Niepokojący wzrost zachorowań. Ta choroba dotyka 2 tys. osób tygodniowo

Ostra faza choroby: Piekący ból i ryzyko zajęcia nerwów

Obraz kliniczny półpaśca zaczyna się zazwyczaj od dokuczliwego bólu, a następnie pojawia się charakterystyczna, jednostronna wysypka pęcherzykowa wzdłuż przebiegu zaatakowanego nerwu czuciowego. Ten ostry ból często jest opisywany jako pieczenie, kłucie lub palenie, a towarzyszy mu przeczulica – nadwrażliwość na dotyk czy zmianę temperatury. Dr n. med. Magdalena Kocot-Kępska z Polskiego Towarzystwa Badania Bólu (PTBB) podkreśla, że szybkie i prawidłowe leczenie bólu ostrego jest kluczowe, by zapobiec jego przejściu w formę przewlekłą.

Pacjenci najbardziej narażeni na reaktywację VZV to:

• Osoby starsze: Ryzyko półpaśca rośnie z wiekiem; dotyczy około 30% osób po 50. roku życia, a u seniorów po 80. roku życia wzrasta nawet do 50% (wg dr hab. Grażyny Cholewińskiej-Szymańskiej).
• Pacjenci z obniżoną odpornością: Dotyczy to osób po chemioterapii, z chorobami nowotworowymi, po przeszczepach, zakażonych HIV oraz stosujących leczenie immunosupresyjne (np. przy chorobach reumatycznych).
• Osoby narażone na silny stres: Stres jest uznawany za czynnik wyzwalający reaktywację uśpionego wirusa VZV.

Poważne powikłania: Od utraty wzroku po udar mózgu

Półpasiec to nie tylko choroba skórna. Wirus ma zdolność do uszkadzania układu nerwowego, a w rzadkich, ale groźnych przypadkach, do zajęcia Ośrodkowego Układu Nerwowego (OUN). Prof. Krzysztof Tomasiewicz i inni eksperci ostrzegają, że półpasiec może prowadzić do:

• Neuralgii Półpaścowej (PHN): Najczęstsze i najbardziej wyniszczające powikłanie. Jest to przewlekły ból neuropatyczny utrzymujący się ponad 3 miesiące od wystąpienia wysypki. Rozwija się u 20–30% chorych po 50. roku życia, a u osób po 70. roku życia nawet u 75% (wg dr Kocot-Kępskiej). PHN jest tak dotkliwy, że w literaturze opisywano próby samobójcze podejmowane pod jego wpływem, a w USA jest to jedna z częstszych przyczyn samobójstw wśród seniorów.
• Powikłania naczyniowo-neurologiczne: Wirus może wywołać zapalenie naczyń krwionośnych w mózgu (VZV-vasculopatia), co może prowadzić do udarów niedokrwiennych, zapalenia mózgu (encefalitis) lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Ryzyko udaru i zawału serca utrzymuje się do pół roku po wystąpieniu półpaśca.
• Półpasiec oczny i uszny: Dotknięcie nerwu trójdzielnego (półpasiec oczny, 25% zachorowań) grozi pogorszeniem wzroku, zapaleniem rogówki, a nawet utratą wzroku. Półpasiec uszny (zespół Ramsaya-Hunta) może skutkować silnym bólem ucha, utratą słuchu, zawrotami głowy i porażeniem nerwu twarzowego.

Szczepienie: Skuteczna profilaktyka i szansa na refundację w 2024 r.

Leczenie półpaśca w fazie ostrej polega na podawaniu leków przeciwwirusowych (np. acyklowir), jednak leczenie powikłań, zwłaszcza PHN, jest często trudne i nieskuteczne. Dlatego eksperci, w tym PTBB, podkreślają, że najskuteczniejszą ochroną jest profilaktyka – szczepienie.

Obecnie zaleca się szczepienie rekombinowaną szczepionką (dostępną w Polsce od 2023 r.), która wymaga podania dwóch dawek. Jest ona rekomendowana:

• Wszystkim osobom w wieku 50 lat i starszym.
• Dorosłym w wieku 18 lat i starszym ze zwiększonym ryzykiem zachorowania (np. z chorobami nowotworowymi, po przeszczepach, zakażonym HIV lub z chorobami autoimmunizacyjnymi).

Kluczową informacją dla pacjentów jest fakt, że od stycznia 2024 roku szczepionka dla osób z grup ryzyka (w tym pacjentów z immunosupresją, nowotworami) jest częściowo refundowana (50%). Jest to unikatowa opcja profilaktyki bólu przewlekłego, gdyż szczepionka chroni przed rozwojem neuralgii półpaścowej z wysoką skutecznością sięgającą 90–100% i zapewnia ochronę nawet do 10 lat po podaniu. Zaszczepić powinny się również osoby, które półpasiec już przechorowały, ponieważ przebyta infekcja nie chroni przed nawrotem choroby (dotyczy to 6–7% pacjentów).

Według serwisu podyplomie.pl w Polsce co tydzień odnotowuje się około 2 tys. nowych przypadków półpaśca.

 

źródła:

• Pacjent.gov.pl
• Ministerstwo Zdrowia (MZ)
• Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego