To może się skończyć udarem u dziecka. Lekarz wskazuje przyczynę

Jak często dochodzi do udaru u dzieci i czym różni się od udaru u dorosłych

Udar u dzieci nie zdarza się często, ale kiedy występuje, bywa trudny do rozpoznania, bo objawy mogą naśladować napady padaczkowe, migrenę czy infekcje. Dla porządku warto zacząć od skali zjawiska: częstość udaru u dzieci wynosi ok. 3-13 przypadków na 100 tys. dzieci rocznie. W praktyce oznacza to, że wielu lekarzy pierwszego kontaktu widzi taki przypadek rzadko, a rodzice często nie łączą nagłych objawów neurologicznych z udarem. 

Różnice w obrazie udaru między dziećmi a dorosłymi są istotne i mają wpływ na diagnostykę oraz leczenie. U najmłodszych częściej występują krwawienia wewnątrzczaszkowe, co sugeruje inne tło i inne zagrożenia. Dane epidemiologiczne są tu jednoznaczne: u dzieci nieco ponad 50% udarów jest krwotocznych; u dorosłych około 20% krwotocznych i 80% niedokrwiennych. Ta proporcja zmienia hierarchię podejrzeń w ostrej fazie i kieruje lekarzy ku szybkiemu różnicowaniu przyczyn krwawienia. 

Z perspektywy rodzica najważniejsze jest, by każdą nagłą asymetrię twarzy, osłabienie kończyn, zaburzenia mowy lub nagły, silny ból głowy traktować poważnie. Czas do diagnozy ma kluczowe znaczenie dla ograniczenia następstw neurologicznych i planowania leczenia.

Przeczytaj też: Tak czuje się człowiek przed udarem. Te sygnały wysyła ciało, zanim stanie się najgorsze

Wrodzone i ukryte przyczyny udarów u dzieci

Udar w wieku dziecięcym często ma inne podłoże niż u dorosłych, a na pierwszy plan wysuwają się czynniki wrodzone i zaburzenia układów, które z zewnątrz mogą wyglądać na funkcjonujące prawidłowo. Uwagę zwraca rola wad strukturalnych serca, które sprzyjają zatorom, oraz nieprawidłowości krzepnięcia krwi, zwiększających podatność na zakrzepy. 

Czynniki ryzyka udarów mózgu występujące u dzieci są inne niż u dorosłych, to najczęściej np. wady serca czy zaburzenia krzepnięcia – mówiła w rozmowie z PAP prof. Ilona Kopyta. – W naszej szerokości geograficznej najczęściej to jest tzw. ogniskowa arteriopatia mózgowa (focal cerebral arteriopathy of childhood – FCA), która przeważnie jest nabyta w wyniku infekcji dróg oddechowych. Towarzyszy jej zapalenie naczynia.

Lekarze wskazują również takie przyczyny jak wady serca, zaburzenia krzepnięcia, wrodzona trombofilia i arteriopatie. Wspólnym mianownikiem tych stanów jest możliwość tworzenia się skrzeplin lub uszkodzeń ściany naczyniowej, co prowadzi do zamknięcia lub pęknięcia naczynia mózgowego. Znajomość tych mechanizmów pozwala lepiej zrozumieć, dlaczego dziecko bez typowych „dorosłych” czynników ryzyka może doświadczyć udaru. 

Warto też pamiętać o zależności ryzyka od wieku: najwyższe ryzyko udaru dotyczy noworodków (szczególnie wcześniaków), dzieci 2-4-letnich i nastolatków. Z jednej strony wynika to z niedojrzałości układów krążenia i krzepnięcia u noworodków, z drugiej — z przejściowych zmian immunologicznych i naczyniowych w kolejnych etapach rozwoju. Dla opiekunów ważna jest stała współpraca z lekarzami prowadzącymi w przypadku stwierdzonych wad lub zaburzeń, nawet jeśli na co dzień dziecko funkcjonuje dobrze.

Sprawdź: 9-letni chłopiec z udarem trafił na SOR w Zielonej Górze. Dramatyczna walka o życie

Infekcje a naczynia mózgowe: kiedy stan zapalny zwiększa ryzyko

U dzieci istotną rolę w ryzyku udaru odgrywają także czynniki nabyte, szczególnie te związane z infekcjami i reakcją zapalną w naczyniach krwionośnych. Po przebytych infekcjach dróg oddechowych może rozwinąć się focalna arteriopatia mózgowa, czyli ograniczone zapalenie i zwężenie tętnicy, które utrudnia przepływ krwi. Badacze opisują, że Fokalna arteriopatia mózgowa u dzieci bywa nabyta po infekcjach dróg oddechowych i wiąże się z zapaleniem naczynia. Ten proces zapalny może osłabić ścianę naczynia lub spowodować tworzenie skrzeplin, a w konsekwencji doprowadzić do udaru niedokrwiennego albo krwotocznego. W grupie infekcji szczególną uwagę zwraca ospa wietrzna, której powikłaniem bywa zapalenie ściany naczyniowej. Dane kliniczne wskazują jasno: ospa wietrzna predysponuje do zapalenia naczynia i udaru mózgu u dziecka. Dlatego po przebytej ospie i innych cięższych infekcjach warto obserwować ewentualne objawy neurologiczne, takie jak:

• nagłe osłabienie jednej strony ciała, 
• trudności w mowie, 
• zawroty głowy,
• ostry ból głowy
• zaburzenia widzenia. 

Lekarze zwracają uwagę, że odpowiednio szybka diagnostyka obrazowa pozwala odróżnić powikłania infekcyjne od innych przyczyn. Gdy w grę wchodzi zapalenie naczynia, czas ma szczególne znaczenie, bo wczesne leczenie może ograniczyć trwałe następstwa. W praktyce oznacza to niską tolerancję na zwlekanie, gdy po infekcji pojawiają się nowe, ostre objawy neurologiczne.

Czytaj również: Miażdżycę można cofnąć. Dlaczego cel 55 mg/dl LDL jest tak ważny? Ekspert wyjaśnia

Okres dojrzewania i ostry dyżur: od czynników ryzyka do działania

W wieku nastoletnim do gry wchodzą dodatkowe czynniki, które mogą zwiększać podatność na udar i zmieniają jego charakter. Choroby zapalne nasilają ryzyko powikłań naczyniowych, a substancje psychoaktywne mogą bezpośrednio wywołać zaburzenia przepływu lub pęknięcie naczynia. Zwraca się uwagę, że u nastolatków ryzyko udaru zwiększają choroby zapalne; amfetamina powoduje udar niedokrwienny, a kokaina krwotoczny. To ważna informacja zarówno dla rodziców, jak i dla samych nastolatków, bo profilaktyka behawioralna i świadomość zagrożeń mają tu realne znaczenie. 

Niezależnie jednak od przyczyny, kluczowe jest szybkie rozpoznanie i dostęp do diagnostyki obrazowej w trybie ostrego dyżuru. Standard postępowania w szpitalu wyznacza jednoznaczny cel czasowy: u dziecka z ostrymi objawami badania obrazowe mózgu należy wykonać do godziny od przybycia do szpitala. Ten horyzont czasowy pomaga zespołom medycznym podjąć decyzje terapeutyczne i zmniejszyć ryzyko powikłań neurologicznych. Warto, aby opiekunowie przekazywali lekarzom pełną informację o przebytych infekcjach, chorobach przewlekłych i możliwych ekspozycjach na substancje – to przyspiesza właściwe ukierunkowanie diagnostyki. W ten sposób od znajomości czynników ryzyka przechodzimy do konkretnego działania, które realnie wpływa na rokowanie.

źródła:

• PAP
• Medycyna Praktyczna
• gov.pl