Wyszukaj w serwisie
choroby profilaktyka choroby cywilizacyjne zdrowie psychiczne żywienie zdaniem lekarza uroda i pielęgnacja
Pacjenci.pl > Choroba Refluksowa

Choroba Refluksowa

Choroba refluksowa – co to jest? Podstawowe informacje

Choroba refluksowa przełyku, znana również po prostu jako refluks żołądkowo-przełykowy to zaburzenie zdrowotne występujące samodzielnie, w ramach zespołów chorobowych, lub jako element współtowarzyszący innemu schorzeniu

Wedle najprostszej z definicji, refluks polega po prostu na cofaniu się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku, na co wpływa niesprawność jego dolnego zwieracza. Rezultatem takiego stanu rzeczy jest zgaga, mogąca niekiedy dość boleśnie dokuczać pacjentowi. Choroba refluksowa przełyku jest niestety zaliczana do chorób przewlekłych, wobec czego skuteczne przeciwstawienie się jej może być trudne.

Przyczyn powstania choroby refluksowej przełyku może być wiele. Oprócz tak prozaicznych czynników predysponujących jak ciąża, otyłość, cukrzyca czy nadużywanie alkoholu, wymienia się przede wszystkim czynniki związane z nieprawidłową budową lub pracą przełyku czy żołądka. Jest to między innymi przepuklina rozworu przełykowego, zaburzenie opróżniania żołądka, czy nieprawidłowa czynność dolnego zwieracza przełyku.

Jakie są objawy refluksu?

Podstawowym objawem refluksu jest oczywiście zgaga, czyli uczucie pieczenia i palenia w przełyku, które pojawia się w nim na skutek podrażnienia go przez cofający się z żołądka kwas solny i treści pokarmowe. Co dziesiąty mieszkaniec krajów rozwiniętych doświadcza takich objawów minimum raz dziennie.

Innymi z objawów choroby refluksowej jest uczucie cofania się treści żołądkowej do przełyku, pieczenie w okolicach mostka czy ból przy połykaniu. W skrajnych przypadkach może dochodzić także do niezamierzonej utraty masy ciała, krwawienia z przełyku, czy bólu brzucha wybudzającego ze snu. Nierzadko jednak choroba refluksowa może nie dawać żadnych objawów, a jej wykrycie będzie przypadkowe w trakcie badania endoskopowego.

Czy choroba refluksowa jest groźna?

Choroba refluksowa to choroba przewlekła, z cyklicznymi okresami nasileń i remisji. Choć mogłoby się wydawać, że jest to jedynie uciążliwa niedogodność, to trzeba wiedzieć że nieleczony refluks może powodować wiele poważnych powikłań.

Do najczęściej występujących powikłań w przypadku refluksu zaliczymy nadżerki przełyku, owrzodzenia, przełyk Barretta, czy nawet erozję szkliwa i próchnicę. Ponadto choroba refluksowa znacząco zwiększa ryzyko powstania raka przełyku.

Jak leczyć refluks? Domowe sposoby i nie tylko

Dotychczasowy konsensus naukowy uznaje chorobę refluksową za przewlekłą, a więc i nieuleczalną. Coraz częściej w prasie naukowej publikowane są jednak wyniki badań, które sugerują, że refluks można wyleczyć w pełni. W ramach leczenia farmakologicznego stosuje się omeprazol, pantoprazol czy inhibitory pompy protonowej. Coraz popularniejsze jest również precyzyjne leczenie chirurgiczne.

Niemniej, nie wszystkie metody walki z refluksem muszą cechować się taką bezpośredniością. W celu załagodzenia zgagi wywołanej refluksem możemy przyjąć na przykład Rennie – lek zawierający węglan wapnia i węglan magnezu. Osobom doświadczającym refluksu zaleca się także zaprzestanie palenia tytoniu, zmniejszenie ilości tłuszczu w diecie i zmniejszenie masy ciała, spanie na lewym boku, czy rezygnację ze spożywania kawy, alkoholu, czekolady, ostrych przypraw, napojów owocowych i gazowanych, mięty czy pomidorów.

Pokaż więcej

refliks i zgaga
10.11.2023 17:59 Zgaga i refluks to nie to samo. Gastroenterolog wskazuje, czym się różnią

Pojęć „zgaga” i „refluks” używamy często zamiennie. Jednak gdyby bliżej przyjrzeć się ich definicjom, okazałoby się, że różnicę są – i to znaczne. Czym więcej jest zgaga? Czym jest refluks? O opinię poprosiliśmy eksperta. Artykuł powstał na podstawie rozmowy ze specjalistą gastroenterologiem lek. med. Jackiem Kowerzanow.

refluks
18.10.2023 13:41 Chorzy na refluks kaszlą w ten sposób. Lekarz tłumaczy, jak rozpoznać chorobę

Refluks kojarzy się nam przede wszystkim ze zgagą. Jednak choroba ta ma również nieoczywiste objawy np. kaszel. Czym charakteryzuje się kaszel refluksowy? Jak go złagodzić? O odpowiedź poprosiliśmy eksperta. Artykuł powstał na podstawie rozmowy z gastroenterologiem lek. med. Jackiem Kowerzanow.

zakup leków
20.09.2023 13:27 Te leki mogą powodować demencję. Codziennie kupuje je tysiące Polaków!

Inhibitory pompy protonowej to leki stosowane codziennie przez tysiące Polaków. Pomagają w leczeniu dolegliwości żołądkowych, lecz jak się się okazuje mogą stanowić poważne zagrożenie. Naukowcy z Amerykańskiej Akademii Neurologii opublikowali wyniki badań, które dają do myślenia. 

refluks
27.08.2023 13:24 Objaw refluksu, który mylimy z brakiem higieny. Ten zapach to sygnał ostrzegawczy

Refluks polega na cofaniu się kwaśniej treści żołądkowej do przełyku. Spośród objawów refluksu warto wspomnieć o symptomie, który przez osoby nieobeznane z chorobą mylnie odbierany jest jako zaniedbanie higieny. Co to za objaw? Odpowiedź poniżej. Artykuł powstał na podstawie rozmowy z gastroenterologiem, lek. med. Jackiem Kowerzanow.

lekarz
23.08.2023 12:33 W Internecie okrzyknięto go mianem cudownego leku na refluks! Gastroenterolog mocno podsumował

W sieci można znaleźć niezliczoną ilość opinii na temat leczniczych właściwości octu jabłkowego. Wiele osób twierdzi, że wyleczyły się z refluksji dzięki kuracji z zastosowaniem tego płynu. Jest to produkt o kwasowym odczynie, więc stosowanie go w chorobie refluksowej może brzmieć niebezpiecznie. Czy faktycznie pomaga? Artykuł powstał na podstawie rozmowy ze specjalistą, gastroenterologiem lek. med Jackiem Kowerzanow.

refluks
18.08.2023 11:23 To najważniejsza technika badawcza w diagnostyce refluksu! Zapytaliśmy o nią gastroenterologa

Choroba refluksowa z pozoru wydaje się prosta. Jednak zdiagnozowanie jej nie zawsze łatwe. Podstawą jest wywiad i badanie fizykalne. Gdyby jednak chcieć wskazać które technika badawcza jest kluczowa rozpoznaniu choroby, to bez wątpienia można powiedzieć, że to 24-godzinna pH-metria. Badanie, które wiele wyjaśnia. Na czym polega? Artykuł powstał na podstawie rozmowy z gastroenterologiem lek.med Jackiem Kowerzanow. 

ból w klatce piersiowej
18.08.2023 09:40 Nie tylko choroby serca powodują ucisk w klatce piersiowej! O tych przyczynach mówi się niewiele

Ucisk w klatce piersiowej to dolegliwość, która przydarzyła się większości z nas chociaż raz w życiu. Wówczas problem sprawiać może nawet złapanie oddechu. Jednym z częstszych skojarzeń z tego rodzaju dolegliwością jest choroba serca. Jednak przyczyny mogą być zupełnie inne, o czym często się nie mówi. Artykuł powstał na podstawie rozmowy ze specjalistami: gastroenterologiem, lek. med Jackiem Kowerzanow; psycholog i psychoterapeutą mgr Weroniką Janeczko; kardiologiem inwazyjnym, dr n. med. Przemysławem Kwasiborskim.

refluks
17.08.2023 11:30 Lekarz wskazał na alarmowe objawy refluksu. Ból w tym miejscu wymaga interwencji specjalisty

Refluks to cofanie się treści pokarmowej i treści żołądkowej do przełyku. Chorzy nierzadko bagatelizują objawy choroby, a konsekwencje bywają uciążliwe. Szczególnie groźne może okazać się zignorowanie objawów alarmowych świadczących o chorobie refluksowej. Które to są? Artykuł powstał na podstawie rozmowy z gastroenterologiem lek. med Jackiem Kowerzanow.

refluks
04.08.2023 11:11 Refluks może zmienić barwę głosu! To mało znany objaw. Gastroenterolog wyjaśnia, jak brzmi osoba chora

Jednym z najczęściej diagnozowanych schorzeń gastroenterologicznych jest choroba refluksowa. Gdyby zapytać przeciętnego Polaka jakie zna objaw refluksu, wskazałby zapewnę na zgagę. Jednak refluks może mieć wpływ również na gardło. Wielu chorych o tym nie wie. Na czym to polega? Wyjaśniamy. Artykuł powstał na podstawie rozmowy ze specjalistą, gastroenterologiem lek. med. Jackiem Kowerzanow. 

leki
21.07.2023 14:04 Te leki mogą zniszczyć nerki, jelita i płuca. Są dostępne niemal wszędzie, kupują je miliony Polaków!

Kupimy je zarówno w aptece, jak i w sklepie spożywczym. Są to jedne z leków, które lekarze najczęściej przepisują swoim pacjentom, a w Polsce dostępne są bez recepty. Inhibitory pompy protonowej to grupa leków, których niewłaściwe stosowanie może być przyczyną zniszczenia nerek, jelit i płuc. Warto na nie uważać.

zepsute zęby
11.06.2023 13:30 Nadżerki zębowe - objaw refluksu, o którym nie każdy wie

Ubytki, złamania i ścieranie się szkliwa nie zawsze musi powodować próchnica – przyczyną bywa też refluks, z powodu którego dochodzi do obniżenia pH w jamie ustnej. Choroba refluksowa bywa przyczyną zmian chorobowych w innych obszarach jamy ustnej. Jak jeszcze choroba refluksowa wpływa na uzębienia? Jak chronić jamę ustną? Artykuł powstał na podstawie rozmowy z gastroenterologiem, lek med. Jackiem Kowerzanowem.

refluks
11.05.2023 14:47 Jak wykryć refluks? Jakie badania należy wykonać?

Refluks to przypadłość powodująca cofanie się treści żołądkowej do przełyku. Jego objawami są uporczywa zgaga i dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Dziś sprawdzamy, jak wykryć refluks i które badania będą w tym pomocne. Artykuł powstał na podstawie rozmowy ze specjalistą gastroenterologiem, lek. med. Jackiem Kowerzanowem

refluks
30.04.2023 10:26 Skąd się bierze refluks? Rodzaje choroby refluksowej i metody leczenia

Choroba refluksowa to jedno z najczęściej spotykanych schorzeń w gastroenterologii, występujące u około 20–40% osób dorosłych w krajach wysoko rozwiniętych. Ze względu na swój przewlekły charakter i możliwość powikłań przyczynia się do obniżenia jakość życia pacjentów. Warto wiedzieć, jakie są przyczyny choroby i jak z nią postępować, aby nie nawracała. Artykuł powstał na podstawie rozmowy ze specjalistą gastroenterologiem, lek. med. Jackiem Kowerzanow. 

dieta na refluks
15.03.2023 11:38 Dieta w chorobie refluksowej - główne zasady. Co radzi lekarz?

Refluks to fizjologiczne zjawisko cofania się treści żołądkowej do przełyku, do którego dochodzi przeważnie po spożyciu posiłku. Kiedy mamy do czynienia z powikłaniami, takimi jak ubytki w błonie śluzowej przełyku, mówimy wtedy o chorobie refluksowej. Jest to choroba przewlekła, a podstawę leczenia stanowi zdrowy stylu życia. “Powinniśmy zmienić nasze przyzwyczajenia dietetyczne, unikać palenia papierosów i nadużywania alkoholu.” - powiedział gastroenterolog, lek. med. Jacek Kowerzanow. 

refluks
27.02.2023 15:41 Nietypowe objawy refluksu. Większość osób nie kojarzy ich bezpośrednio z tą przypadłością

Refluks to zjawisko fizjologiczne, polegające na cofaniu się treści żołądkowej do przełyku, które występuje u wielu osób po posiłkach. Kiedy pojawiają się objawy bądź powikłania, takie jak ubytki w błonie śluzowej przełyku, mówimy wtedy o chorobie refluksowej. Coraz więcej osób boryka się z refluksem krtaniowo – gardłowym o niespecyficznych objawach. 

refluks
15.07.2022 19:36 Refluks - objawy, przyczyny, leczenie. Ekspert tłumaczy

Refluks to cofanie się treści żołądkowej do przełyku (mówiąc o refluksie przełykowym). Jest zjawiskiem fizjologicznym, występującym u większości osób po posiłkach. Kiedy mówimy o chorobie refluksowej? Jakie są objawy refluksu? Czy zgaga to refluks? Czym charakteryzuje się refluks krtaniowo – gardłowy? Czy refluks powoduje przykry zapach z ust? Jak leczyć refluks? Ocet jabłkowy pomaga, czy szkodzi? Na te i inne pytania odpowiada gastroenterolog, lek. med. Jacek Kowerzanow. Co to jest refluks?Refluksem nazywamy cofanie się treści żołądkowej do przełyku (jeśli mówimy o refluksie przełykowym). Jest to zjawisko fizjologiczne, występujące u większości osób po posiłkach. Natomiast o chorobie refluksowej mówimy wtedy, kiedy pojawiają się objawy bądź też powikłania, takie jak ubytki w błonie śluzowej przełyku. Jakie są objawy refluksu? Głównym, typowym objawem zgłaszanym przez pacjentów jest zgaga. Zgagą nazywamy uczucie pieczenia, palenia za mostkiem. Drugim, najczęstszym objawem refluksu jest regurgitacja, czyli zjawisko cofania się treści żołądkowej do jamy ustnej bądź do gardła. Należy pamiętać, że choroba refluksowa jest dość podstępna i może objawiać się także innymi dolegliwościami, takimi jak: bóle w klatce piersiowej, przewlekłe zapalenie gardła, napadowy kaszel, zapalenie krtani, ubytki szkliwa zębów. Czy silny ból w klatce piersiowej, przypominający zawał serca może być objawem refluksu? Ze stawianiem tego typu tez, byłbym bardzo ostrożny. Pamiętajmy, że ból w klatce piersiowej w pierwszej kolejności musi zostać zdiagnozowany i oceniony przez specjalistę z zakresu chorób układu krążenia czyli kardiologa. Jeżeli kardiolog nie stwierdzi przyczyny bólu, pacjent zazwyczaj jest kierowany do specjalisty z zakresu gastroenterologii. Refluks może objawiać się bólem w klatce piersiowej, aczkolwiek jest to nietypowa dolegliwość. Czy refluks i zgaga są tym samym schorzeniem? Zgaga jest objawem i następstwem choroby refluksowej, więc nie jest to synonim. Czy refluks powoduje przykry zapach z ust? Jest to pytanie często zadawane przez pacjentów. Cofanie się treści pokarmowej do jamy ustnej daje nieprzyjemny, gorzki lub kwaśny posmak w jamie ustnej. Wydzielany zapach z ust pacjenta rzeczywiście może być nieprzyjemny dla otaczającego go środowiska. Czym charakteryzuje się refluks krtaniowo – gardłowy? Jest to częsty problem diagnostyczny. W 2006 roku w Montrealu odbyła się konferencja, która usystematyzowała definicje choroby refluksowej, uwzględniając dolegliwości i powikłania. Wyłoniono dwie główne grupy powikłań czyli zespoły przełykowe i pozaprzełykowe. Potocznie nazywany przez pacjentów refluks krtaniowo – gardłowy zaliczamy do zespołów poza przełykowych. Może on objawiać się m.in. przewlekłym zapaleniem gardła, kaszlem, przewlekłym zapaleniem krtani, czy też nadżerkami zębowymi. Pacjenci bardzo często skarżą się na chrypkę, utratę głosu oraz na uczucie tak zwanej „kluski” w gardle. W większości przypadków w pierwszej kolejności trafiają do gabinetów laryngologicznych. Jeżeli specjalista z zakresu laryngologii nie stwierdzi cech niepokojących i zauważy objawy choroby refluksowej, kieruje pacjenta do gastroenterologa. Jakie są przyczyny refluksu? Choroba refluksowa jest zaliczana do chorób wieloczynnikowych. Oznacza to, że nie mamy jednej stałej przyczyny, która ją wywołuje. Wymieniamy trzy główne grupy czynników powodujących rozwój choroby refluksowej. Pierwsze z nich to czynniki anatomiczne, do których zaliczamy m.in. przepuklinę wślizgową rozworu przełykowego przepony. Do drugiej grupy tzw. czynnościowej zaliczamy głównie dysfunkcje dolnego zwieracza przełyku. Jest to mięsień w dolnym odcinku przełyku, który tworzy swoistą zastawkę oddzielającą żołądek od przełyku. Trzecią grupę, na którą mamy największy wpływ jako pacjenci, tworzą zaburzenia środowiskowe, m.in. nadwaga, otyłość, palenie wyrobów tytoniowych, nadużywanie alkoholu, a także przyjmowanie niektórych leków. Jak leczyć refluks? Czy jest to choroba przewlekła? Tak, jest to choroba przewlekła. Głównym celem leczenia jest uśmierzanie dolegliwości i kontrola, aby nie dochodziło do groźnych powikłań. Podstawę leczenia stanowi modyfikacja stylu życia. Przy otyłości, bądź nadwadze musimy tę wagę zredukować. Powinniśmy zmienić nasze przyzwyczajenia dietetyczne, unikać palenia papierosów i nadużywania alkoholu. Drugą formą leczenia jest farmakoterapia, w której wykorzystuje się dwie podstawowe grupy leków. Pierwsza z nich to leki, które osłabiają, bądź hamują wydzielanie kwasu solnego do żołądka. Zaliczamy do nich inhibitory pompy protonowej oraz H2 blokery. Drugą grupę stanowią leki, które minimalizują drażniące działanie treści żołądkowej na błonę śluzową przełyku. Należą do nich preparaty zawierające alginiany, a także dostępny na rynku i uwielbiany przez kobiety kwas hialuronowy. Czy leki na refluks są dostępne bez recepty? Bardzo duża część leków jest już dostępna bez recepty. Zaznaczę jednak, że choroba, refluksowa zawsze powinna być prowadzona pod opieką specjalisty. Jak powinna wyglądać dieta osób z chorobą refluksową? Czego należy unikać? Jakie owoce i warzywa można jeść przy refluksie? Dieta w chorobie refluksowej jest kwestią bardzo indywidualną, tak jak sama choroba. Oznacza to, że niektóre produkty spożywcze mogą u jednego pacjenta zaostrzać, bądź powodować dolegliwości, a u innego już nie. Ogólne zalecenia dietetyczne, które warto zastosować u każdego pacjenta to spożywanie pokarmów częściej, a w mniejszej ilości. Posiłki powinny być lekkostrawne, pozbawione tłustych i mocno przyprawionych produktów, które zalegają w żołądku. Należy także zrezygnować z gazowanych napoi. Jeżeli chodzi o owoce, w większości przypadków pacjenci zgłaszają, że cytrusy nasilają u nich objawy. Podczas konsultacji zalecam pacjentom, aby podchodzili do diety indywidualnie i żeby obserwowali, swoją reakcję na poszczególne produkty. Produkt wywołujący reakcje należy ograniczyć, bądź też całkowicie wyeliminować z jadłospisu. W jakiej pozycji należy spać przy chorobie refluksowej? Przede wszystkim powinniśmy spać wygodnie ;) Starajmy się, aby głowa oraz górna część tułowia znajdywały się wyżej. Powinny być one podwyższone o około 30%. Grubsza poduszka powinna wystarczyć ;) Czy ocet jabłkowy pomaga w refluksie, czy szkodzi? Często zdarza się, że pacjenci, zanim trafią do specjalisty, szukają pomocy w Internecie. Rzeczywiście, ocet jabłkowy pojawia się na różnych portalach z poradami zdrowotnymi. Do tej pory nie wykazano jednak w żadnym rzetelnym badaniu medycznym, żeby pomagał w chorobie refluksowej. Osobiście odradzam moim pacjentom taką terapię. Czy siemię lniane może być pomocne w łagodzeniu objawów choroby refluksowej? Siemię lniane ma naprawdę dobry wpływ na cały układ pokarmowy. Wydaje mi się, że wywar z siemienia lnianego ma większe zastosowanie w zapaleniu śluzówki żołądka niż przełyku, jednak część pacjentów go stosuje i w ten sposób zmniejsza swoje dolegliwości. Jak należy prawidłowo przygotować wywar z siemienia lnianego? Tak naprawdę chodzi głównie o to, żeby nasiona siemienia lnianego wytworzyły zawiesinę w postaci śluzu, która działa protekcyjnie na śluzówkę przewodu pokarmowego. Sposób przygotowania nie ma znaczenia. Jaka jest przyczyna refluksu w ciąży? Bardzo dobre pytanie. Jest to jeden z częstszych powodów wizyt kobiet ciężarnych w gabinetach gastroenterologicznych. Główne przyczyny refluksu w ciąży to m.in. wzrost masy ciała, powiększenie macicy, powodujące wzrost ciśnienia wewnątrzbrzusznego, a także burza hormonalna. Część hormonów prowadzi do wzmożonej relaksacji dolnego zwieracza przełyku. Jak rozpoznać refluks u dzieci i niemowląt? Nie jestem specjalistą z zakresu pediatrii i gastroenterologii dziecięcej, więc wydaje mi się, że nie posiadam odpowiednich kompetencji, aby rzetelnie wypowiedzieć się na dany temat. Jeżeli podejrzewamy chorobę refluksową u dzieci lub u niemowląt, w pierwszej kolejności, bezwzględnie powinniśmy udać się do specjalisty z zakresu gastroenterologii dziecięcej. Z moich obserwacji wynika, że u starszych dzieci refluks może objawiać się identycznymi dolegliwościami jak u osób dorosłych. U niemowląt głównymi objawami są m.in. przedłużające się wymioty, cofanie się treści pokarmowej, ulewanie, regurgitacja, bądź też ruminacja, czyli cofanie się treści pokarmowej i ponowne jej przełykanie. Jak zdiagnozować refluks? Jakie badania należy wykonać? Choroba refluksowa wydaje się być bardzo prostą chorobą, jednak jest bardzo podstępna. Podstawą diagnostyki jest rzetelnie zebrany wywiad i badanie fizykalne. Musimy bardzo szczegółowo porozmawiać z pacjentem na temat występujących objawów i czasu ich trwania oraz rozpoznać, czy nie mamy już do czynienia z powikłaniami choroby. W pierwszej diagnozie to nam wystarcza. Jeśli jednak mamy do czynienia z objawami alarmowymi, które budzą nasz niepokój (np. onkologiczny), pacjent powinien zostać skierowany do pracowni endoskopowej w celu przeprowadzenia endoskopii górnego odcinka przewodu pokarmowego, czyli gastroskopii. W diagnostyce wykorzystujemy także 24-godzinny pomiar wewnątrz przełykowego pH, czyli tzw. 24-godzinna pH-metria. Badanie to polega na wprowadzeniu przez jamę nosową do przełyku specjalnej sondy, która przez całą dobę wysyła impulsy do czytnika noszonego przez pacjenta. Po 24 godzinach, pacjent wraca do gabinetu i oceniamy, czy występuje u niego refluks i jaki ma charakter: kwaśny, zasadowy, czy mieszany.Z Joanną Kamińską rozmawiał gastroenterolog lek. med. Jacek Kowerzanow, wykształcony i doświadczony specjalista chorób wewnętrznych oraz gastroenterologii. Specjalizuje się w samodzielnym wykonywaniu badań diagnostycznych i zabiegowych z zakresu endoskopii. Swoje kwalifikacje podnosił podczas wieloletniej praktyki zarówno w szpitalach, jak i poradniach prywatnych (Medicover, Luxmed). Był uczestnikiem licznych kongresów międzynarodowych i krajowych z zakresu gastroenterologii i chorób wewnętrznych. Posiada Certyfikat ukończenia kursu z Zaawansowanych Technik Badań i Zabiegów Endoskopowych oraz Certyfikat w Dziedzinie Ochrony Radiologicznej Pacjenta. Ukończył kurs ECPW w Brukseli, a także podstawowy kurs USG jamy brzusznej Roztoczańskiej Szkoły Ultrasonografii. Ponadto odbył staż z Medycyny Tropikalnej w Madonna University w Nigerii.