Dlaczego pacjent po udarze mózgu wymaga rehabilitacji? Rola rehabilitacji w leczeniu udaru
Udar mózgu jest trzecią najczęstszą przyczyną śmierci, a także wiodącą przyczyną niepełnosprawności osób dorosłych. Niepełnosprawność, upośledzenie i pogorszenie jakości życia po udarze to jeden z największych problemów zdrowia publicznego na świecie. Nieodłącznym i obowiązkowym elementem leczenia udaru jest rehabilitacja. Jaką pełni rolę? Artykuł powstał na podstawie rozmowy z kardiologiem dr. n. med. Ewą Uścińską.
Jaka jest rola rehabilitacji w powrocie do zdrowia po udarze?
Aby pacjent po udarze mógł powrócić do sprawności, niezbędna jest jak najszybsza rehabilitacja. Terapia wymaga czasu, ale daje nadzieję na wstanie z łóżka i odzyskanie sprawności, a tym samym na powrót do pracy i życia społecznego. Zazwyczaj pacjent rozpoczyna rehabilitację jeszcze w trakcie pobytu na oddziale udarowym, kiedy tylko uzyska stan stabilny. Rehabilitacja ma na celu poprawę funkcji poznawczych i ruchowych, a jej ostateczne efekty zależą od takich czynników, jak między innymi: lokalizacja i rozległość udaru, wiek pacjenta, stanu kliniczny, choroby towarzyszące i zastosowane metody leczenia.
Często przywrócenie w pełni stanu sprzed udaru nie jest w możliwe, ponieważ udar prowadzi do nieodwracalnego obumarcia fragmentu mózgu. Nie możemy reaktywować martwych komórek, jednak dzięki pewnym właściwościom neuronów istnieją szanse na uzdrowienie. „Szansa na poprawę, a nawet całkowite ustąpienie ubytków neurologicznych istnieje, gdyż część komórek mózgowych jest tylko ogłuszona, a w odpowiednich warunkach może się „obudzić” i zacząć prawidłowo funkcjonować. Ponadto komórki mózgowe są plastyczne, co oznacza, że nawet jeśli część z nich zostanie zniszczona, sąsiadujące neurony mogą całkowicie lub częściowo przejąć funkcje obumarłych komórek.” - powiedziała kardiolog dr n. med. Ewa Uścińska.
Jak wygląda rehabilitacja po udarze?
Zakres rehabilitacji zależy od dysfunkcji pacjenta. Aby terapia była prawidłowo przeprowadzona, wymagana jest współpraca specjalistów z różnych dziedzin. Leczeniem po udarze mózgu zajmują się między innymi: neurolog, kardiolog, fizjoterapeuta, logopeda, neuropsycholog, terapeuta zajęciowy, psychiatra, psycholog, dietetyk, pielęgniarka, opiekun medyczny.
Zazwyczaj rehabilitacja polega na usprawnianiu ruchowym, które skupia się na łagodzeniu skutków powstałych niedowładów i zapobieganiu przykurczom, deformacjom oraz spadkowi siły mięśni. Bardzo ważną rolę odgrywa także rehabilitacja funkcji poznawczych, zaburzeń pamięci i zaburzeń mowy, a także aktywizacja psychologiczna, która ma na celu zwiększenie samodzielności pacjenta.
Pacjent powinien być pod stałą opieką psychologa lub psychiatry, którzy monitorują jego kondycję psychosomatyczną, a także zwiększają motywacje i samoocenę.
Podczas rehabilitacji wykorzystuje się tlenoterapię - bezinwazyjną metodę zwiększającą dotlenienie komórek, zmniejszającą stany zapalne w organizmie i regenerującą uszkodzone obszary komórkowe.
W programie rehabilitacji bardzo ważną rolę odgrywa edukacja pacjenta i jego bliskich, aby zapobiegać kolejnemu udarowi. „Osoba, która przebyła udar mózgu na znacznie wyższe ryzyko jego nawrotu w porównaniu do osoby, która tego nie doświadczyła. Ryzyko to można je obniżyć eliminując lub ograniczając czynnika ryzyka. Chodzi tu przede wszystkim o usunięcie przyczyny udaru (jeśli to możliwe), zmianę stylu życia w zakresie diety i aktywności fizycznej, utrzymanie odpowiedniej masy ciała, prawidłowego ciśnienia tętniczego krwi, optymalnej glikemii i profilu lipidowego. Zazwyczaj niezbędne jest przyjmowanie odpowiednich leków.” - powiedziała kardiolog dr n. med. Ewa Uścińska.
Jakie jest prawdopodobieństwo wystąpienia ponownego udaru?
Osoby po udarze są bardziej narażone na wystąpienie udaru niż osoby, które go nie doświadczyły. Najwyższe ryzyko nawrotu występuje bezpośrednio po incydencie udarowym, a ponowny udar zazwyczaj ma tę samą przyczynę, co pierwszy. Najbardziej zagrożone wystąpieniem wczesnego nawrotu są osoby, które miały udar związany z miażdżycą. Ryzyko nawrotu po przebytym udarze niedokrwiennym mózgu wynosi około 6 –12% w pierwszym roku i 19–42% w ciągu kolejnych 5 lat po wystąpieniu pierwszego udaru. Ponowny udar powoduje bardziej nasilone uszkodzenia neurologiczne niż jego pierwszy epizod. Wymaga dłuższej hospitalizacji i często prowadzi do inwalidztwa.
