Gruźlica pierwotna – wprowadzenie do choroby
Gruźlica pierwotna jest ważnym często niedostrzeganym, a nawet lekceważonym, problemem. Rozpoznanie tej choroby jest bardzo trudne, a według niektórych ekstremalnie trudne. Z jednej strony jest to spowodowane obserwowaną od 20 lat zmianą obrazu klinicznego gruźlicy pierwotnej, a z drugiej wpływem czynników ryzyka.
Ze względu na rodzaj kontaktu wyróżnia się̨ trzy rodzaje zakażeń:
Zakażenia przypadkowe – ulica, środek lokomocji, miejsca publiczne,
Zakażenia wewnątrzrodzinne domowe,
Zakażenia masywne, bombardujące – stały, systematyczny kontakt.
Gruźlica pierwotna – czynniki ryzyka
Największa podatność́ na zakażenie Mycobacterium tuberculosis dotyczy dzieci najmłodszych od 0 do 3 lat. U dzieci, zwłaszcza tych najmłodszych, z obniżoną fizjologicznie odpornością̨ komórkową pod wpływem odpowiedzi na zakaźny prątek dochodzi do gwałtownej proliferacji danego narządu, najczęściej płuc.
Na przebieg zakażenia wywołanego przez Mycobacterium tuberculosis wpływają również̇:
kontakt z dawką zakażającą̨ – już̇ od 1 do 5 prątków może spowodować zakażenie,
częstość i masywność zakażeń
czynniki ryzyka, takie jak wzrost ekspozycji na zakażenie, bezdomność, alkoholizm, narkomania, bieda, utrudniony dostęp do opieki medycznej, pomijanie gruźlicy w rozpoznaniu różnicowym, choroby przewlekłe, zaburzenia odporności w tym zakażenie i niedożywienie.
Gruźlica pierwotna – objawy
Gruźlica pierwotna zwykle rozwija się wraz z objawami grypopodobnymi:
pokasływanie,
stany podgorączkowe,
ogólne osłabienie,
bladość skóry.
Są to więc objawy niecharakterystyczne, ale jeżeli przechodzą w stan przewlekły, występują u osób pozostających w kontakcie z osobą chorą na gruźlicę bądź u osób narażonych na czynniki zwiększonego ryzyka, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie tego początkowego okresu choroby daje możliwość pełnego wyleczenia gruźlicy pierwotnej i uniknięcie poważnych powikłań.
W okresie kaszlu, odpluwania i wykrztuszania serowatych mas rozpadającej się tkanki, chory jest najbardziej niebezpieczny dla otoczenia jako potencjalne źródło zakażenia gruźliczego. W tym okresie wymagane jest intensyfikowanie leczenia specjalistycznego, które powinno być prowadzone konsekwentnie przez odpowiedni okres czasu, oraz zachowanie dystansu społecznego, w celu uniknięcia zarażenia osób z najbliższego otoczenia.
Gruźlica pierwotna – diagnostyka i leczenie
Jeśli objawy, które mogłyby wskazywać na gruźlicę pierwotną, utrzymują się przez okres dłuższy niż trzy tygodnie, należy niezwłocznie zgłosić się na konsultację lekarską.
Podczas badania lekarz oceni stan płuc oraz węzłów chłonnych. Podstawowe badania wykonywane w celu potwierdzenia bądź wykluczenia gruźlicy to:
prześwietlenie płuc lub tomografia komputerowa (jeśli wynik RTG nie będzie jednoznaczny),
badanie plwociny (śluzu pojawiającego się podczas kaszlu),
bronchoskopia (bakteriologiczne potwierdzenie obecności prątków gruźlicy w plwocinie),
badania krwi,
biopsja narządów podejrzewanych o zajęcie przez prątki gruźlicy,
próba tuberkulinowa – badanie diagnostyczne określające immunologiczną odpowiedź organizmu na tuberkuliny, czyli białka z hodowli prątka gruźlicy,
test IGRA – (oparty na pomiarze wydzielania interferonu, stanowi alternatywę dla próby tuberkulinowej i jest przeznaczone do wykrywania utajonego zakażenia prątkiem gruźlicy).
Próba tuberkulinowa (test Mantoux - Mtx) służy do oceny skuteczności wcześniejszego szczepienia przeciwko gruźlicy. Badanie polega na wstrzyknięciu 0,1 ml tuberkuliny (czyli spreparowanego przesączu z hodowli prątków gruźlicy) w środkową część przedniej okolicy lewego przedramienia. Po zastrzyku na ręce pojawia się białawy, porowaty bąbel o średnicy 7-9 mm, który znika po kilku minutach.Wynik próby tuberkulinowej odczytuje się po 3 dobach (72 godzinach). Za pomocą specjalnej linijki z dokładną, milimetrową podziałką lekarz lub pielęgniarka odczytuje średnicę nacieku (nie uwzględnia się obrzęku ani zaczerwienienia na skórze).
Przebycie pierwotnego zakażenia wywołuje reakcję obronną organizmu i wytworzenie swoistego stanu uodpornienia. Dlatego powtórne zakażenie prątkami gruźlicy– zwłaszcza w krótkim czasie po pierwotnym, gdy istnieją jeszcze sprawne siły i mechanizmy obronne – nie jest tak groźne. Jednak z czasem, zwłaszcza w starszym wieku lub w sytuacjach niedożywienia, po przebytych chorobach wyniszczających i w przypadkach poważnego upośledzenia układu immunologicznego, może dojść do ponownego zakażenia (z zewnątrz bądź z własnego ogniska pierwotnego), które jest nazywane gruźlicą popierwotną.
