Diagnoza RZS na lata przed bólem. Jak nowe odkrycie może zmienić leczenie?
Ból stawów wcale nie jest pierwszym sygnałem reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS). Najnowsze, siedmioletnie badanie pokazało, że choroba „uruchamia się” w ukryciu nawet kilka lat przed pierwszą sztywnością palców. Czy to oznacza, że wkrótce będziemy mogli zatrzymać RZS, zanim wyrządzi szkody?
- Układ odpornościowy zdradza RZS długo przed objawami klinicznymi.
- Przeciwciała ACPA i nowy profil komórek immunologicznych mogą stać się testem przesiewowym.
- Wczesna terapia – nawet pojedynczą dawką leku – może opóźnić lub zapobiec chorobie.
RZS atakuje już 30-latków
Reumatoidalne zapalenie stawów to przewlekła choroba autoimmunologiczna, która zwykle atakuje osoby w wieku 30–50 lat, lecz może rozwinąć się w każdym wieku. W Polsce opóźnienie diagnostyczne sięga średnio 6–8 lat – w tym czasie stawy ulegają już nieodwracalnym zniszczeniom.
Kluczowe jest tzw. „okno terapeutyczne”: pierwsze 3–6 miesięcy od pojawienia się objawów, kiedy leczenie przynosi najlepsze efekty. Nowe dane sugerują, że to okno można jeszcze „rozszerzyć”, wykrywając proces chorobowy znacznie wcześniej.
Co zalecają eksperci?
W siedmioletnim obserwacyjnym projekcie badacze śledzili osoby z obecnymi ACPA. Około jedna trzecia z nich rozwinęła RZS w ciągu kilku lat, mimo że na początku nie zgłaszała dolegliwości; analizy pojedynczych komórek krwi wykazały już wówczas rozsiany stan zapalny i przeprogramowanie limfocytów.
EULAR zaleca od 2022 r., by przy pierwszym podejrzeniu RZS oznaczać ACPA i wykonywać USG stawów, dążąc do szybkiej remisji, a wyniki z 2024 r. pokazują, że roczne podanie abataceptu osobom wysokiego ryzyka utrzymało 92 % z nich bez objawów przez pierwszy rok, a po dwóch latach tylko 25 % spełniało kryteria choroby.
Kiedy zgłosić się do lekarza?
Jeśli w rodzinie występuje RZS lub masz niepokojące objawy (symetryczny ból, poranna sztywność > 30 min, obrzęk stawów), skontaktuj się z lekarzem POZ lub reumatologiem.
Poproś o badanie krwi na ACPA, czynnik reumatoidalny oraz USG małych stawów – to standard wczesnej diagnostyki. Rzuć palenie, utrzymuj prawidłową masę ciała i ruszaj się regularnie – te czynniki obniżają stan zapalny. Przeczytaj: To nietypowy objaw raka kości. Pojawia się na kończynach
Objawy alarmowe – zgłoś się pilnie, gdy pojawią się:
- ból i obrzęk obejmują kilka stawów jednocześnie,
- sztywność poranna utrzymuje się ponad godzinę,
- gorączka lub znaczne osłabienie.
Choć ACPA są bardzo czułym markerem, ok. 40 % przyszłych pacjentów może ich nie mieć. Dlatego trwają prace nad kolejnymi wskaźnikami (np. białko 14‑3‑3 eta, mikroRNA). Leczenie prewencyjne wymaga jeszcze potwierdzenia w dużych badaniach, a decyzję o farmakoterapii podejmuje lekarz.
Źródło: termedia.pl, medicalexpress.com, Pacjenci.pl
