Objawy jak przy grypie, a w kilka godzin prowadzi do śmierci. Eksperci ostrzegają
Meningokoki (właściwie bakterie Neisseria meningitidis) wywołują chorobę, która rozpoczyna się niepozornie, ale może zabić w kilkanaście godzin. To sprawia, że Inwazyjna Choroba Meningokokowa (IChM) jest jedną z najgroźniejszych infekcji bakteryjnych, a szybkie rozpoznanie objawów i natychmiastowa reakcja ratują życie. Początkowe symptomy często przypominają przeziębienie lub grypę, co bywa przyczyną opóźnień w kluczowej dla pacjenta diagnozie.
- IChM to ciężka choroba bakteryjna z piorunującym przebiegiem.
- Początkowe objawy (gorączka, ból głowy) mogą łatwo zmylić, ale stan chorego dramatycznie pogarsza się w ciągu kilku godzin.
- Największą zachorowalność i śmiertelność odnotowuje się u niemowląt i małych dzieci, a także u młodzieży.
Czym jest Inwazyjna Choroba Meningokokowa (IChM)?
Meningokoki to dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych – bakterie, które u wielu osób bytują w nosie i gardle, nie wywołując żadnych objawów. Taki bezobjawowy nosiciel (szacuje się, że to nawet do 25 % zdrowej populacji, zwłaszcza nastolatków) może jednak zakażać innych drogą kropelkową (kaszel, kichanie) lub przez bezpośredni kontakt (np. głęboki pocałunek).
U wrażliwych osób bakterie te mogą przeniknąć do krwi lub płynu mózgowo-rdzeniowego, wywołując Inwazyjną Chorobę Meningokokową (IChM). IChM przebiega najczęściej w postaci:
- Posocznicy (sepsy) meningokokowej: Uogólnione zakażenie krwi, które w około 80 % przypadków objawia się charakterystyczną wysypką krwotoczną. Jest to najgroźniejsza i najszybciej postępująca postać IChM, która może doprowadzić do śmierci w mniej niż 24 godziny.
- Ropnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR): Zapalenie błon otaczających mózg i rdzeń kręgowy.
IChM najczęściej dotyka niemowlęta i małe dzieci (do 5. roku życia) oraz nastolatków i młodych dorosłych (15–24 lata). Zachorowania w Polsce, podobnie jak w innych krajach o klimacie umiarkowanym, nasilają się w sezonie jesienno-zimowo-wiosennym.
Śmiertelność i powikłania
O zagrożeniu, jakie niosą meningokoki, świadczą dane dotyczące śmiertelności i powikłań. Mimo że w Polsce rocznie odnotowuje się stosunkowo niewiele przypadków IChM (ok. 150–200 zachorowań rocznie, wg danych KOROUN), jest to choroba o dramatycznie wysokim wskaźniku śmiertelności.
Wysoka śmiertelność: Ogólna średnia śmiertelność w przypadku IChM wynosi około 10–16,5 % (w zależności od roku i serogrupy, wg danych KOROUN). Wśród pacjentów, u których rozwinęła się sepsa, wskaźnik ten może sięgać nawet 50 %.
Piorunujący przebieg: Śmierć może nastąpić w ciągu 24 godzin od wystąpienia pierwszych objawów, co sprawia, że kluczowe są pierwsze godziny.
Trwałe powikłania: Około 10–20 % chorych przeżywa IChM, ale cierpi z powodu trwałych następstw.
Neurologiczne: Padaczka, niedosłuch lub głuchota, zaburzenia rozwoju, uszkodzenia mózgu.
Narządowe: Martwica skóry i tkanek (wymagająca przeszczepów), uszkodzenie nerek, a w najcięższych przypadkach – amputacje palców lub kończyn.
Dominujące serotypy w Polsce: Według KOROUN za większość zakażeń odpowiadają meningokoki serogrupy B (szczególnie groźne dla niemowląt) oraz serogrupy C. W ostatnich latach notuje się też wzrost częstości zakażeń wywołanych serogrupą W, która charakteryzuje się najwyższą śmiertelnością (historycznie nawet ponad 38 % w Polsce).
Jak rozpoznać objawy alarmowe i kiedy działać natychmiast?
Największe wyzwanie stanowi to, że początkowe objawy IChM, szczególnie u niemowląt i małych dzieci, są bardzo niespecyficzne i mogą przypominać zwykłe przeziębienie: gorączka, rozdrażnienie, brak apetytu. To właśnie gwałtowna, dramatyczna zmiana samopoczucia w ciągu kilku godzin powinna wzbudzić czujność.
Objawy alarmowe (mogące wskazywać na sepsę lub ZOMR):
- Gorączka (często wysoka), której towarzyszy ogólne złe samopoczucie, bóle mięśniowe i stawowe (często silne, zwłaszcza w nogach u dzieci).
- Silny, narastający ból głowy (u starszych dzieci i dorosłych).
- Sztywność karku (niemożność przygięcia brody do klatki piersiowej).
- Światłowstręt, nudności, wymioty.
- Zimne dłonie i stopy, marmurkowata, blada skóra.
- Zaburzenia świadomości: nadmierna senność, trudności w nawiązaniu kontaktu, apatia.
- Charakterystyczna wysypka krwotoczna: Pojawia się na skórze (często na kończynach i tułowiu) jako czerwone, drobne wybroczyny, które nie bledną po uciśnięciu (tzw. test szklanki). Jej pojawienie się jest sygnałem skrajnego niebezpieczeństwa.
Kiedy należy natychmiast szukać pomocy?
W przypadku podejrzenia IChM nie wolno czekać ani opóźniać kontaktu z lekarzem. Leczenie musi być wdrożone w warunkach szpitalnych, w oparciu o silne antybiotyki.
Jeśli zaobserwujesz u siebie lub dziecka objawy grypopodobne, a następnie gwałtowne pogorszenie (np. pojawienie się wysypki, zaburzenia świadomości, silny ból głowy/karku), należy natychmiast wezwać karetkę (numer 112 lub 999) i poinformować dyspozytora o podejrzeniu sepsy lub ZOMR. Przeczytaj: GIF wycofuje popularny lek na ból i gorączkę. Może zagrażać zdrowiu pacjentów
Najlepsza ochrona to szczepienia
W przeciwieństwie do wielu innych zakażeń, przed meningokokami można chronić się poprzez szczepienia zalecane (płatne). Biorąc pod uwagę ryzyko i konsekwencje IChM, pediatrzy i eksperci zalecają szczepienie dzieci i młodzieży przeciwko serogrupom najczęściej występującym w Polsce (przede wszystkim B i C oraz, coraz częściej, W i Y). Skonsultuj z lekarzem schemat szczepienia dopasowany do wieku Twojego dziecka.
