Obrzęki – objawy, przyczyny, leczenie

Obrzęki – czym są?

Zazwyczaj obrzękiem nazywa się nadmierny zastój płynu, komórek i białek w tkankach. Jednakże ta definicja odnosi się raczej do obrzęków krótkotrwałych. Przy stanach przewlekłych, którym towarzyszą zapalenia, obrzęk spowodowany jest przez zamianę płynu na tkankę tłuszczową lub łączną. W pierwszym przypadku, kiedy zmienia się on na tkankę tłuszczową, mamy do czynienia z obrzękiem tłuszczowym lub obrzękiem limfatycznym w zaawansowanym stadium. Z kolei, gdy zamienia się na tkankę łączną, mamy do czynienia z obrzękiem śluzowatym.

Obrzęki – objawy

Ze względu na różne przyczyny pojawienia się obrzęku, różne też mogą być jego objawy. Obrzęk to najczęściej powiększenie rozmiarów danego miejsca, ale w przypadku np. obrzęku spowodowanego przez choroby tarczycy mamy obrzęk sprężysty, czyli taki, który po wetknięciu palca w skórę powoduje powrót tkanki do dawnego kształtu. Z kolei przy chorobach serca jest on ciastowaty. Jeśli naciśniemy miejsce obrzęku, to pozostanie tam wgłębienie, które będzie przypominało właśnie wgłębienie w cieście. Przy obrzęku limfatycznym mamy do czynienia z obrzękiem twardym, który nie ustępuje pod wpływem ucisku, podobnie z resztą jak w obrzęku tłuszczowym. Aby odróżnić te dwa rodzaje obrzęku musimy uświadomić sobie, że obrzęk limfatyczny zajmuje również stopy a tłuszczowy przybiera formę „poduszek”, które rozciągają się symetrycznie od bocznej powierzchni ud do kolan, gdzie nie ma obrzęku grzbietów stóp.

Obrzęki – przyczyny

Jedną z przyczyn obrzęków są choroby serca. Najczęściej powodują one obrzęki kończyn dolnych aż do pachwin. Powodem takiego stanu rzeczy jest słabsze odbieranie krwi żylnej przez serce, co prowadzi do przesiąkania krwi do przestrzeni międzykomórkowej i zalegania w tkankach. Obrzęki kończyn dolnych (wokół kostek, łydki) pojawiają się również na skutek niewydolności żylnej, w wyniku zapalenia żył, żylaków, pogorszenia struktury naczyń żylnych. Skutkują one gorszym przepływem krwi  przez żyły.

Obrzęki mogą wynikać również z istnienia przewlekłych chorób takich jak np. cukrzyca. Prowadzi ona do niekorzystnych zmian w naczyniach włosowatych, powodując wzrost ich przepuszczalności. Obrzęki widoczne są wtedy przede wszystkim wokół kostek jak i na przodostopiu. Również zaburzenia funkcjonowania tarczycy mogą prowadzić do obrzęków. Pojawiają się one w wyniku nadmiernego gromadzenia kwasu hialuronowego w przestrzeni pozanaczyniowej oraz wzrostu ciśnienia onkotycznego. W niedoczynności tarczycy może to być zarówno obrzęk oczodołów jak i podudzi.

Obrzęki mogą pojawiać się podczas fizjologicznie prawidłowych stanów w życiu człowieka np. ciąży. Są wówczas wynikiem działań hormonów, które sprawiają, że organizm szybciej zatrzymuje wodę, jak również skutkiem większego ciśnienia w jamie brzusznej, które sprawia, że pojawiają się trudności w odpływie żylnym. Mimo, iż obrzęki w końcówce ciąży są zjawiskiem normalnym, to mogą prowadzić do poważnych następstw. Najpoważniejszym powikłaniem jest wykrzepianie wewnątrznaczyniowe, które może prowadzić do zaburzeń krzepnięcia w okresie porodowym jak i okołoporodowym.

Obrzęk może być też skutkiem nadmiernego gromadzenia się tkanki tłuszczowej na kończynach dolnych i ramionach. Mamy wtedy do czynienia z obrzękiem tłuszczowym. Tkanka tłuszczowa rozkłada się w dość nieproporcjonalny sposób na ciele – kumulując się np. głównie na udach, co powoduje dysproporcje w obrazie sylwetki. Tego typu obrzęk może nawet powodować trudność w poruszaniu się.

Obrzęki – diagnostyka

Aby dotrzeć do źródła problemu i zróżnicować, z jakim rodzajem obrzęku mamy do czynienia, stosuje się różne rodzaje badań. W przypadku diagnostyki obrzęków żylnych najczęściej stosuje się badanie dopplerowskie, kapilaroskopię, a z badań inwazyjnych – flebografię. Przy badaniu układu limfatycznego przydatna jest limografia, scyntygrafia limfatyczna oraz badanie usg, które pozwala ocenić, jak bardzo nasilone są obrzęki. Różnicowanie obrzęków limfatycznych od żylnych jest możliwe dzięki kseroradiografii, które obrazuje tkanki miękkie. Innymi badaniami obrazowymi, które wspomagają identyfikację obrzęku jest tomografia komputerowa i NMR.