Zatorowość płucna - objawy, diagnostyka, leczenie. Ekspert tłumaczy

Czym różni się ostra zatorowość płucna od przewlekłej?

Do ostrej zatorowości płucnej dochodzi w momencie, kiedy zator blokuje przepływ przez tętnice płucne. Przewlekła zatorowość płucna, czyli przewlekła choroba zakrzepowo – zatorowa to choroba, w której mamy do czynienia z powtarzalnymi epizodami ostrego zatoru płucnego, gdzie dochodzi do kolejnych epizodów ostrej zatorowości, przebudowy poprzednich rzutów, przebudowy tkanki płucnej i przeciążenia krążenia płucnego. Dochodzi wtedy do całego szeregu objawów związanych z rozwojem nadciśnienia płucnego, przeciążeniem krążenia płucnego i w związku z tym nieprawidłową perfuzją płuc.

Jakie są przyczyny zatorowości płucnej?

Najczęściej nie jesteśmy w stanie wskazać jednej konkretnej przyczyny, ale istnieją czynniki ryzyka, które zwiększają ryzyko zatorowości płucnej. Są to m.in. unieruchomienie, choroba nowotworowa, wrodzone choroby prowadzące do nadkrzepliwości, ponadto płeć żeńska, otyłość, wiek, choroba zakrzepowo – zatorowa w obrębie żył kończyn dolnych, antykoncepcja hormonalna.

Jakie są objawy zatorowości płucnej?

Pierwszym objawem zatorowości płucnej może być ostry stan, wstrząs kardiogenny, utrata przytomności i niewydolność krążenia. Na szczęście, zazwyczaj objawy są znacznie łagodniejsze. Najczęściej pacjenci zgłaszają się z dusznością, nagłym pogorszeniem stanu ogólnego, którym towarzyszy niskie ciśnienie tętnicze i przeciążenie prawej komory w badaniu echo.

Czy objawem zatorowości płucnej może być ból w klatce piersiowej?

Najczęściej pacjenci zgłaszają się z powodu niewydolności oddechowej, częściowej bądź całkowitej oraz niewydolności krążenia, ból w klatce piersiowej, mimo że wymieniany klasycznie jako jeden z częściej występujących objawów, często nie występuje.

Jak zdiagnozować zatorowość płucną?

Absolutną podstawą i złotym standardem aby wykryć bądź wykluczyć zatorowość płucną jest badanie tomografii komputerowej tętnic płucnych, badanie jest wykonywane z kontrastem. Przez wenflon umieszczony w żyle naczyń układu krążenia podaje się kontrast radiologiczny, a następnie wykonuje się skany tomograficzne celowane na przepływ kontrastu w krążeniu płucnym. Radiolog jest wtedy w stanie ocenić, czy naczynia płucne są drożne i czy nie ma w nich materiału zatorowego. Jeżeli zostanie wykryty materiał zatorowy, można wskazać jego lokalizację i określić, jakie stanowi zagrożenie dla pacjenta.

Czy w diagnostyce zatorowości płucnej wykonuje się badania krwi? O czym może świadczyć podwyższony poziom d – dimerów?

Badania krwi mają status badań przesiewowych. Konkretnie wykonuje się ocenę tzw. d dimerów, czyli produktów rozpadu materiału zakrzepowego. Jeżeli wartości d-dimerów są prawidłowe, możemy z dużą dozą prawdopodobieństwa wykluczyć ostrą czy masywną zatorowość płucną. Należy jednak podkreślić, że jest to badanie o niskiej swoistości i potrafi być nieprawidłowe w bardzo szerokim spektrum chorób. Niestety, zwłaszcza u starszych osób nieprawidłowe wyniki zdarzają się często, co najczęściej nie oznacza jednoznacznie, że pacjent choruje na zatorowość płucną. D – dimery mogą być wielokrotnie podwyższone, co nie zawsze potwierdza zatorowość. Podsumowując, przy niskich wartościach d – dimerów, najczęściej możemy wykluczyć zatorowość, a przy wysokich musimy pogłębić diagnostykę.

Czy zatorowość płucna jest wyleczalna?

Incydentalna zatorowość płucna, kiedy nie jesteśmy w stanie wskazać jej przyczyny jest najczęściej wyleczalna. Jeśli jednak dochodzi do niej wtórnie do innych chorób(np. choroby nowotworowej), realność trwałego wyleczenia zależy od możliwości wyleczenia choroby podstawowej. Zatorowość sama w sobie jest najczęściej wyleczalna, a samo leczenie w przypadku zatorowości niskiego i pośredniego ryzyka klinicznego nie jest trudne. Najtrudniejsza jest diagnostyka i świadomość, że taka choroba istnieje.

Na czym polega leczenie zatorowości płucnej?

Podstawą terapii jest leczenie farmakologiczne, jednak chorzy najwyższego ryzyka mogą wymagać leczenia zabiegowego. W leczeniu farmakologicznym najszerzej stosuje się leki przeciwzakrzepowe. Wybranym grupom pacjentów najwyższego ryzyka podaje się leki fibrynolityczne. Obecnie posiadamy szerokie spektrum leków przeciwkrzepliwych, blokujących funkcjonowanie płytek krwi i czynniki krzepnięcia. Pacjenci z tą chorobą są podzieleni na trzy grupy. Pierwsza z nich to pacjenci niskiego ryzyka, których możemy leczyć ambulatoryjnie w domu. Drugą grupę stanowią pacjenci pośredniego ryzyka, leczeni najczęściej w warunkach szpitalnych, ale nie wymagający przez cały czas ścisłego nadzoru. Ostatnia grupa to pacjenci wysokiego ryzyka, u których śmiertelność jest wysoka i niezbędne jest leczenie w warunkach sali monitorowanej. To właśnie w tej grupie można rozważyć leczenie interwencyjne i podanie leków fibrynolitycznych.

Jak zapobiegać zatorowości płucnej? Jakie są czynniki ryzyka?

Zatorowość płucna to bardzo podstępna choroba, która może dotknąć także młodych ludzi. Jesteśmy na nią szczególnie narażeni w okresie letnim, kiedy panują upały, jesteśmy odwodnieni i wyruszamy w bardzo długie trasy. Podstawą profilaktyki, zwłaszcza podczas długich tras jest aktywność fizyczna w miarę możliwości. Długotrwałe unieruchomienie w pozycji siedzącej, bądź leżącej jest istotnym czynnikiem ryzyka zatorowości płucnej. Z tego właśnie powodu przy długotrwałym unieruchomieniu pacjentów w szpitalu stosujemy profilaktycznie leczenie przeciwzakrzepowe. Kiedy lecimy samolotem, czy jedziemy ściśnięci autobusem w wysokich temperaturach, przypadłość ta może nas dotknąć. Powinniśmy więc wykorzystać każdą możliwość, aby wstać z fotela i się przejść, aby zapobiec powstawaniu mikrozakrzepów w krążeniu żylnym, zwłaszcza w kończynach dolnych.

Czy antykoncepcja hormonalna stanowi istotny czynnik ryzyka zatorowości płucnej?

Antykoncepcja hormonalna jest uznanym czynnikiem ryzyka zwiększonej gotowości krwi do wykrzepiania, co może być czynnikiem ryzyka wystąpienia zatorowości płucnej. Są to kwestie ułamków procenta i ryzyko szacuje się na kilkanaście przypadków na 100 tys kobiet przyjmujących środki antykoncepcyjne na rok. Globalnie ryzyko nie jest istotnie zwiększone, jednak zachorowanie młodej, wcześniej zdrowej osoby zawsze budzi duże emocje. Kobiety stosujące tego rodzaju antykoncepcję, powinny dbać o odpowiednie nawodnienie i nie przebywać zbyt długo w wymuszonych pozycjach siedzących czy leżących. Takie zalecenia na pewno nie zaszkodzą, a mogą zapobiec wystąpieniu zatorowości.

Czy palenie papierosów zwiększa ryzyko wystąpienia zatorowości płucnej?

Papierosy są czynnikiem ryzyka mnóstwa schorzeń, zwłaszcza chorób układu krążenia i układu oddechowego. Palenie papierosów zgodnie z danymi medycznymi zwiększa szanse na wystąpienie zatoru płucnego u kobiet o ponad 50 procent. Zachęcam więc palaczy do rzucenia nałogu.

Z Joanną Kamińską rozmawiał dr n. med. Przemysław Kwasiborski, kardiolog inwazyjny w Międzyleskim Szpitalu Specjalistycznym w Warszawie.