Rany przewlekłe osób starszych – rodzaje, przyczyny powstawania, leczenie
Rany przewlekłe osób starszych – charakterystyka
Ranami nazywamy przerwanie anatomicznej ciągłości skóry oraz niekiedy także znajdujących się głębiej tkanek, które powstało w wyniku działania różnego rodzaju czynników uszkadzających. Czas ich gojenia zależy od rozległości obrażeń – w przypadku niewielkich ran powinien wynosić 1-2 tygodnie, natomiast przy poważnych i głębszych uszkodzeniach 6-8 tygodni. Zdarza się jednak, że tkanki nie goją się przez kilka miesięcy, a w skrajnych sytuacjach nawet latami – mamy wtedy do czynienia z ranami przewlekłymi. W ponad 90 % przypadków występują one u pacjentów, którzy ukończyli 60. rok życia, ponieważ ze względu na wiek proces regeneracji tkanek przebiega u nich znacznie wolniej bądź jest zaburzony z powodu chorób współistniejących.Rany przewlekłe osób starszych stanowią nie tylko problem estetyczny, ale także wiążą się z bardzo nieprzyjemnymi dolegliwościami bólowymi, utrudniają poruszanie się i niosą za sobą ryzyko poważnych powikłań, takich jak zakażenie bakteryjne oraz amputacja kończyny. Ponadto chorzy, wstydząc się przykrego zapachu i wyglądu rany, niekiedy zaczynają izolować się od otoczenia, co może wpłynąć u nich na rozwój depresji.
Rany przewlekłe osób starszych – przyczyny powstawania
Istnieje wiele potencjalnych przyczyn powstawania ran przewlekłych u osób starszych. Bardzo często są one związane z cukrzycą typu drugiego, która według szacunków dotyczy nawet 30 % pacjentów po 65. roku życia. Dzieje się tak, ponieważ podwyższony w przebiegu choroby poziom cukru powoduje rozwój blaszek miażdżycowych w tętnicach, co prowadzi do zaburzeń ukrwienia tkanek oraz ich niedotlenienia. Powoduje to, że z powodu braku tlenu i substancji odżywczych nawet niewielkie skaleczenia goją się znacznie wolniej i są bardziej narażone na wszelkie zakażenia. Rany przewlekłe u osób starszych mogą występować również na skutek niewydolności naczyń żylnych, miażdżycy, długotrwałego unieruchomienia oraz chorób nowotworowych.
Rodzaje ran przewlekłych osób starszych i ich leczenie
Rany przewlekłe u osób starszych najczęściej występują w postaci odleżyn, owrzodzeń kończyn dolnych, stopy cukrzycowej oraz owrzodzeń nowotworowych. Każdy z tych rodzajów ran cechuje się innym mechanizmem powstawania, obejmuje różne obszary ciała, a także wymaga zastosowania specyficznego leczenia.
Odleżyny
Pojawiają się u osób długotrwale unieruchomionych z powodu powtarzającego się ucisku i tarcia, które oddziałuje na punkty podparcia ciała o podłoże. W większości przypadków występują w miejscach, w których kości znajdują się tuż pod skórą, np. w okolicach kości ogonowej, kości udowej, potylicy, grzbietu oraz kości krzyżowej. Na skutek uszkodzenia tkanki dochodzi do jej stopniowego obumierania i powstawania ubytków, a w konsekwencji nawet martwicy. Odleżyny są również szczególnie narażone na zakażenie, co w niektórych przypadkach może doprowadzić do śmierci seniora.Tego rodzaju rany należy dezynfekować za pomocą środków odkażających i smarować specjalnymi maściami z dodatkiem antybiotyków bądź żelami hydrokoloidowymi. Zaleca się stosowanie opatrunków antybakteryjnych, hydrokolidowych, hydrożelowych i poliuretanowych. Jeżeli dochodzi do martwicy, konieczne jest chirurgiczne usunięcie obumarłych tkanek. Odleżyny leczy się niezwykle ciężko, dlatego w trakcie terapii należy przywiązywać szczególną wagę do zapobiegania powstawaniu kolejnych ran.
Owrzodzenia żylne kończyn dolnych
Powstają na skutek zaburzeń układu krążenia przy chorobach takich jak niewydolność naczyń żylnych oraz zakrzepica żył głębokich. Ponieważ ze względu na upośledzoną pracę żyły nie są w stanie odpowiednio szybko transportować krwi z kończyn dolnych, gromadzi się ona w nich i rozszerza naczynia krwionośne. Taki zastój powoduje, że do tkanek nie docierają składniki odżywcze oraz tlen, wskutek czego skóra obumiera i nawet najmniejsze jej uszkodzenia przeradzają się w przewlekłe owrzodzenia.W przypadku owrzodzeń żylnych nóg podstawą jest leczenie farmakologiczne choroby, która doprowadziła do ich rozwoju. Ponadto miejscowo, poza dezynfekcją rany, stosuje się opatrunki, działające antybakteryjnie, przyspieszające leczenie i zapobiegające wysychaniu rany, a także kompresoterapię za pomocą specjalnych podkolanówek lub rajstop. Przy znacznej rozległości i głębokości owrzodzeń przeprowadza się leczenie operacyjne.
Stopa cukrzycowa
Występuje u seniorów chorych na cukrzycę w wyniku nieprawidłowej pracy naczyń krwionośnych, która prowadzi do niedotlenienia i niewłaściwego ukrwienia stopy. Powoduje to martwicę kończyny, objawiającą się zaburzeniami czucia (również temperatury), zniekształceniem tkanki oraz występowaniem owrzodzenia, najczęściej umiejscowionego na podeszwie stopy. Owrzodzenie takie jest szczególnie podatne na zakażenia.Terapia stopy cukrzycowej obejmuje przede wszystkim zmianę dotychczasowego leczenia hiperglikemii oraz odciążanie i codzienną pielęgnację kończyny. Stosuje się preparaty odkażające do przemywania rany i opatrunki piankowe z warstwą hydrożelową. Niekiedy konieczne jest noszenie specjalnych wkładek bądź obuwia, a także używanie kul podczas chodzenia. W bardziej zaawansowanym stadium choroby stosuje się różnego rodzaju zabiegi chirurgiczne.
Owrzodzenia nowotworowe
Pojawiają się na skutek miejscowego rozwoju nowotworu, którego komórki, namnażając się, niszczą tkanki skórne, podskórne i głębokie. Występują w postaci ran, nacieków, guzków oraz przetok. Najczęściej towarzyszą nowotworom jamy ustnej, gruczołu piersiowego, sromu i odbytnicy.W przypadku owrzodzeń nowotworowych podstawą jest regularne oczyszczanie rany za pomocą specjalistycznych preparatów, usuwanie tkanek martwiczych oraz stosowanie opatrunków hydrożelowych. Jeżeli doszło do zakażenia ran, dodatkowo stosuje się leki przeciwbakteryjne, antybiotykoterapię, glikokortykosteroidy, preparaty przeciwgorączkowe i opatrunki o działaniu bakteriobójczym.
