ZUS „czyści” konta ubezpieczonych. Składki mogą przepaść bez ostrzeżenia

Kiedy ZUS uznaje składki za nienależne?

ZUS ma prawo badać, czy dana osoba faktycznie podlegała ubezpieczeniom społecznym w okresie, za który były opłacane składki. Jeżeli po latach uzna, że nie istniał tytuł do ubezpieczenia — na przykład umowa była pozorna, działalność gospodarcza nie była realnie prowadzona albo konstrukcja zatrudnienia miała wyłącznie formalny charakter — może stwierdzić, że składki zostały opłacone nienależnie.

Nienależnie opłacone składki nie są jednak automatycznie „zabierane” ani przekazywane do wspólnej kasy. Co do zasady ZUS zalicza je z urzędu na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych składek danego płatnika. Dopiero wtedy, gdy takich należności nie ma, nadpłata może podlegać zwrotowi — wyłącznie na wniosek płatnika.

Kluczowe jest jednak to, że składki uznane za nienależne przestają być uwzględniane jako kapitał emerytalny ubezpieczonego. Nawet jeśli przez lata widniały na jego koncie w ZUS, po korekcie nie zwiększają już przyszłej emerytury.

Czytaj więcej: https://www.biznesinfo.pl/bez-limitow-dochodowych-swiadczenia-z-mops-u-dla-wszystkich-sm-swkt-181225

Wysokie kwoty i konkretne przypadki

Media opisują coraz więcej spraw, w których decyzje ZUS skutkowały utratą bardzo wysokich kwot kapitału emerytalnego. W wielu przypadkach chodzi o setki tysięcy złotych, a zdarzają się także sytuacje, w których kwoty te przekraczają milion złotych.

Jedna z opisywanych historii dotyczy przedsiębiorczyni, która przez blisko 20 lat regularnie opłacała składki. Po kontroli ZUS zakwestionował jej tytuł do ubezpieczenia, a składki, które przez lata były ewidencjonowane na jej koncie, przestały być brane pod uwagę przy ustalaniu wysokości przyszłej emerytury.

W innym przypadku ubezpieczony, który opłacał składki od końca lat 90., usłyszał po latach, że faktycznie nie podlegał ubezpieczeniom społecznym. Skutkiem była utrata kapitału emerytalnego liczonego w milionach złotych.

Eksperci zwracają uwagę, że szczególnie kontrowersyjny jest fakt, iż przez długi czas ZUS przyjmował składki bez zastrzeżeń, a decyzje kwestionujące tytuł do ubezpieczenia zapadały dopiero po wielu latach — niekiedy tuż przed przejściem danej osoby na emeryturę.

Jakie prawa ma ubezpieczony i co może zrobić?

Co do zasady obowiązuje 5-letni termin przedawnienia roszczenia o zwrot nienależnie opłaconych składek, przy czym bieg tego terminu może być liczony od różnych dat — na przykład od dnia opłacenia składki albo od dnia zawiadomienia płatnika o powstaniu nadpłaty.

Po upływie terminu przedawnienia wygasa prawo do zwrotu nadpłaty, a nienależnie opłacone składki nie podlegają już ani zwrotowi, ani zaliczeniu na poczet bieżących lub przyszłych należności wobec ZUS. W praktyce Zakład informuje wówczas, że pozostaje jedynie tzw. techniczna nadpłata, bez możliwości jej rozliczenia. Skutki dla kapitału emerytalnego zależą jednak od charakteru dokonanej korekty — orzecznictwo wskazuje, że w określonych sytuacjach błędne rozliczenia mogą wymagać korekty konta ubezpieczonego, ale przepisy nie wprowadzają ogólnej zasady dalszego „zaliczania” składek po przedawnieniu.

Osoba, która otrzyma decyzję ZUS o uznaniu składek za nienależne, ma prawo złożyć odwołanie do sądu. W praktyce często jest to jedyna droga, by walczyć o zachowanie okresów składkowych i kapitału emerytalnego.

Rzecznik Praw Obywatelskich wielokrotnie wskazywał, że tego typu praktyki mogą naruszać zasadę zaufania obywatela do państwa, ponieważ wielu ubezpieczonych nie miało świadomości, że legalnie opłacane składki mogą po latach zostać zakwestionowane.

Źródło:
https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-zwrot-nienaleznie-oplaconych-skladek-zus-skutki-podatkowe
https://wbrewzus.pl/zus-odmawia-zwrotu-nadplaty-z-uwagi-na-przedawnienie/
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-zus-przepadek-skladek-obywateli-mrpips