Męskie zdrowie pod lupą. Samobadanie i diagnostyka raka jąder
Dlaczego rak jąder wymaga błyskawicznego działania? Jak rozpoznać pierwsze objawy? Czy znane są najważniejsze czynniki ryzyka? Na te i wiele innych pytań odpowiada specjalista urolog Piotr Paweł Świniarski, androlog kliniczny i lekarz medycyny seksualnej.
„Nie idź do lekarza, aby znalazł Ci chorobę. Idź do lekarza profilaktycznie, aby potwierdzić, że jesteś zdrowy”.
W ramach akcji Movember rozmawiamy z urologiem o profilaktyce raka jąder oraz znaczeniu regularnych badań w zapobieganiu nowotworom u mężczyzn.
Świadomość badań i profilaktyka raka jąder
Aneta Paniczko, Pacjenci.pl: Według statystyk, nowotwory jąder stanowią 1,6% przypadków raka złośliwego u mężczyzn, a w grupie wiekowej 20-44 lat są najczęściej występującym nowotworem. Czy w Polsce mężczyźni wiedzą, że powinni się badać?
Lek. Piotr Świniarski: Świadomość konieczności wykonywania badań rośnie, głównie dzięki akcjom profilaktycznym, takim jak Movember, wciąż jednak jest ona na zbyt niskim poziomie. I choć coraz więcej mężczyzn zdaje sobie sprawę, że badania są ważne, wielu z nich nadal je zaniedbuje. Trzeba wiedzieć, że wczesne wykrycie nowotworu jądra daje niemal 99% szans na pełne wyleczenie – zwlekanie tylko pogarsza sprawę.
Czy młodsze pokolenie mężczyzn, którzy mają łatwiejszy dostęp do mediów społecznościowych i wiedzy specjalistów, chociażby przez te media, wie więcej na temat profilaktyki?
Myślę, że młodsze osoby są bardziej świadome. Ważne, aby przekaz akcji mobilizujących do działania był jasny: nie idziemy do lekarza, żeby znalazł chorobę, ale po to, żeby potwierdzić, że jesteśmy zdrowi. Rak jądra bardzo szybko się rozwija, regularne badania profilaktyczne są tutaj elementem ratującym zdrowie i życie. Każdy młody mężczyzna powinien reagować na wszelkie niepokojące zmiany i udać się niezwłocznie do specjalisty, jeśli tylko wymaca w jądrze jakąkolwiek zmianę.
Niezwłocznie, czyli kiedy?
Niezwłocznie – czyli w ciągu tygodnia. Jeśli wizyta na NFZ przeciąga się w czasie, co niestety się zdarza, chłopak ma zrobić wszystko, aby przebadał go lekarz, nawet jeśli na wizytę miałby pójść prywatnie. Do lekarza należy ocena, czy jest się czym martwić. Takie postępowanie pozwoli zapobiegać diagnozie nowotworu jąder w znacznych stadiach zaawansowania.
„Rak jądra bardzo szybko się rozwija, regularne badania profilaktyczne są elementem ratującym zdrowie i życie”.
Wewnętrzne bariery przed badaniem
Dlaczego konsultacja z lekarzem jest taka ważna?
Po pierwsze, rak jądra rzadko kiedy boli, czyli rozwija się po cichu. Stąd comiesięczna kontrola jest obowiązkowa. Po drugie, chciałbym zwrócić uwagę na to, aby mężczyźni sami się nie diagnozowali — nawet jeśli coś znajdą. Kilkukrotnie trafiali do mnie pacjenci z samodzielnie postawioną diagnozą przy pomocy „wujka Google”, którzy twierdzili, że mają „tylko” wodniaka jądra. Ta przypadłość też wiąże się z powiększeniem moszny, jednak w trakcie badania okazało się, że niestety nie jest to wodniak, ale guz jądra. Przez własną „diagnozę” opóźnili właściwą wizytę u urologa, a podjęte leczenie odbywało się już w mocno zaawansowanym stadium choroby.
„Rak jądra rzadko kiedy boli, czyli rozwija się po cichu”.
Jakie są najczęstsze bariery, które utrudniają mężczyznom regularne badania?
Jednym z problemów jest brak edukacji zdrowotnej. Często mężczyźni nie wiedzą, że trzeba regularnie wykonywać samobadanie i umawiać na badania profilaktyczne. Dlatego cieszę się, że w szkołach ma pojawić się edukacja zdrowotna, przedmiot, który może znacząco zmienić nastawienie młodych ludzi do dbania o swoje zdrowie.
Na co warto zwrócić uwagę w trakcie takich zajęć?
Powinniśmy uczyć młodzież, jak dbać o swoje zdrowie fizyczne, psychiczne i seksualne. Każdy z tych elementów ma znaczenie, jest ważny i potrzebny. W ramach edukacji zdrowotnej uczmy młodych chłopców już od 13-15 roku życia, że niezbędnym elementem profilaktyki jest samobadanie jąder raz na miesiąc. Jest to dobry zwyczaj, który zabezpiecza przed rozwojem i diagnozą nowotworu w zaawansowanym stadium, kiedy występuje już choroba z przerzutami. Wcześniejsze wykrycie zmian to szansa na przeżycie, a w przypadku raka jądra ograniczonego tylko do tego narządu, mamy 99% szans na pełne wyleczenie.
„Powinniśmy uczyć młodzież, jak dbać o swoje zdrowie fizyczne, psychiczne i seksualne”.
Comiesięczna ocena jąder
Jak wygląda samobadanie jąder?
Samobadanie jąder najlepiej rozpocząć zaraz po wizycie u urologa, kiedy lekarz potwierdzi, że wszystko jest w porządku. Dzięki temu pacjent zyska punkt odniesienia — jeśli w późniejszym czasie zauważy jakiekolwiek zmiany, od razu będzie wiedział, że coś jest nie tak. Podczas samobadania należy sprawdzić przód, tył, boki jądra oraz jego bieguny (górny i dolny), delikatnie ściskając, aby ocenić konsystencję całego jądra. Należy zwrócić uwagę, czy nie pojawiają się stwardnienia, zgrubienia, zmiany w kształcie lub wielkości, czy też guzy. W przypadku wykrycia jakiejkolwiek nieprawidłowości, należy niezwłocznie udać się do lekarza. Zaniepokoić powinny nas wszelkie zmiany, które wcześniej nie występowały – ból zdarza się rzadko, ale powiększenie lub stwardnienie jądra może świadczyć o rozwoju guza.
Na jakie objawy mężczyźni powinni szczególnie zwracać uwagę?
Ci, którzy regularnie badają swoje jądra, z czasem uczą się swojej anatomii i łatwiej zauważają niepokojące zmiany, takie jak stwardnienia, guzki czy zmiany wielkości. Ważne, aby nie czekać, aż coś zacznie boleć, tylko reagować na wszelkie niepokojące sygnały w obrębie jąder i moszny. W porównaniu do innych nowotworów, rak jądra ma tendencję do szybkiego rozprzestrzeniania się, co oznacza, że czas od wykrycia guza do leczenia musi być bardzo krótki. Oczywiście, tempo działania zależy od rodzaju nowotworu, ale w przypadku raka jądra bardzo ważne jest, aby działać szybko.
„W przypadku wykrycia jakiejkolwiek nieprawidłowości, należy niezwłocznie udać się do lekarza”.
Co Pan zaleca, gdy pacjent zauważy niepokojącą zmianę?
Jeśli pacjent wyczuje jakąkolwiek zmianę, powinien natychmiast udać się do urologa. Diagnoza zaczyna się od badania fizykalnego, a następnie wykonuje się USG, aby ocenić strukturę zmiany. W przypadku podejrzenia guza oznacza się markery nowotworowe (AFP, beta-HCG, LDH). Ważne jest również zaproponowanie bankowania nasienia, bez względu na wiek pacjenta i posiadane dzieci, szczególnie jeśli pacjent nie zakończył swoich planów rodzinnych.
Czy samobadanie jąder to wszystko co można zrobić?
Oczywiście, że nie. Do samobadania jąder warto dodać samobadanie prącia i piersi. Prącie oglądamy z każdej strony w czasie erekcji i zwiotczenia, a gdy jest miękki należy uchwycić za żołądź, rozciągnąć maksymalnie i sprawdzić palcami drugiej ręki konsystencję tkanek prącia. Badanie to ma wykryć wszelkie zmiany skórne prącia, a także stulejkę, krótkie wędzidełko, raka prącia czy chorobę Peyronie. Samobadanie piersi wykonujemy dokładnie tak, jak kobiety w ramach profilaktyki raka piersi. Nowotwór ten bardzo rzadko występuje u mężczyzn, ale mimo wszystko zdarza się.
Dziękuję za rozmowę.
Zobacz także:
Kwas hialuronowy a botoks. Różnice, zastosowanie i wpływ na zdrowie
Diagnoza: rak piersi. Co to znaczy? Są różne podtypy nowotworu
Fala czarnego kaszlu i RSV. Od lat nie było takiego wzrostu zachorowań
