Ta choroba grozi zawałem. Jest podstępna, ponad 25 proc. nie wie, że ją ma
Nadciśnienie tętnicze to globalny problem zdrowotny i główny czynnik ryzyka zawału serca czy udaru mózgu. Miliony Polaków żyją z nieświadomie podwyższonym ciśnieniem, które, choć z pozoru nie daje dolegliwości, podstępnie uszkadza naczynia i narządy. Kluczowe jest zrozumienie, że nadciśnienie tętnicze jest chorobą, która często rozwija się „po cichu”, a nawet – jak wskazują eksperci – przez krótki czas może paradoksalnie poprawiać samopoczucie.
- Nadciśnienie tętnicze definiowane jest jako ciśnienie równe lub wyższe niż 140/90 mm Hg w pomiarze gabinetowym
- Choroba przez lata może nie dawać żadnych specyficznych objawów, co utrudnia wczesne wykrycie
- Nieleczone nadciśnienie prowadzi do nieodwracalnych uszkodzeń narządów, w tym serca, nerek i mózgu
O co chodzi z „cichym” nadciśnieniem?
Nadciśnienie tętnicze (NT) to przewlekła choroba układu krążenia, w której siła nacisku krwi na ściany tętnic jest trwale podwyższona. Jest to najczęstsza choroba sercowo-naczyniowa – szacuje się, że dotyka co trzeciego dorosłego Polaka, czyli około 11 milionów osób.Problem polega na tym, że w początkowym stadium nadciśnienie rzadko boli.
Większość chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze (samoistne, bez konkretnej znanej przyczyny) nie odczuwa żadnych dolegliwości lub są one niecharakterystyczne. To właśnie ten brak objawów sprawia, że NT jest tak podstępne i określane mianem „cichego zabójcy”.
Wysokie ciśnienie przez długi czas działa destrukcyjnie na tkanki, choć chorzy niczego nie podejrzewają. Co więcej, niektórzy specjaliści, jak hipertensjolodzy (lekarze zajmujący się leczeniem nadciśnienia), zwracają uwagę na pewien paradoks: na krótką metę osoby z ciśnieniem nieznacznie podwyższonym mogą nawet czuć się „lepiej”, ponieważ wyższe ciśnienie może przejściowo zwiększać ukrwienie narządów, maskując tym samym zmęczenie czy senność. To złudne poczucie zdrowia.
Najważniejsze dane i co mówią wytyczne
Podstawą rozpoznania nadciśnienia tętniczego jest powtarzalne stwierdzenie podwyższonych wartości ciśnienia. Zgodnie z aktualnymi wytycznymi Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (PTNT) oraz Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego (PTK) z 2024 r., kluczowe progi to:
- Ciśnienie optymalne: poniżej 120/70 mm Hg.
- Ciśnienie podwyższone: 120/70 mm Hg do 139/89 mm Hg. Wymaga modyfikacji stylu życia, a u chorych z bardzo dużym ryzykiem sercowo-naczyniowym należy rozważyć farmakoterapię.
- Nadciśnienie tętnicze: ≥ 140/90 mm Hg (wielokrotny pomiar gabinetowy) lub ≥ 135/85 mm Hg (średnia z domowych pomiarów).
Nieleczone i niekontrolowane nadciśnienie jest katastrofalne w skutkach. Ciągłe, zbyt duże obciążenie układu krążenia prowadzi do:
- Choroby wieńcowej i zawału serca: serce musi pracować intensywniej, co prowadzi do przerostu jego mięśnia i niewydolności.
- Udarów mózgu: uszkodzone przez wysokie ciśnienie naczynia mózgowe stają się kruche lub ulegają zwężeniu (udar niedokrwienny lub krwotoczny).
- Niewydolności nerek: uszkodzenie drobnych naczyń w kłębuszkach nerkowych.
- Retinopatii (uszkodzenia siatkówki oka): może prowadzić do poważnych zaburzeń widzenia.
Zalecenia PTNT i PTK są jasne: korzyści z leczenia nadciśnienia są tym większe, im wcześniej się je rozpocznie i im skuteczniej obniży się ciśnienie do docelowych wartości. Terapia powinna być kompleksowa, łącząca farmakoterapię z intensywną zmianą stylu życia. Przeczytaj: Leki na nadciśnienie wycofane we wrześniu i październiku
Co powinno nas zaniepokoić?
Skoro nadciśnienie tętnicze rzadko daje wyraźne objawy, jedynym skutecznym sposobem na jego wykrycie jest regularny pomiar ciśnienia krwi. Powinna to być rutynowa czynność profilaktyczna, zwłaszcza u osób po 40. roku życia oraz tych z obciążeniem rodzinnym lub czynnikami ryzyka (otyłość, cukrzyca, brak aktywności fizycznej). Przeczytaj: Zawał i udar nie przychodzą nagle. Oto problemy, które wcześniej ma większość chorych
Co możesz zrobić?
- Mierz ciśnienie: Kontroluj je systematycznie, najlepiej w warunkach domowych, z użyciem atestowanego aparatu z mankietem o odpowiednim rozmiarze. Przyjrzyj się procedurze mierzenia (spoczynek, pusta toaleta, pozycja siedząca).
- Zmień styl życia: Ogranicz spożycie soli (poniżej 5 g dziennie), zwiększ aktywność fizyczną, zredukuj nadwagę i unikaj nadużywania alkoholu. Diety oparte na diecie DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) lub diecie śródziemnomorskiej są tu kluczowe.
- Zapisuj wyniki: Prowadzenie dzienniczka pomiarów jest niezbędne do postawienia trafnej diagnozy przez lekarza.
Skontaktuj się z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej, jeśli:
- Podczas regularnych pomiarów powtarzają się wartości równe lub wyższe niż 140/90 mm Hg (w gabinecie) lub 135/85 mm Hg (w domu).
- Pojawiają się niespecyficzne objawy, takie jak częste bóle i zawroty głowy, szumy uszne, problemy ze snem lub łatwe męczenie się.
Objawy wymagające pilnej reakcji medycznej (mogą świadczyć o przełomie nadciśnieniowym lub poważnym powikłaniu):
- Nagły, bardzo silny ból głowy.
- Ostra duszność, uczucie ucisku lub ból w klatce piersiowej.
- Nagłe zaburzenia widzenia lub mowy.
- Drętwienie lub niedowład kończyn.
Takie sygnały alarmowe wymagają natychmiastowego wezwania pomocy lub wizyty na SOR. Nie czekaj, aż cicha choroba przerodzi się w zagrożenie życia.
Źródło: Pacjenci.pl, Wytyczne ESC 2024, Wytyczne PTNT
