Czy to już nerwica? Psychoterapeutka Weronika Janeczko tłumaczy
Nerwica lękowa to zaburzenie związane z odczuwaniem nasilonego lęku i strachu, będące jednym z najczęściej rozpoznawanych problemów zdrowia psychicznego. Jakie są objawy nerwicy lękowej? Jak ją diagnozować i leczyć? Na te i inne pytania odpowiada psycholog i psychoterapeuta mgr Weronika Janeczko.
Objawy nerwicy lękowej
Czym jest nerwica lękowa?
Nerwica lękowa to jedna z potocznych nazw zaburzenia lękowego z napadami paniki. Lęk paniczny to rodzaj lęku, który pojawia się nagle, czasami bez żadnego uchwytnego powodu. Lęk stopniowo narasta i wyraźnie da się odczuć jego wzmacniające się nasilenie. Napad lęku panicznego trwa mniej więcej 20 - 30 minut. Po ustąpieniu napadu może pojawić się tzw. lęk osadowy, czyli przedłużone reagowanie lękowe. Kolejny aspekt wiążący się z lękiem panicznym to zalęknienie tym, że po raz kolejny możemy doświadczyć ataku paniki (lęk antycypacyjny).
Jakie są objawy nerwicy lękowej?
Objawów związanych z nerwicą lękową jest cały szereg. Najważniejsze objawy, które pozwalają spełnić kryteria tej choroby świadczące o pobudzeniu układu nerwowego to m.in. odczucie bicia lub ciężaru serca albo przyspieszenie akcji serca, pocenie się, drżenie lub dygotanie ciała i suchość w jamie ustnej. Z wymienionych objawów musi być spełniony choć jeden, aby można stwierdzić, że mamy do czynienia z zaburzeniem lęku panicznego.
Do diagnozy nerwicy lękowej konieczne jest także wystąpienie trzech innych objawów związanych z lękiem. Dolegliwości, które również mogą towarzyszyć lękowi panicznemu są związane z odczuciami w klatce piersiowej lub brzuchem. Mogą pojawić się nudności, trudności z oddychaniem, czy uczucie dławienia się albo dyskomfortu\bólu w klatce piersiowej. Z innych objawów, mogą także wystąpić zawroty głowy, obawa utraty kontroli, czy poczucie depersonalizacji (nierealności samego siebie) lub derealizacji (nierealności otoczenia).
Czy nerwica lękowa może powodować biegunki?
U niektórych pacjentów mogą pojawiać się biegunki, jednak nie jest powiedziane, że każdy atak paniki się z tym wiążę. Oprócz tego pacjenci odczuwają coś związanego z samym stanem psychicznym, czyli poczucie braku równowagi, zawroty głowy, czy wrażenie, które sprawia, że możemy się zaraz przewrócić. Ponadto może wtedy towarzyszyć poczucie, że rzeczy dookoła są nierealne albo, że my jesteśmy nierealni. Dużo objawów tego typu stawia przed nami obawy i boimy się tego, że zaraz umrzemy albo zaczniemy się dusić. Jest to jednak związane z naszą interpretacją tego, co się z nami dzieje w danym momencie.
Jak wygląda atak nerwicy lękowej?
Zazwyczaj pojawia się jakiś czynnik wewnętrzny, bądź zewnętrzny, który będzie powodował atak. Jest to na przykład czynnik, który wyzwala w nas poczucie zagrożenia. Dochodzimy do wniosku, że coś się dzieje i budzi się w nas lęk. Kiedy mamy już do czynienia z poczuciem lęku, zaczynamy go w różny sposób interpretować. Zaczynamy się obawiać i wtedy na myśl przychodzą nam róże rzeczy, takie jakie np. utrata zdrowia, zawał, czy nawet śmierć. W ten sposób kręcimy się w błędnym kole, w którym objawy poznawcze (np. myśli), objawy somatyczne (dolegliwości z ciała) plus nasze interpretacje powodują bardzo negatywne odczucia, które się nakręcają i napędzają lęk oraz objawy. To wszystko sprawia, że atak może potrwać nawet około 30 minut. W późniejszych konsekwencjach staramy się unikać pewnych sytuacji, aby atak ponownie się nie pojawił. Przez unikanie jeszcze bardziej boimy się konfrontacji z napadem. To wszystko podkręca objawy somatyczne i nasze interpretacje co powoduje, że jesteśmy w zapętleniu i napad nadal się utrzymuje.
Jak sobie radzić z atakiem paniki?
Najlepszym sposobem jest to, aby sięgnąć po pomoc specjalisty, ponieważ terapia pozwoli stopniowo wszystko poukładać. Jednak w sytuacji pojawienia się napadu dobrze jest zdać sobie sprawę, że to tylko lęk i nie jest to coś związanego z naszym aktualnym stanem somatycznym. Ważne, aby w takim momencie mieć na uwadze to, że nie dostaję zawału i nie umieram, tylko bardzo się boję i to spowodowało taki stan.
Jakie są przyczyny nerwicy lękowej?
Na to, żeby wystąpił u nas napad paniki składa się bardzo wiele czynników, m.in. to, jaki mamy temperament i w jakim środowisku żyjemy, a także różne czynniki biologiczne. Ataku paniki możemy doświadczyć w wielu sytuacjach i okresach naszego życia. Może się pojawić po nagłej stracie życiowej, gdy umrze ktoś bliski, bądź po rozstaniu w związku. Duża zmiana w życiu również może spowodować atak. Narodziny dziecka, przeprowadzka - coś co wymaga okresu adaptacji, czyli często stresowego reagowania i przyzwyczajania się do różnych rzeczy. To wszystko może doprowadzić do ataku paniki. Napady mogą wydarzyć się również w odpowiedzi na różne choroby somatyczne, co stanowi reakcję organizmu na chorobę.
Diagnostyka i leczenie nerwicy lękowej
Jak wygląda diagnostyka nerwicy lękowej?
Diagnostyka nerwicy lękowej raczej nie jest skomplikowana. Nie ma konieczności wypełniania różnych testów będąc na wizycie u psychologa, ale zawsze można go wykonać. Psychiatra czy psychoterapeuta diagnozujący lęk paniczny, będzie zwracać uwagę na to, czy mamy takie zachowania, które nazywają się „zachowaniami zabezpieczającymi” przed napadem lęku. Przykładowo, jeśli podejrzewam pojawienie się napadu, biorę ze sobą wodę, żeby się ochłodzić. Takie zachowania mają na celu uniknięcie napadu, jednak w dłuższym rozrachunku nie pozwalają nam zobaczyć, że w danych sytuacjach napad leku może wcale nie wystąpić. W trakcie diagnozy, lekarz zwraca uwagę na tego typu zachowania, aby móc odpowiednio podejść do problemu pacjenta.
Jak leczyć nerwicę lękową? Kiedy wystarcza psychoterapia, a w jakich sytuacjach należy rozpocząć farmakoterapię?
Tak naprawdę jest to indywidualna kwestia. Jeżeli napady występują bardzo często oraz bardzo utrudniają codzienne funkcjonowanie, warto się udać do psychiatry, który poda odpowiednie leki. Środki farmakologiczne pomogą ograniczyć liczbę napadów, jednak pamiętajmy, że napady łączą się także z bardzo katastroficzną interpretacją pewnych rzeczy, które się dzieją z naszym ciałem. W związku z tym potrzebna jest psychoterapia, która pozwoli zrozumieć, co się z nami dzieje i da nam możliwość przepracowania tego problemu. Dzięki psychoterapii będziemy mogli zobaczyć, jak unikać zachowań zabezpieczających i jak spokojnie opanowywać napady lękowe.
Z Joanną Kamińską rozmawiała psycholog i psychoterapeuta mgr Weronika Janeczko. Absolwentka Psychologii Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Obecnie doktoryzuje się w ramach International Ph.D. Programme in Social and Cognitive Sciences w Instytucie Psychologii UJ. Doświadczenie zawodowe zdobywała w krakowskich placówkach: Szpitalu Specjalistycznym im. L. Rydygiera, Szpitalu Uniwersyteckim (Oddział Zaburzeń Afektywnych, Oddział Zaburzeń Emocji i Nastroju) oraz Szpitalu Zakonu Bonifratrów. Od 2020 roku pracuje w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie na Oddziale Diagnostyczno-Terapeutycznym. Ma doświadczenie w pracy indywidualnej z osobami m. in. w kryzysie osobistym, z obniżoną samooceną, cierpiącymi na zaburzenia nastroju, przejawiającymi trudności natury emocjonalnej. Jest członkinią Polskiego Towarzystwa Terapii Poznawczej i Behawioralnej. Uczestniczy w regularnej superwizji u superwizorów certyfikowanych przez Polskie Towarzystwo Terapii Poznawczej i Behawioralnej.
