Badania krwi – jakie rodzaje badań warto wykonywać okresowo? Jak się do nich przygotować?
Badania krwi – rodzaje
Okresowe badania krwi to jeden z najważniejszych sposobów śledzenia ogólnego stanu zdrowia. Umożliwiają one ocenę pracy różnych narządów i diagnostykę chorób, są standardową częścią profilaktycznej opieki zdrowotnej. Lekarz często zleca wykonanie badań krwi przed lub po badaniu fizykalnym bądź w celu potwierdzenia bądź wykluczenia wstępnej diagnozy.
Wyróżnia się kilka grup badań krwi:
badania hematologiczne – ilościowa i jakościowa ocena elementów morfotycznych krwi, takich jak: krwinki czerwone, krwinki białe, płytki krwi, hemoglobina, hematokryt, odczyn opadania krwinek czerwonych (OB) – jest to morfologia krwi obwodowej,
badania biochemiczne – ocena ilościowa określonych substancji chemicznych w osoczu, np. białek, tłuszczy, glukozy, hormonów, elektrolitów, enzymów, witamin, minerałów czy ubocznych produktów przemiany materii,
badania immunologiczne – testy oceniające pracę układu odpornościowego,
badania serologiczne – badania wykrywające antygeny i/lub przeciwciała we krwi, stosuje się je m.in. w diagnostyce chorób zakaźnych, pasożytniczych, alergicznych,
badania genetyczne – stosowane w diagnostyce chorób wrodzonych,
badania układu krzepnięcia (koagulogram) – wskaźnik protrombinowy (INR), czas kaolinowo-kefalinowy (APTT), czas trombinowy (TT), czas batroksobinowy (reptylazowy – RT), fibrynogen,
badania markerów nowotworowych.
Badania krwi – jakie warto wykonywać regularnie?
Profilaktyczne badania krwi warto wykonywać co najmniej raz w roku. Jeśli jednak występują niepokojące symptomy, lekarz zapewne zleci przeprowadzenie dodatkowych testów. Ich rodzaj będzie zależał od objawów klinicznych i wyniku badania fizykalnego.
Podstawowym badaniem wykonywanym w celu oceny ogólnego stanu zdrowia jest morfologia krwi, czyli ocena składu i jakości komórek krwi. Elementy morfotyczne krwi to m.in.:
czerwone krwinki – są wytwarzane w szpiku kostnym i przenoszą cząsteczki tlenu z płuc do reszty ciała,
białe krwinki – ich zadaniem jest zwalczanie patogenów powodujących infekcje, dzielą się na: agranulocyty (limfocyty, monocyty) i granulocyty (neutrofile, eozynofile, bazofile),
trombocyty (płytki krwi) – odgrywają rolę w utrzymaniu hemostazy i umożliwiają krzepnięcie krwi,
hemoglobina – białko znajdujące się w krwinkach czerwonych odpowiadające za transport tlenu z płuc do całego organizmu.
Pełna morfologia krwi umożliwia wykrycie różnych zaburzeń, w tym infekcji, anemii, chorób układu odpornościowego czy raka krwi. Nieprawidłowe poziomy czerwonych krwinek i hemoglobiny mogą wskazywać na anemię, niedobór żelaza lub chorobę serca. Niedobór białych krwinek może natomiast oznaczać zaburzenia autoimmunologiczne, choroby szpiku kostnego lub nowotwory, takie jak białaczka i anemia aplastyczna. Wysoka liczba białych krwinek może wskazywać na infekcję.
Regularnie warto także wykonywać:
podstawowy profil lipidowy – obejmuje cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LD, triglicerydy, jest istotny m.in. w profilaktyce chorób układu krążenia,
jonogram – ocenia stężenie elektrolitów w organizmie, takich jak: sód, potas, wapń, żelazo, magnez, chlorki i fosforany.
W przypadku podejrzenia chorób wątroby, konieczne będzie wykonanie tzw. panelu wątrobowego (albumina, fosfataza alkaliczna, aminotransferaza, aminotransferaza asparaginianowa, bilirubina całkowita, gamma-glutamylotranspeptydaza), natomiast, jeśli występują objawy zaburzenia pracy nerek, zleca się oznaczenie poziomu mocznika, kwasu moczowego, kreatyniny, sodu, potasu.
Na pogorszenie ogólnego stan zdrowia i wystąpienie szeregu dolegliwości w znaczącym stopniu wpływają także zaburzenia gospodarki hormonalnej. Warto raz na jakiś czas wykonać badania hormonalne, takie jak:
oznaczenie hormonów tarczycy (TSH, T3, T4, Ft3, Ft4, anty-TG, anty-TPO) i przysadki mózgowej (GH, ACTH, FSH, LH, PRL),
oznaczenie hormonów płciowych (estradiol, progesteron, testosteron),
hormony nadnerczy (kortyzol, aldosteron, katecholaminy, DHEA).
Badania krwi – jak się przygotować?
Większość badań krwi wymaga pozostawania na czczo co najmniej kilka godzin przed pobraniem krwi. Zazwyczaj dokładnych informacji na ten temat udziela lekarz wystawiający skierowanie, można również poprosić o wskazówki pracownika laboratorium. Przed badaniem nie powinno się uprawiać intensywnego wysiłku fizycznego oraz pić alkoholu.
Badania krwi polegają na pobraniu próbki krwi żylnej, zazwyczaj z przedramienia. Czas oczekiwania na wynik jest uzależniony od rodzaju testu, przy większości badań podstawowych, można się ich spodziewać jeszcze tego samego dnia.
