Lekarz nie powie ci tego o śmierci. To ostatni zmysł, który zanika

Czym jest umieranie?

Z medycznego punktu widzenia umieranie to proces biologicznego wygaszania funkcji organizmu, który prowadzi do śmierci. Nie jest to pojedynczy moment, lecz złożony i stopniowy proces, obejmujący osłabienie, a następnie zatrzymanie pracy układów życiowych — krążenia, oddechowego i nerwowego.

W praktyce klinicznej często mówi się o tzw. fazie umierania (ang. active dying), która obejmuje ostatnie godziny lub dni życia. W tym czasie dochodzi do wyraźnych zmian fizjologicznych: spada ciśnienie tętnicze, oddech staje się nieregularny i spłycony, pojawia się sine zabarwienie skóry, a pacjent stopniowo traci przytomność. Ciało zużywa coraz mniej energii, narządy przestają prawidłowo funkcjonować, a metabolizm zwalnia niemal do zera.

Śmierć kliniczna to moment, w którym zatrzymuje się krążenie i oddech, jednak mózg wciąż może przez krótki czas wykazywać aktywność. Śmierć mózgu natomiast, uznawana jest za ostateczne i nieodwracalne ustanie funkcji życiowych człowieka — to wtedy, z medycznego i prawnego punktu widzenia, następuje zgon.

W kontekście opieki paliatywnej kluczowe jest zrozumienie, że umieranie to proces, który może przebiegać łagodnie i bez cierpienia, jeśli towarzyszy mu odpowiednie wsparcie — zarówno farmakologiczne, jak i emocjonalne. Przeczytaj też: Te rodzaje śmierci są najbardziej bolesne. Oto co czuje człowiek, kiedy umiera

Jak uniknąć nowotworu? Profesor onkologii dla Pacjenci.pl Czytaj dalej Pacjent musi się bardzo pogorszyć, by dostać skuteczny lek. Rozmowa o nierówności w leczeniu cukrzycy typu 2 Czytaj dalej

Ostatni zmysł, który zanika przed śmiercią

W 2020 roku badacze z Uniwersytetu Kolumbii Brytyjskiej opublikowali niezwykłe badanie, które może zmienić nasze podejście do umierania. Sprawdzili, czy osoby będące na łożu śmierci — już nieprzytomne i niezdolne do kontaktu — wciąż słyszą to, co dzieje się wokół nich.

Za pomocą specjalnych urządzeń do badania aktywności mózgu (EEG) sprawdzono reakcje na dźwięki u trzech grup:

• młodych, zdrowych osób,
• pacjentów hospicjum, którzy byli jeszcze świadomi,
• tych samych pacjentów, gdy już nie reagowali, tuż przed śmiercią.

Wynik był zaskakujący. U wszystkich nieprzytomnych pacjentów mózg nadal reagował na zmiany dźwięków. To oznacza, że ich słuch najprawdopodobniej nadal działał, mimo że nie mogli już mówić, ruszać się ani otworzyć oczu. U niektórych z nich pojawiły się nawet reakcje, które mogą świadczyć o częściowej świadomości.

Te badania pokazują, że warto rozmawiać z osobą umierającą — nawet jeśli nie odpowiada. Może nie dać po sobie znać, ale jej mózg wciąż może słyszeć głos bliskich. Takie pożegnania mogą być ważne nie tylko dla niej, ale i dla rodziny, która zostaje.

Przeczytaj też: Jak rozpoznać zbliżającą się śmierć? Oto 5 oznak, że nadchodzi koniec

 

Biologia odchodzenia — co się dzieje z ciałem?

W procesie umierania zmysły wyłączają się w określonej kolejności. Zazwyczaj najpierw zanika zmysł smaku i węchu, potem dotyk, wzrok, a na końcu — słuch. Choć każda śmierć przebiega indywidualnie, z badań i obserwacji klinicznych wynika, że słuch może pozostać aktywny jeszcze przez krótki czas po utracie świadomości.

W kontekście biologicznym, neurony odpowiedzialne za odbiór i przetwarzanie dźwięków mogą funkcjonować jeszcze przez kilka minut po zatrzymaniu krążenia. Właśnie to może tłumaczyć, dlaczego mózg wciąż odbiera bodźce słuchowe, nawet jeśli inne funkcje życiowe ustały.

Przeczytaj też: Ten zapach poczujesz przed śmiercią. To woń ostatnich chwil życia

Choć śmierć to wciąż wielka tajemnica, nauka daje nam nowe narzędzia, by ją zrozumieć. Dzięki temu wiemy już, że słuch może być ostatnim zmysłem, który opuszcza człowieka, a proste słowa wypowiedziane w ostatnich chwilach mogą mieć ogromne znaczenie.

 

Źródło: 
Blundon, E.G., Gallagher, R.E. & Ward, L.M. Electrophysiological evidence of preserved hearing at the end of life. Sci Rep 10, 10336 (2020). https://doi.org/10.1038/s41598-020-67234-9.