Nowe normy dla cholesterolu i trójglicerydów. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Laboratoryjnej i Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego
Po latach względnej stabilizacji eksperci zdecydowali się zaostrzyć normy – od kwietnia 2024 r. obowiązują nowe progi dla lipidów we krwi. To nie kosmetyka, ale zmiana, która może przesunąć miliony Polaków z grupy „w normie” do „podwyższonego ryzyka”. Sprawdzamy, co konkretnie się zmieniło i jak przekuć cyfry z laboratorium w realne korzyści dla serca.
- Nowe wytyczne Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Laboratoryjnej i Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego obniżyły górną granicę trójglicerydów na czczo
- Dla cholesterolu lipoprotein o małej gęstości (LDL, tzw. złego) potwierdzono zasadę: im wyższe ryzyko sercowo-naczyniowe, tym niższy cel
- Europejska Karta Lipidowa 2025 r. dodaje nowe zalecenia dla osób z zakażeniem HIV i pacjentów onkologicznych
Skąd nowe wartości dla lipidów?
Miażdżyca zaczyna się cicho – mikropęknięciem w ścianie naczynia czy złogiem cholesterolu wielkości ziarnka piasku. Z czasem to „ziarnko” może zamknąć światło tętnicy i doprowadzić do zawału albo udaru. Na straży stoi profil lipidowy, czyli zestaw badań obejmujący stężenie cholesterolu całkowitego, jego frakcji (HDL – „dobry”, LDL – „zły”) oraz trójglicerydów.
Dlaczego akurat teraz wprowadzono surowsze normy? Po pierwsze, rośnie odsetek osób z cukrzycą typu 2 i otyłością brzuszną – duetem szczególnie podnoszącym poziom trójglicerydów. Po drugie, duże badania obserwacyjne pokazały, że ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych rośnie już przy wartościach uznawanych dotąd za „wysoką normę”. Po trzecie wreszcie, mamy dziś skuteczniejsze leki (statyny, ezetymib, inhibitory PCSK9), więc poprzeczkę można zawiesić niżej.
Warto pamiętać: wynik z laboratorium to tylko punkt wyjścia. Znaczenie ma całe tło zdrowotne – ciśnienie krwi, palenie tytoniu, wiek, płeć i historia chorób serca w rodzinie.
Trójglicerydy pod lupą
Nowe polskie wytyczne wprowadziły przełomową korektę akurat w tej frakcji lipidów, której ranga bywała dotąd niedoceniana. Według ekspertów to właśnie podwyższone trójglicerydy – częsty towarzysz insulinooporności i diety bogatej w cukry proste – stają się dziś „cichym zabójcą” naczyń.
Poniżej znajdziesz skrót najważniejszych nowych progów. Zapamiętaj je lub zanotuj przy następnym zleceniu badań.
- Na czczo: < 100 mg/dl (< 1,1 mmol/l) – wynik 100–149 mg/dl oznacza już lekką hipertriglicerydemię, wymagającą zmian stylu życia.
- Po posiłku: < 125 mg/dl (< 1,4 mmol/l) – pomiar „przy okazji” wizyty u lekarza rodzinnego zyskuje na wiarygodności.
- Wartość alarmowa: ≥ 880 mg/dl – wskazuje na podejrzenie rzadkiego, ale groźnego zespołu rodzinnej chylomikronemii i ryzyko ostrego zapalenia trzustki.
Co z cholesterolem LDL? Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne i Europejskie Towarzystwo Miażdżycowe (ESC/EAS) utrzymały zasadę „im niżej, tym lepiej”:
- Ryzyko ekstremalne (np. pacjent po dwóch zawałach serca): < 40 mg/dl.
- Ryzyko bardzo duże (np. cukrzyca z powikłaniami): < 55 mg/dl.
Pięć kroków, które robią różnicę
Obniżenie progów diagnostycznych zwiększy liczbę osób, którym lekarz zaleci intensyfikację leczenia – dietą, ruchem, a czasem farmakoterapią. Oto co możesz zrobić już dziś, zanim trafi do ciebie recepta:
- Sprawdź profil lipidowy co najmniej raz na dwa lata – a przy chorobach przewlekłych lub otyłości raz w roku. Poproś o pełny panel, łącznie z lipoproteiną(a) i apolipoproteiną B, jeśli lekarz uzna to za zasadne.
- Zamień cukry proste na błonnik i zdrowe tłuszcze – owies, warzywa strączkowe i tłuste ryby morskie pomogą obniżyć trójglicerydy i „zły” cholesterol.
- Ruszaj się minimum 150 minut tygodniowo – umiarkowany wysiłek (szybki marsz, pływanie) poprawia profil HDL-LDL i spala nadmiar trójglicerydów.
- Zapytaj lekarza o leki najnowszej generacji – gdy same zmiany stylu życia nie wystarczą, w grę wchodzą statyny, ezetymib czy inhibitory PCSK9.
- Nie lekceważ objawów alarmowych – ból w klatce piersiowej, duszność po wysiłku, nagłe kołatanie serca wymagają pilnej konsultacji; czasem wysoki cholesterol to już sygnał powikłań, a nie tylko liczba na wynikach badań.
Przeczytaj też: Zaoszczędziłam 344 zł na badaniach. Możesz zyskać nawet więcej
Materiał ma charakter informacyjny i nie zastępuje porady medycznej.
Źródła:
- Solnica, B., Sygitowicz, G., Sitkiewicz, D., Jóźwiak, J., Kasperczyk, S., Broncel, M., Wolska, A., Odrowąż-Sypniewska, G., & Banach, M. (2024). 2024 Guidelines of the Polish Society of Laboratory Diagnostics and the Polish Lipid Association on laboratory diagnostics of lipid metabolism disorders. Diagnostyka Laboratoryjna, 60(1), 1–24. https://ptdl.pl/ptdl/wp-content/uploads/2024/07/DL_1-2024_Wytyczne_PTDL_2024_PUBL.pdf
- European Society of Cardiology. (2025). 2025 Focused Update of the 2019 ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias. https://www.escardio.org/Guidelines/Clinical-Practice-Guidelines/Focused-Update-on-Dyslipidaemias
- Diagnostyka PTLip. (2024). Rekomendacje PTD/PTL 2024 – nowe podział hipertriglicerydemii. https://diagnostyka.ptlipid.pl/rekomendacje-ptd-ptl-2024-nowe-podzial-hipertriglicerydemii/
- Langlois, M. R., Chapman, M. J., Baum, H., Cobbaert, C., Mora, S., Remaley, A. T., … & Sypniewska, G. (2020). Quantifying atherogenic lipoproteins for lipid-lowering strategies. Clinical Chemistry and Laboratory Medicine, 58(4), 491–514. https://doi.org/10.1515/cclm-2019-0844
