Najwięcej zakażeń od 25 lat. Wraca zapomniana choroba

Zatrważające liczby

Niedawno pisaliśmy o pierwszej od 10 lat śmiertelnej ofierze odry w Stanach Zjednoczonych . (Przeczytaj: Zapomniana choroba zakaźna w natarciu. Nie żyje jedna osoba ) Nieszczęśliwy pacjent to kilkuletnie dziecko z Teksasu. Chociaż w Europie na razie nie mamy przypadków śmiertelnych, wzrost zachorowań jest co najmniej niepokojący.

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia i UNICEF w ubiegłym roku w Europie doszło do największej liczby zakażeń odrą od 25 lat. Aż 40% zakażeń dotyczyło dzieci w wieku poniżej 5 lat, a więc grupy szczególnie podatnej na niebezpieczne skutki odry.

W 2024 r. w Europie i Azji środkowej odnotowano łącznie 127 350 zakażeń odrą . Najwięcej, bo aż 30,5 tys. zachorowań stwierdzono w Rumunii, zaś w Kazachstanie odnotowano 28 tys. nowych przypadków.

Eksperci ostrzegają od dawna

Przyczyna powrotu śmiertelnej choroby zakaźnej nie jest tajemnicą. Przed takim rozwojem wypadków eksperci ostrzegają od dawna. Powód? Wyraźny spadek wyszczepialności . W dużej mierze wywołany polityką.

W kwietniu 2019 r. UNICEF ogłosił, że ponad 20 milionów dzieci na całym świecie nie zostało zaszczepionych i ostrzegał o możliwych ogniskach odry . Z kolei w artykule opublikowanym w 2020 roku w czasopiśmie „The Lancet Infectious Diseases” prof. David Durrheim z Uniwersytetu w Newcastle pisał:

Eradykacja odry [eliminacja wirusa na całym świecie – przyp. aut.] jest biologicznie i technicznie wykonalna , ale nieoptymalne wyniki programu szczepień, niewystarczające zaangażowanie polityczne, zbyt ostrożne agencje globalne i nieodpowiednie ustalanie priorytetów przez ważnych darczyńców utrudniają postęp w kierunku tego szlachetnego celu w zakresie zdrowia publicznego. Ograniczenia te doprowadziły do globalnego nawrotu zachorowań na odrę i zgonów, którym można było zapobiec i przywróconej transmisji w krajach, które wcześniej wyeliminowały endemiczną transmisję wirusa (…) Światowa społeczność medyczna powinna pilnie zintensyfikować wysiłki na rzecz wyeliminowania odry.

Przeczytaj: GIS bierze się za niezaszczepione dzieci. "Za odmowę szczepienia będą mandaty"

Wskaźnik wyszczepialności niezbędny do powstrzymania epidemii to 95% . Tymczasem w rejonach Rumunii, Czarnogóry, Bośni i Hercegowiny oraz Macedonii Północnej w 2023 roku zaszczepiono ok. 80% pacjentów kwalifikujących się do immunizacji.

Odry nie wolno ignorować

Wirus odry przenoszony jest drogą kropelkową – podczas kaszlu lub kichania, ale też przez bliski lub bezpośredni kontakt z wydzielinami z gardła i nosa osoby zakażonej. Infekuje wiele narządów i wiąże się z osłabieniem odporności. Każda osoba chora na odrę zaraża średnio kolejne 12-18 osób w podatnej populacji.

Wirus pozostaje aktywny i zakaźny w powietrzu przez kilka godzin, a na skażonych powierzchniach do 2 godzin. Może być rozprzestrzeniany przez zakażone osoby od 3 dni przed wystąpieniem wstępnych objawów nieżytowych i gorączki (5 dni przed wystąpieniem wysypki), do 3 dni od ustąpienia wysypki .

Objawy odry pojawiają się zwykle 7–14 dni po zakażeniu wirusem i przebiegają w kilku etapach. W tzw. okresie zwiastunowym, trwającym 3-5 dni, u chorych występuje :

• wysoka gorączka (nawet do 40°C),
• suchy kaszel,
• katar,
• zapalenie spojówek (zaczerwienione oczy, światłowstręt),
• osłabienie, złe samopoczucie,
• plamki Koplika – małe białe plamki na błonie śluzowej policzków (charakterystyczny objaw odry, pojawiają się 1–2 dni przed wysypką).

Następnie na ciele chorego pojawia się czerwona plamisto-grudkowa wysypka . Zaczyna się za uszami i na twarzy, a potem schodzi na tułów i kończyny. Po kilku dniach zmiany ciemnieją i mogą się złuszczać. Gorączka nadal utrzymuje się , ale zaczyna spadać wraz z pojawianiem się wysypki.

Po 4-7 dniach od wystąpienia wysypki następuje okres zdrowienia, jednak osłabienie i kaszel mogą utrzymywać się do kilku tygodni. P owikłania odry mogą obejmować zapalenie płuc, zapalenie ucha środkowego, zapalenie mózgu, a w niektórych przypadkach mogą prowadzić do śmierci . Przeczytaj: Niepozorna choroba zbiera śmiertelne żniwo w Polsce

Zaszczep dziecko przeciw odrze

Noworodki są chronione przez przeciwciała matczyne przenoszone przez łożysko do 6. miesiąca życia. Kiedy naturalna odporność spada, konieczne jest podanie szczepionki . Zgodnie z obowiązującym w Polsce kalendarzem szczepień uodpornianie na odrę odbywa się poprzez podanie szczepionki skojarzonej MMR między 13 i 15 miesiącem życia i ponownie w 6. roku życia .

Szczepionka skojarzona MMR chroni dziecko przed trzema chorobami:

• odrą (measles),
• świnką (mumps) i
• różyczką (rubella).

Jest to szczepionka żywa, atenuowana, co oznacza, że zawiera osłabione wirusy tych chorób . Po podaniu organizm wytwarza odporność, ale dziecko nie choruje. Osoby dorosłe, które nie były szczepione lub nie chorowały na odrę, świnkę i różyczkę, również mogą się zaszczepić.

Szczepionka MMR jest bezpieczna i skuteczna . W ciągu kilku dni po podaniu może powodować łagodne skutki uboczne , takie jak:

• przejściowa gorączka,
• lekkie osłabienie,
• zaczerwienienie lub obrzęk w miejscu wkłucia,
• rzadziej wysypka przypominająca odrę (niezakaźna).

Szczepienie nie wywołuje choroby. Nie ma możliwości przenoszenia się wirusa ze szczepionki na inne osoby. Przeczytaj: Odra – wraca zapomniana choroba. Jak się przed nią chronić?

Chociaż szczepienie może wywołać przejściowe skutki uboczne, chroni przed nieprzyjemną i bolesną chorobą o potencjalnie śmiertelnych skutkach . Szczepiąc swoje dziecko, przyczyniasz się do budowania odporności zbiorowej w populacji i pomagasz w zapobieganiu kolejnej epidemii.

Źródła:
Lüthy IA, Kantor IN. Sarampión [Measles]. Medicina (B Aires). 2020;80(2):162-168. Spanish. PMID: 32282323.
Durrheim DN. Measles eradication-retreating is not an option. Lancet Infect Dis. 2020 Jun;20(6):e138-e141. doi: 10.1016/S1473-3099(20)30052-9. Epub 2020 Mar 17. PMID: 32197095.
Moss WJ. Measles. Lancet. 2017 Dec 2;390(10111):2490-2502. doi: 10.1016/S0140-6736(17)31463-0. Epub 2017 Jun 30. PMID: 28673424.
Objawy, drogi przenoszenia, leczenie i zapobieganie odrze – Państwowa Inspekcja Sanitarna, dostęp online: gov.pl (dostęp: 14.03.2025).
Kalendarz szczepień 2024 – Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH, dostęp online: szczepienia.pzh.gov.pl (dostęp: 14.03.2025).
Najwięcej od 25 lat zakażeń odrą w Europie. Na czele kraj z 30 tys. zakażeń – Rynek Zdrowia, dostęp online: rynekzdrowia.pl (dostęp: 14.03.2025).