Zatorowość płucna - jak się objawia i jakie są czynniki ryzyka? Ekspert tłumaczy
Zatorowość płucna jest trzecią najczęstszą przyczyną zgonów sercowo-naczyniowych, zaraz po zawale serca i udarze mózgu. W większości przypadków do zatoru tętnicy płucnej dochodzi pod wpływem działania czynników sprzyjających powstawaniu zakrzepów w układzie żylnym. Jak objawia się zatorowość płucna i czym jest spowodowana? Artykuł powstał na podstawie rozmowy z kardiologiem inwazyjnym, dr n. med. Przemysławem Kwasiborskim.
Co to jest zatorowość płucna?
Zatorowość płucna jest ostrą chorobą kardiologiczną, do której dochodzi najczęściej wskutek utknięcia materiału zatorowego w tętnicach płucnych. Zatorowość płucna może być spowodowana przez różny materiał zatorowy. W większości przypadków są to skrzepliny powstałe w żyłach kończyn dolnych i jamy brzusznej.
Z ostrą zatorowością płucną mamy do czynienia w momencie, kiedy zator blokuje przepływ przez tętnice płucne. Jest to najgroźniejsza postać kliniczna żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej.
Przewlekła zatorowość płucna, czyli choroba zakrzepowo – zatorowa charakteryzuje się powtarzalnymi epizodami ostrego zatoru płucnego, co wiąże się z występowaniem całego szeregu objawów związanych z rozwojem nadciśnienia płucnego i przeciążeniem krążenia płucnego.
„Dochodzi do kolejnych epizodów ostrej zatorowości, przebudowy poprzednich rzutów, przebudowy tkanki płucnej i przeciążenia krążenia płucnego.” - powiedział dr n. med. Przemysław Kwasiborski.
Objawy zatorowości płucnej
„Pierwszym objawem zatorowości płucnej może być ostry stan, wstrząs kardiogenny, utrata przytomności i niewydolność krążenia. Na szczęście, zazwyczaj objawy są znacznie łagodniejsze.” - powiedział dr n. med. Przemysław Kwasiborski.
Wstrząs kardiogenny to stan bezpośredniego zagrożenia życia. Mówimy o nim w momencie, kiedy serce w wyniku znacznego uszkodzenia nie jest w stanie pompować wystarczającej ilości krwi i tym samym tlenu do narządów. Wskutek upośledzenia funkcji wyrzutowej serca, ciśnienie krwi zaczyna spadać i uruchamia się proces niewydolności wielonarządowej.
„Najczęściej pacjenci zgłaszają się z dusznością, nagłym pogorszeniem stanu ogólnego, którym towarzyszy niskie ciśnienie tętnicze i przeciążenie prawej komory w badaniu echo.” - powiedział dr n. med. Przemysław Kwasiborski.
Pomimo, że zatorowość płucna kojarzona jest z bólem w klatce piersiowej, nie jest to często występujący objaw.
„Najczęściej pacjenci zgłaszają się z powodu niewydolności oddechowej, częściowej bądź całkowitej oraz niewydolności krążenia. Ból w klatce piersiowej, mimo że wymieniany klasycznie jako jeden z częściej występujących objawów, często nie występuje.” - powiedział dr n. med. Przemysław Kwasiborski.
Objawy zatorowości płucnej to między innymi:
- duszność,
- niskie ciśnienie tętnicze,
- nagłe pogorszenie stanu ogólnego,
- omdlenie lub stan przedomdleniowy,
- kaszel,
- niewydolność oddechowa, płytki oddech,
- ból w klatce piersiowej.
Przyczyny zatorowości płucnej
W większości przypadków do zatoru dochodzi wskutek oderwania się kawałka skrzepliny, której przyczyną jest przede wszystkim zakrzepica żył głębokich.
Wyróżnia się 3 główne grupy przyczyn zakrzepicy:
1) Zaburzenia w żylnym przepływie krwi - mogą być spowodowane m.in. unieruchomieniem lub uciskiem na naczynia żylne;
2) Hiperkoagulacja, czyli stan, w którym zaburzona zostaje ilość czynników krzepnięcia - może być spowodowana m.in. operacjami, chorobami autoimmunologicznymi lub przyjmowaniem niektórych leków (np. doustnej antykoncepcji hormonalnej);
3) Uszkodzenie śródbłonka, czyli komórek wyściełających naczynia krwionośne – może do niego dojść w efekcie działania różnych czynników, m.in. infekcji, przewlekłego stanu zapalnego czy ekspozycji na toksyny zawarte w dymie tytoniowym.
Czynniki ryzyka zatorowości płucnej to:
- unieruchomienie,
- choroba nowotworowa,
- wrodzone choroby prowadzące do nadkrzepliwości,
- choroba zakrzepowo – zatorowa w obrębie żył kończyn dolnych,
- otyłość,
- wiek 40+,
- płeć żeńska,
- doustna antykoncepcja hormonalna,
- palenie papierosów,
- stan po zabiegach operacyjnych.
„Długotrwałe unieruchomienie w pozycji siedzącej, bądź leżącej jest istotnym czynnikiem ryzyka zatorowości płucnej. Z tego właśnie powodu przy długotrwałym unieruchomieniu pacjentów w szpitalu stosujemy profilaktycznie leczenie przeciwzakrzepowe. Kiedy lecimy samolotem, czy jedziemy ściśnięci autobusem w wysokich temperaturach, przypadłość ta może nas dotknąć.” - powiedział dr n. med. Przemysław Kwasiborski.
Potężnym czynnikiem ryzyka jest palenie tytoniu. „Palenie papierosów zgodnie z danymi medycznymi zwiększa szanse na wystąpienie zatoru płucnego u kobiet o ponad 50 procent. Zachęcam więc palaczy do rzucenia nałogu.” - powiedział dr n. med. Przemysław Kwasiborski.
