Dieta lekkostrawna nie jest dla każdego pacjenta. Czasem napędza chorobę
Dieta lekkostrawna od lat uchodzi za „bezpieczną” – zalecaną niemal odruchowo po operacjach i przy wielu schorzeniach układu pokarmowego. Gotowane warzywa, białe pieczywo, unikanie błonnika i tłuszczu – to brzmi rozsądnie. Ale czy na pewno? Coraz więcej ekspertów zwraca uwagę, że ten model żywienia w niektórych przypadkach może nie tylko nie pomagać, lecz wręcz szkodzić.
- Czym jest dieta lekkostrawna i kiedy faktycznie ma sens
- Dlaczego nie dla każdego pacjenta będzie najlepszym rozwiązaniem
- Jak jelita i wątroba oddziałują na siebie poprzez mikrobiotę
- Jaka dieta wspiera wątrobę i chroni przed pogorszeniem jej stanu
Na czym polega dieta lekkostrawna
Dieta lekkostrawna to sposób żywienia mający na celu odciążenie przewodu pokarmowego. Potrawy powinny być łatwe do strawienia – zwykle gotowane, duszone lub pieczone. Rezygnuje się z dań smażonych, wędzonych, ostrych przypraw i surowych produktów. Warzywa i owoce są często miksowane, przecierane albo wybierane w łagodniejszych wersjach, np. marchewka z jabłkiem czy pomidor bez skórki.
Kluczowym założeniem jest ograniczenie błonnika oraz tłuszczu. Stąd na talerz trafiają jasne pieczywo pszenne, delikatne kasze czy ryż biały zamiast pełnoziarnistych odpowiedników. Tłuste mięsa i nabiał są wykluczane, a w jadłospisie dominują chude ryby, wędliny i drób. Dzięki temu jedzenie nie zalega długo w żołądku, a wydzielanie soków trawiennych nie podrażnia błony śluzowej.
Dlaczego nie każdy powinien jeść „lekko”
Choć brzmi to jak uniwersalny sposób na ochronę układu pokarmowego, dieta lekkostrawna nie sprawdza się u wszystkich pacjentów. Szczególnie problematyczna jest w chorobach przewlekłych, w których organizm wymaga wsparcia odżywczego, a nie ograniczeń.
Eliminacja błonnika i wartościowych tłuszczów może prowadzić do pogorszenia mikrobioty jelitowej, spadku odporności i osłabienia metabolizmu. Dieta lekkostrawna jest często zalecana rutynowo, bo lekarze postrzegają ją jako „neutralną”. Tymczasem u osób ze stłuszczeniem wątroby, zespołem metabolicznym czy przewlekłymi stanami zapalnymi taka dieta potrafi nasilić problem, zamiast go wyciszyć.
Przeczytaj też: To najlepsze, co możesz dać wątrobie. Ekspert: cofa nawet stłuszczenie
Jelita i wątroba – delikatna równowaga
W ostatnich latach naukowcy coraz częściej mówią o osi „jelita–wątroba”. To, co dzieje się w jelitach, ma bezpośredni wpływ na kondycję wątroby – i odwrotnie. Kluczową rolę odgrywa mikrobiota, czyli zespół bakterii bytujących w przewodzie pokarmowym.
Gdy w diecie brakuje błonnika, korzystne bakterie tracą „paliwo”. W ich miejsce rozwijają się gatunki wytwarzające toksyczne metabolity. Te związki trafiają żyłą wrotną prosto do wątroby, gdzie mogą wywoływać reakcje zapalne. Długotrwały stan zapalny prowadzi do włóknienia wątroby, a nawet marskości.
Wątroba sama wpływa na mikrobiotę – produkuje żółć, która uczestniczy w trawieniu tłuszczów i reguluje skład bakterii jelitowych. Jeśli więc dieta osłabia jeden element tej układanki, cały system zaczyna się psuć.
Przeczytaj też: Bakterie, które troszczą się o zdrowie psychiczne. Wiesz, gdzie ich szukać?
Jaka dieta wspiera chorą wątrobę
Zamiast bezrefleksyjnie stosować dietę lekkostrawną, pacjenci z problemami wątrobowymi powinni sięgać po model żywienia oparty na diecie śródziemnomorskiej. To sposób odżywiania uznawany przez Światową Organizację Zdrowia za jeden z najzdrowszych na świecie.
W praktyce oznacza to:
- regularne spożywanie warzyw i owoców (także surowych),
- pełnoziarniste produkty zbożowe – np. kasza gryczana, jęczmienny pęczak, razowe pieczywo,
- rośliny strączkowe jako źródło białka i błonnika,
- ryby (zarówno chude, jak i tłuste, np. łosoś, sardynki),
- umiarkowaną ilość drobiu i chudego mięsa,
- nabiał o obniżonej zawartości tłuszczu.
Warto też pamiętać o orzechach, pestkach i oliwie z oliwek – choć bogate w tłuszcz, dostarczają one nienasyconych kwasów tłuszczowych, które działają przeciwzapalnie i wspierają regenerację wątroby. To dieta nie tylko „bezpieczna”, ale i aktywnie wzmacniająca organizm.
Źródła:
- World Health Organization. (2021). Healthy diet. WHO.
- European Association for the Study of the Liver. (2019). EASL Clinical Practice Guidelines on nutrition in chronic liver disease. Journal of Hepatology, 70(1), 172–193. https://doi.org/10.1016/j.jhep.2018.06.024
- Sonnenburg, E. D., & Sonnenburg, J. L. (2019). The ancestral and industrialized gut microbiota and implications for human health. Nature Reviews Microbiology, 17(6), 383–390. https://doi.org/10.1038/s41579-019-0191-8
- Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. (2023). Dieta lekkostrawna – zasady i praktyczne wskazówki.
- “Dieta lekkostrawna. Jak jedzenie dla chorych nakręca chorobę.” Wyborcza – Tylko Zdrowie. https://wyborcza.pl/TylkoZdrowie/7,137474,32261979,dieta-lekkostrawna-jak-jedzenie-dla-chorych-nakreca-chorobe.html
