Rosnąca zapadalność na raka jelita grubego u młodych dorosłych. Niepokojące dane 36-letniej analizy
Rak jelita grubego (CRC) od lat kojarzony jest przede wszystkim z osobami starszymi. Tymczasem obszerna analiza epidemiologiczna danych amerykańskiego programu SEER (Surveillance, Epidemiology, and End Results) obejmująca lata 1980–2016 pokazuje wyraźny i utrzymujący się wzrost zachorowań u osób poniżej 50. roku życia. Zjawisko to przesuwa ryzyko CRC w stronę coraz młodszych pokoleń - a najsilniej dotyczy właśnie raka odbytnicy.
Dane SEER wskazują, że podczas gdy u osób po 50. roku życia zapadalność na raka jelita grubego systematycznie spada, w grupie młodych dorosłych trend jest odwrotny. Najszybciej rośnie liczba przypadków raka odbytnicy, zwłaszcza u osób w wieku 30–39 lat. W tej populacji dominują nowotwory dystalnego odcinka jelita grubego - esicy i odbytnicy - co odróżnia młodych pacjentów od seniorów, u których częściej występują nowotwory proksymalne.
Dlaczego rośnie liczba zachorowań wśród młodych dorosłych?
Spadek ogólnej zachorowalności i śmiertelności z powodu raka jelita grubego w USA wynika głównie z badań przesiewowych i wczesnego wykrywania choroby, jednak korzyści te dotyczą przede wszystkim osób powyżej 50. roku życia. Młodzi dorośli nie są objęci rutynowymi programami skriningowymi, co częściowo wyjaśnia, dlaczego właśnie w tej grupie obserwuje się wzrost liczby diagnoz.
Co ważne, większość przypadków EOCRC (early-onset colorectal cancer) u osób poniżej 50. roku życia nie ma charakteru dziedzicznego. Są to nowotwory sporadyczne, co sugeruje rosnącą rolę czynników środowiskowych i stylu życia w rozwoju choroby. W literaturze przedmiotu coraz częściej wskazuje się na możliwe znaczenie diety wysokoprzetworzonej, niskiej aktywności fizycznej, otyłości brzusznej czy zaburzeń mikrobioty jelitowej.
Co dokładnie pokazała analiza SEER? 36 lat danych
Trendy obserwowane w latach 1980–2016 są jednoznaczne. U osób poniżej 50. roku życia zapadalność na raka jelita grubego początkowo spadała do 1996 r., lecz później zaczęła rosnąć średnio o 1,3 % rocznie aż do 2016 r. W tym samym czasie u osób ≥50 lat od 2001 r. utrzymywał się wyraźny spadek liczby zachorowań oraz śmiertelności.
Najbardziej dynamiczny wzrost dotyczył raka odbytnicy. U osób <50 lat zapadalność rosła aż o 2,3 % rocznie od początku lat 90. i była szczególnie widoczna w grupie 30–39 lat, gdzie zjawisko to miało charakter stały. W badaniu zwrócono również uwagę na istotne różnice anatomiczne: młodzi dorośli mieli podobną liczbę nowotworów proksymalnych i dystalnych, jednak to właśnie rak dystalny - esicy i odbytnicy - zwiększał się najszybciej, ze średnim rocznym wzrostem (APC) na poziomie 1,9 %. Wzrost raka proksymalnego nie był istotny statystycznie.
W całym okresie analizy odnotowano 37 138 przypadków EOCRC w wieku 20–49 lat oraz 433 012 przypadków w populacji ≥50 lat. Wśród młodych 60,4 % stanowił rak okrężnicy, a 39,6 % - rak odbytnicy. W populacji starszej proporcje były odwrotne, z przewagą nowotworów proksymalnych.
Wyraźne różnice widać również w podgrupach wiekowych. W grupie 20–29 lat odnotowano systematyczny wzrost ogólnej zapadalności oraz coraz częstsze występowanie raka dystalnego. U osób w wieku 30–39 lat rak odbytnicy i rak dystalny rosły stabilnie od początku XXI wieku. W grupie 40–49 lat utrzymywał się podobny trend: wzrost nowotworów dystalnych przy jednoczesnej stabilności raka proksymalnego.
Na co zwracać uwagę? Objawy, których nie wolno bagatelizować
Lekarze podkreślają, że rosnąca liczba zachorowań w młodszych populacjach wymaga większej czujności zarówno ze strony pacjentów, jak i lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej. Objawy raka jelita grubego często rozwijają się podstępnie, a u młodych dorosłych bywają błędnie przypisywane stresowi, diecie lub hemoroidom.
Do alarmujących symptomów należą przede wszystkim krew w stolcu, zmiana rytmu wypróżnień, przewlekłe bóle brzucha oraz niewyjaśniona utrata masy ciała. Osoby, u których w rodzinie występował rak jelita grubego, powinny rozważyć wykonanie badań przesiewowych przed 50. rokiem życia, po konsultacji z lekarzem.
Styl życia również ma znaczenie. Badania populacyjne wskazują, że ryzyko EOCRC może zmniejszać dieta niskoprzetworzona, regularna aktywność fizyczna, ograniczenie alkoholu oraz utrzymanie prawidłowej masy ciała.
Kiedy pilnie zgłosić się do lekarza?
Bezwzględnego kontaktu ze specjalistą wymagają objawy utrzymujące się dłużej niż trzy–cztery tygodnie, pojawienie się świeżej krwi lub smolistego stolca, nagła i utrzymująca się zmiana rytmu wypróżnień oraz nowe, niewyjaśnione bóle brzucha. Szczególnej czujności wymagają osoby z obciążeniem rodzinnym lub chorobami zapalnymi jelit, ponieważ w ich przypadku ryzyko rozwoju nowotworu jest wyższe.
Źródło: Pacjenci.pl, Rosnąca zapadalność na raka jelita grubego u młodych dorosłych, Holli A Loomans-Kropp, Asad Umar
