Amoniak – kiedy należy wykonać badanie oznaczające stężenie amoniaku we krwi?

Co to jest amoniak?

Amoniak (wodorek azotu, NH3) to produkt uboczny przemiany materii wytwarzany przez organizm podczas trawienia białka w jelitach. Jeśli nie zostanie odpowiednio przetworzony, co odbywa się w wątrobie i usunięty z organizmu, we krwi może gromadzić się jego nadmiar, co może z kolei doprowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, np. do uszkodzenia mózgu, śpiączki, a nawet śmierci.

Amoniak jest transportowany z krwiobiegiem do wątroby, gdzie jest przekształcany w dwie substancje: mocznik i glutaminę. Mocznik trafia następnie do nerek, jest wydalany z moczem oraz w niewielkich ilościach także z potem. Jeśli nie dochodzi do rozkładu amoniaku, gromadzi się on we krwi i może przedostać się do mózgu, dla którego jest toksyczny. Dzieje się tak, gdy praca wątroby jest zaburzona, np. w marskości lub zapaleniu wątroby, amoniak i inne związki przetwarzane przez wątrobę mogą wówczas gromadzić się w mózgu i powodować stan zwany encefalopatią wątrobową. Encefalopatia wątrobowa powoduje zmiany neurologiczne, które przejawiają się dezorientacją, zaburzeniami snu (nadmierną sennością), zmianami osobowości, a ostatecznie prowadzą do śpiączki.

Amoniak – przyczyny wysokiego poziomu amoniaku we krwi

Problemy z przetwarzaniem amoniaku przez wątrobę i jego zwiększonym stężeniem we krwi mogą wynikać z takich schorzeń, jak:

• niewydolność – ogranicza zdolność wątroby do przetwarzania amoniaku,

• zmniejszony przepływ krwi do wątroby - amoniak ma mniejszą zdolność przedostawania się do wątroby w celu przetworzenia,

• zespół Reye'a – rzadka choroba, która powoduje wzrost poziomu amoniaku i spadek glukozy, dotyka przede wszystkim dzieci, którym podaje się kwas acetylosalicylowy,

• niewydolność nerek – gdy nerki nie są w stanie skutecznie pozbyć się mocznika z organizmu, dochodzi do gromadzenia się amoniaku we krwi,

• rzadkie zaburzenia genetyczne, takie jak wady cyklu mocznikowego (hiperamonemie) – charakteryzuje je niedobór jednego z enzymów niezbędnych do zakończenia przemiany amoniaku w mocznik.

Amoniak – badanie poziomu amoniaku we krwi

Badanie amoniaku można zlecić wraz z innymi testami, takimi jak: poziom glukozy we krwi, elektrolity oraz testy czynnościowe nerek i wątroby, w celu zbadania przyczyny pojawiających się objawów. Niepokojące symptomy to m.in.:

• zmiany w zachowaniu, dezorientacja,

• osłabienie koncentracji, upośledzenie zdolności intelektualnych,

• senność, ospałość,

• zaburzenia świadomości,

• wymioty,

• śpiączka.

Znacznie podwyższony poziom amoniaku we krwi wskazuje, że organizm nie przetwarza i nie eliminuje skutecznie amoniaku. Zarówno u dzieci, jak i u dorosłych podwyższony poziom amoniaku może wskazywać na poważne uszkodzenie wątroby lub nerek. U niemowląt wysokie stężenie może wskazywać na upośledzenie cyklu mocznikowego z powodu rzadkich wad wrodzonych, może być również obserwowane w przypadku choroby hemolitycznej. Podwyższony poziom amoniaku i niski poziom glukozy w połączeniu z podwyższonym poziomem niektórych enzymów wątrobowych może wskazywać na występowanie zespołu Reye'a.

Obniżony poziom amoniaku można z kolei zaobserwować w przypadku nadciśnienia pierwotnego (wysokie ciśnienie krwi o nieznanej przyczynie).