwagi? Pacjent cierpiący na tego typu zaburzenie nie jest w stanie oddać się w pełni jednej aktywności, nie jest w stanie skupić się na jednej czynności i co ważniejsze doprowadzić ją do końca.
- Z tym związana jest także upośledzona zdolność zapamiętywania. Prawidłowa pamięć jest przecież wypadkową całego szeregu czynności psychicznych, na czele których stoi właśnie możliwość skupienia się nad zapamiętywanym materiałem – tłumaczy psychiatra. I mówi, że łatwo to zrozumieć, bo wystarczy przypomnieć sobie sytuacje z życia - w momencie, gdy jesteśmy rozkojarzeni z tego czy innego powodu, będzie trudno się nam nauczyć na pamięć wiersza, czy przygotować do egzaminu. Nawet jeśli ktoś nie ma ADHD. A gdy ma, to rozkojarzenie dopada go o wiele, wiele częściej. Nawet gdy teoretycznie nic go nie rozprasza. Bo jeśli musi skupić się i zrobić coś, co go nudzi, mózg „rozproszy” się sam – podsuwając nam różne myśli, obrazy, byśmy „odpłynęli”.
Dowiedziała się, że ma ADHD jako dorosła. Synowi mogła pomóc już wcześniej:
„Mój syn i ja. Jesteśmy jak kulisty piorun” Życie z ADHDLeki na ADHD. Klasyczne antydepresanty SSRI to zwykle zły pomysł
- Kolejnym problemem pozostaje zrozumienie leczenia ADHD. Jak wspomniałem na wstępie, za przyczynę zaburzenia uznajemy brak wystarczającej ilości dopaminy w obrębie struktur mózgowych, zaś lekami wydatnie podnoszącymi ten neuroprzekaźnik pozostają pochodne amfetaminy (lub sama amfetamina stosowana w USA pod postacią leku Adderall). Najważniejsze jednak pozostaje to, by zrozumieć, że stosowane w leczeniu Medikinet czy Concerta, u osób z prawidłowo zdiagnozowanym ADHD działają zupełnie inaczej niż u osób “zdrowych”! – podkreśla psychiatra.
– Po pierwsze te substancje są stosowane w ściśle określonych i kontrolowanych dawkach, po drugie zamiast pobudzenia u osób z ADHD uzyskujemy uspokojenie i „wygaszenie” nadmiernej aktywności. Pacjent zaczyna odbierać świat zewnętrzny w sposób prawidłowy, czyli właściwie selekcjonuje dochodzące bodźce – mówi psychiatra.
I wyjaśnia obrazowo, jak to „działa” w praktyce:
– Gdybym miał wytłumaczyć na czym polega ów problem, odwołałbym się do starej teorii „szyjki od butelki” stworzonej jeszcze w latach 50 tych przez Donalda Broadbenta – wszystkie dochodzące do nas informacje zawsze musimy poddać selekcji przez swoisty filtr, właśnie pod kątem ich bieżącej użyteczności. Filtr ten w istocie przypomina „szyjkę od butelki”, lub „lejek”, które w przypadku osób z ADHD lub ADD okazują się być zdecydowanie zbyt szerokie, a ilość docierających informacji staje się za duża i po prostu „gubimy się” w swoistym informacyjnym szumie – mówi dr hab. n. med. Grzegorz Opielak.
Stosowane leki pozwalają na lepsze i pełniejsze funkcjonowanie: w szkole, w domu, w pracy. Co do tego efektu nie ma najmniejszych wątpliwości, a zmiany w zakresie neuroprzekaźników u osób cierpiących na ADHD czy ADD są poznane i dawno opisane.
– Mało tego, nawet ewentualne leczenie przeciwdepresyjne w przypadku rozpoznania depresji towarzyszącej ADHD, musimy dobierać inaczej. Powszechnie stosowane leki przeciwdepresyjne z grupy SSRI, niejako pierwszego rzutu, akurat w tym wypadku okazują się być mniej skuteczne, a tym samym mniej przydatne – mówi psychiatra.
Nie powielajmy szkodliwych stereotypów o pacjentach i lekach na ADHD
– Tu dochodzimy do istoty problemu! – podkreśla dr Grzegorz Opielak. – Czy nielegalne stosowanie morfiny do odurzania wyklucza jej przydatność w znoszeniu bólu? Nie! Czy nielegalne stosowanie hormonów tarczycy lub swoistych leków przeciwcukrzycowych jako środków stymulujących spadek wagi wyklucza ich użycie w odpowiednich wskazaniach medycznych? Nie! Podobnie więc musimy odnosić się do leków stosowanych w ADHD! – mówi dr hab. n. med. Grzegorz Opielak, psychiatra.
W czasach fake newsów, zalewu niesprawdzonych informacji i samozwańczych guru w mediach społecznościowych, zarówno lekarze jak i pacjenci oczekują rzetelnych informacji w w mediach na temat leków, chorób i zaburzeń.
– A jeśli chodzi o leki na ADHD takich przekazów, które pozwoliłyby na „odczarowanie” zgodnego ze wskazaniami lekarskimi stosowania pochodnych amfetaminy, a nie powielania błędnych i szkodliwych stereotypów. Taka praktyka na pewno nie sprzyja ani sytuacji pacjentów ani ich rodzin. A już z pewnością może spowodować i zapewne spowoduje zdecydowany spadek ilości osób zgłaszających się po pomoc. Czy na pewno o to chodzi…? – pyta retorycznie psychiatra.
* Dr hab. n. med. Grzegorz Opielak z Centrum Terapii Dialog w Warszawie jest też szefem oddziału psychiatrii szpitala w Janowie Lubelskim i wykładowcą Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.
PS
Masz ochotę napisać do redakcji Pacjenci.pl, albo podzielić się z innymi historią ze swojego życia? Kontakt: [email protected]
![Chrapanie może być objawem niedoczynności tarczycy.](https://images.iberion.media/images/origin/11_cc6858dc63.jpg)
![Depresja, leki przeciwdepresyjne, antydepresanty, interakcje z lekami](https://images.iberion.media/images/origin/Antydepresanty_cd71137b25.png)
![dr Paweł Grzesiowski, szef GIS, sanepid, szczepionki](https://images.iberion.media/images/origin/dr_Pawel_Grzesiowski_szef_GIS_931aef8407.png)
![Psychiatra, objawy skórne zaburzeń psychicznych](https://images.iberion.media/images/origin/Psychiatra_81c381ec7f.png)
![Witamina D, suplementacja](https://images.iberion.media/images/origin/Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Projekt_bez_nazwy_3_f154b3d164.jpg)
![lekarz](https://images.iberion.media/images/origin/lekarz_4f583f9892.jpg)
![ADHD](https://images.iberion.media/images/origin/image_6_394ddfa19f.png)
![para - kłótnia](https://images.iberion.media/images/origin/Para_klotnia2_canva_96ebc887a6.jpg)
![Lekarz radzi, jak uniknąć anginy latem.](https://images.iberion.media/images/origin/Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Projekt_bez_nazwy_6a7b6f1554.png)
![dr n med. Ewa Uścińska, kardiolog, objawy zawału, zlewne poty](https://images.iberion.media/images/origin/dr_Ewa_Uscinska_kardiolog_65c94f64e1.png)
![Pragnienie i suchość w ustach mogą być objawami cukrzycy.](https://images.iberion.media/images/origin/Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Projekt_bez_nazwy_ccba3bd203.png)
![włosy, fryzury do spania](https://images.iberion.media/images/origin/Trycholozka_zdradza_jakie_fryzury_niszcza_wlosy_9670de7d46.jpg)
![Demencja / lek. Mateusz Gajda](https://images.iberion.media/images/origin/Archiwum_prywatne_77aba06204.png)
![Opuchnięte stopy](https://images.iberion.media/images/origin/Canva_2de6b7e592.png)
![kardiolog, kardiologia, choroby serca, lotnisko, latanie samolotem – przeciwskazania, dr n. med. Joanna Bidiuk](https://images.iberion.media/images/origin/kardiolog_samolot_0c30430109.png)
![otyłość](https://images.iberion.media/images/origin/Projekt_bez_tytulu_2023_02_23_T115047_336_fe95620fc1.png)
![Okulista dr hab. n. med. Janusz Skrzypecki, zaćma](https://images.iberion.media/images/origin/Okulista_4513de2125.png)
![dieta](https://images.iberion.media/images/origin/dieta_0230450df6.png)
![NFZ a składka zdrowotna](https://images.iberion.media/images/origin/Canva_7c072182a7.png)
![Lek na serce, leki](https://images.iberion.media/images/origin/Lek_na_serce_wycofany_z_obrotu_5e5ebc87f2.jpg)
![Pomidory, jedzenie pomidorów](https://images.iberion.media/images/origin/Czy_jedzenie_pomidorow_moze_miec_wplyw_na_wartosci_cisnienia_3f58396588.jpg)
![Zmiany w receptach](https://images.iberion.media/images/origin/Apteka_leki_94e7e9dde0.jpg)
![Miesięczne dziecko zmarło z powodu krztuśca.](https://images.iberion.media/images/origin/Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Kopia_Projekt_bez_nazwy_c216ec30c3.png)
![Jajka na drzwiach od lodówki](https://images.iberion.media/images/origin/Jajka_na_drzwiach_od_lodowki_8e876b6acd.jpg)
![Ginekolog, dr dr n.med. Agnieszka Nalewczyńska, tampon, TSS](https://images.iberion.media/images/origin/Ginekolog_a24e9b94bf.png)
![Dieta, napoje, upał](https://images.iberion.media/images/origin/Tymi_napojami_nie_nawodnisz_sie_w_upaly_eb89a69c13.jpg)
![Celine Dion](https://images.iberion.media/images/origin/Kopia_WZORY_DLA_SG_2024_07_26_T233159_059_b0fccb9d4f.jpg)
![Występ Lady Gagi na Igrzyskach Olimpijskich](https://images.iberion.media/images/origin/Wystep_Lady_Gagi_na_Igrzyskach_Olimpijskich_c57c60b176.png)
![Rak szyjki macicy, rak](https://images.iberion.media/images/origin/Co_roku_z_powodu_tego_raka_umiera_1600_Polek_9631c7e88a.jpg)
![Bożena Dykiel, Mieczysław Hryniewicz](https://images.iberion.media/images/origin/Bozena_Dykiel_Mieczyslaw_Hryniewicz_f9de23f40d.jpg)
![Był sobie kot](https://images.iberion.media/images/origin/Byl_sobie_kot_d3edad37dc.jpg)
![Materiały promocyjne](https://images.iberion.media/images/origin/Kobieta_w_ogrodzie_a42c929a56.png)
![Chrome](https://images.iberion.media/images/origin/chrome_ochrona_fot_pxhere_DALL_E_897cb3f8b6.png)
![Wakacje](https://images.iberion.media/images/origin/upadek_biura_1831724a08.png)
![Kot i Pies](https://images.iberion.media/images/origin/Projekt_bez_nazwy_1_40e6b73458.png)
![Celine Dion](https://images.iberion.media/images/origin/Szablony_Lelum_1200x700_88_20cfa0db40.png)
![Wulkan](https://images.iberion.media/images/origin/wulkan_turysci_pl_nowe_bd7df8b62a.jpg)
![tarcie jabłek](https://images.iberion.media/images/origin/kolacja_na_cieplo_b4401f9f16.jpg)