Ból półpaścowy jest trudny do wytrzymania, a można mu zapobiec za darmo

Jak rozpoznać półpasiec?

Półpasiec jest wynikiem reaktywacji wirusa varicella zoster, czyli wirusa ospy wietrznej i półpaśca u osób, które przebyły ospę wietrzną w dzieciństwie. Jak tłumaczy prof. Irena Walecka, konsultant wojewódzka w dziedzinie dermatologii dla województwa mazowieckiego, u osób, które przechorowały ospę wietrzną wytwarza się odporność komórkowa i wirus przechodzi w tzw. formę latentną, czyli uśpioną. Gdy dochodzi do obniżenia odporności, może nastąpić jego reaktywacja. 

Choroba zaczyna się od objawów tzw. prodromalnych, jak ból i gorączka, a kończy na pęcherzykach skórnych, które mogą utrzymywać się około dwa tygodnie i mieć różną lokalizację i rozmiar. Najczęściej nie przekraczają one pośrodkowej linii ciała, stąd nazwa: półpasiec. Prof. Walecka podkreśla, by nie lekceważyć półpaśca, gdyż jest to bardzo groźna choroba, dająca częste powikłania. 

– Najczęstszym powikłaniem jest popółpaścowy ból neuropatyczny. Może on dotyczyć nawet 30% pacjentów – zaznacza konsultantka wojewódzka.

Seniorzy chorują częściej

Starzenie się jest procesem fizjologicznym, w wyniku którego dochodzi do zmian w budowie i funkcjonowaniu narządów i układów organizmu. Wraz z wiekiem dochodzi również do starzenia się komórek układu odpornościowego, co jest określane terminem immunosenescencji, która charakteryzuje się zmniejszeniem odpowiedzi immunologicznej, utrzymywaniem się przewlekłego stanu zapalnego w organizmie oraz zwiększonym ryzykiem chorób autoimmunologicznych. U seniorów nie ma już grasicy, bo uległa zanikowi, zmniejsza się też liczba komórek układu odpornościowego. Nadal pełnią swoją funkcję, lecz w znacznie ograniczonym stopniu. Zadaniem komórek układu odpornościowego jest odróżniać komórki własnego organizmu od patogenów i te ostatnie neutralizować lub niszczyć. Wraz z wiekiem dochodzi do pogorszenia działania zarówno odporności wrodzonej, jak nabytej, dlatego częściej rozwijają się zakażenia, nawet u osób, które wcześniej rzadko chorowały. Infekcje u seniorów mają również bardziej poważny przebieg.

Dlaczego półpasiec boli?

Dr n med. Grażyna  Cholewińska, specjalista chorób zakaźnych, konsultant wojewódzka w dziedzinie chorób zakaźnych tłumaczy, że półpaścowi towarzyszy trudny do zniesienia ból, ponieważ stan zapalny rozwija się w nerwach. 

- Półpasiec polega na tym, że aktywność zapalna uśpionego wirusa przebiega wzdłuż włókien nerwowych. Mówiąc bardziej przystępnie - nerw czuciowy jest włączony w proces zapalny i dlatego on tak bardzo boli – wyjaśnia ekspertka. 

– W dodatku ten ból pozostaje jeszcze długo po wygojeniu zmian skórnych.  Może się utrzymywać jeszcze wiele miesięcy i jest wprost proporcjonalny do wieku, czyli im starszy człowiek, tym większe ryzyko, że wystąpi ból neuropatyczny po półpaścu, i tym bardziej jest on nasilony – mówi dr Grażyna Cholewińska i dodaje, że ból jest tak silny i uporczywy, że nie daje spać w nocy. Przypomina, że w Stanach Zjednoczonych ból popółpaścowy jest na 5. miejscu przyczyn prób samobójczych. 

Jak łagodzić ból półpaścowy?

Z bólem neuralgicznym po półpaścu należy zgłosić się na konsultację do lekarza rodzinnego. W pierwszej kolejności zaleca się popularne leki przeciwbólowe. Może to być paracetamol, ibuprofen czy deksketoprofen, czyli niesteroidowe leki przeciwzapalne. Jeśli są nieskuteczne, wtedy lekarz włącza silniejsze środki.

- Często pacjentów, którzy mają takie dolegliwości bólowe kierujemy do poradni leczenia bólu, gdzie są pod specjalistyczną opiekę anestezjologa. Konieczne bywa podawanie tzw. blokady z leków znieczulających do nerwów czuciowych. Terapia może trwać nawet wiele miesięcy – mówi dr Cholewińska. – Zdarza się, że pacjenci wymagają podania morfiny lub innych leków opiatowych, działających na ośrodek bólowy w mózgu.

U starszych pacjentów sytuacja może się komplikować, jeśli chorują na inne choroby towarzyszące. W ich przypadku trudniej dobrać terapię przeciwbólową, ponieważ nie wszystkie leki można im podać. 

Jak nie zachorować na półpasiec?

Eksperci wskazują na jeden sposób, by nie zachorować - szczepienie profilaktyczne przeciwko półpaścowi. Samo przechorowanie półpaśca nie gwarantuje bowiem odporności na całe życie i zdarzają się pacjenci, którzy chorują na półpasiec wielokrotnie. Ta choroba jest szczególnie groźna u osób z chorobami autoimmunologicznymi i nowotworowymi. Może zaostrzyć przebieg innej, przewlekłej choroby albo uniemożliwić leczenie, jak w przypadku chorób nowotworowych. 

- Mam pacjentów, którzy trzykrotnie już chorowali na półpasiec. To są właśnie osoby tzw. immunoniekompetentne obciążone czynnikami ryzyka ponownego zachorowania na półpasec np. pacjenci z chorobą nowotworową albo jakąś przewlekłą chorobą, np. reumatoidalnym zapaleniem stawów, SM, czy po przeszczepach narządów i biorą przewlekle leki immunosupresyjne – mówi dr Cholewińska i dodaje, że w przypadku osób z tych grup, ryzyko nawrotu półpaśca jest dziewięciokrotnie wyższe niż w innych przypadkach. 

Dla kogo szczepionka jest za darmo?

Prof. Leszek Szenborn, kierownik Katedry i Kliniki Pediatrii i Chorób Infekcyjnych Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, zastępca Przewodniczącego Polskiego Towarzystwa Wakcynologii również zachęca do korzystania ze szczepienia, bo – jak mówi – w odróżnieniu od dzieci, których układ odpornościowy dojrzewa, osoby starsze nie przestaną być w grupie ryzyka. Ich szczepionka chroni najbardziej.

Szczepionka na półpasiec jest refundowana: bezpłatna dla seniorów 65+ z grup ryzyka, 50% dla osób 18+ z grup ryzyka (koszt ok. 375,58 zł za dawkę), przy czym szczepienie wymaga dwóch dawek. Bez refundacji to koszt ok. 700-900 zł za dawkę. Szczepionka chroni skutecznie co najmniej 10 lat, ale nie dlatego, że potem przestaje działać, tylko dlatego, że nie mamy jeszcze badań, pokazujących, że ta ochrona trwa dłużej.