Guz na powierzchni oka – czy to zawsze rak? Sprawdź, co musisz wiedzieć i zobacz zdjęcia
Zmiany na powierzchni oka zwykle budzą niepokój. Czy każda z nich to złośliwy nowotwór? Nie. Ale żadnej nie powinno się ignorować. Guzy spojówki, rogówki czy kącika oka mogą mieć charakter łagodny, stanowić stan zapalny albo być objawem poważnej choroby nowotworowej. Kluczowe jest rozpoznanie, obserwacja i – w razie potrzeby – leczenie.
Czym są guzy powierzchni oka?
Powierzchnia oka to delikatne, ale bardzo złożone środowisko – obejmuje spojówkę, rogówkę, kącik przyśrodkowy i powieki. W tych okolicach mogą rozwijać się różne rodzaje guzów.
Niektóre pochodzą z komórek nabłonka, inne z melanocytów, czyli komórek barwnikowych. Są też zmiany pochodzenia naczyniowego, nerwowego, a nawet tłuszczowego. Część z nich jest wrodzona, inne pojawiają się z wiekiem.
Najgroźniejsze to oczywiście nowotwory złośliwe, takie jak rak płaskonabłonkowy czy czerniak spojówki, jednak większość zmian jest łagodna i nie wymaga leczenia, a jedynie obserwacji.
Na co zwrócić uwagę? Objawy guzów powierzchni oka
Guzy powierzchni oka nie zawsze dają od razu wyraźne objawy. Czasem ich obecność zdradza jedynie zaczerwienienie, niewielkie zgrubienie lub uczucie „piasku pod powieką”.
Niekiedy pojawia się grudka na spojówce, która z czasem rośnie, ciemnieje lub zaczyna krwawić. Zdarza się też, że guz powoduje niewyjaśnione pogorszenie widzenia – szczególnie gdy znajduje się blisko rogówki i zaczyna naciekać.
Zmieniona barwa spojówki, obecność pigmentu lub znamię, które powiększa się i traci regularny kształt – to wszystko sygnały ostrzegawcze, które powinny skłonić nas do wizyty u okulisty. Choć wiele z tych objawów ma łagodne przyczyny, w przypadku oka lepiej nie zwlekać z konsultacją.
Przeczytaj też: Choroby wyczytasz również z oczu. Ten wygląd gałki ocznej to powód do niepokoju!
Rodzaje zmian – od brodawczaka po czerniaka
• Brodawczak płaskonabłonkowy – łagodna zmiana wirusowa, częsta u dzieci, wygląda jak mała, mięsista narośl.
• Przerost pseudonabłonkowy (PEH – pseudoepitheliomatous hyperplasia) – zmiana zapalna, która może przypominać raka, ale nie ma cech złośliwości.
• Rak płaskonabłonkowy (SCC) – złośliwy guz, często związany z promieniowaniem UV i zakażeniem HPV. Może naciekać rogówkę i głębsze tkanki.
• Czerniak spojówki – rzadki, ale groźny nowotwór o wysokim ryzyku nawrotów i przerzutów.
• Znamiona spojówki – zwykle łagodne, ale wymagają obserwacji w przypadku zmiany koloru, rozmiaru lub unaczynienia.
Diagnostyka guzów powierzchni oka
Diagnostyka guzów powierzchni oka opiera się na dokładnym badaniu okulistycznym. Lekarz często korzysta z barwienia różem bengalskim, co uwidacznia granice zmiany. W trudniejszych przypadkach wykonywana jest optyczna tomografia (OCT) przedniego odcinka oka, a ostateczne rozpoznanie potwierdza badanie histopatologiczne – czyli mikroskopowa analiza wycinka tkanki. Tylko w ten sposób można ze 100% pewnością odróżnić zmianę łagodną od groźnej.
Przeczytaj też: Nowotwory powiek – rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie
Jak się leczy guzy powierzchni oka?
Leczenie zależy od rodzaju i charakteru zmiany. Łagodne guzy najczęściej wystarczy obserwować lub – jeśli przeszkadzają – usunąć chirurgicznie.
Zmiany złośliwe wymagają precyzyjnej interwencji. Stosuje się wtedy chirurgię „bez dotykania guza” (tzw. technika no-touch), wycięcie zmiany z odpowiednim marginesem bezpieczeństwa i krioterapię brzegów rany, by zniszczyć ewentualne resztki komórek nowotworowych.
Uzupełniająco wykorzystuje się miejscowe terapie farmakologiczne, takie jak krople z mitomycyną C, interferonem alfa 2b czy 5-fluorouracylem. W bardziej zaawansowanych przypadkach może być konieczna brachyterapia (czyli miejscowa radioterapia) lub nawet usunięcie gałki ocznej, jeśli guz nacieka głębsze struktury.
(a) Uniesiona masa w okolicy nosowej rąbka rogówki, obejmująca również rogówkę, z obfitą ilością keratyny.
(b) Odmiana barwnikowa, widoczna jako guzkowata masa.
(c) Rozlana, uniesiona zmiana brodawkowata obejmująca całą powierzchnię oka.
(d) Typ galaretowaty z naczyniami nadtwardówkowymi i barwieniem różem bengalskim.
Fot. Honavar SG, Manjandavida FP. Tumors of the ocular surface A review. Indian J Ophthalmol. 2015;63(3)187–203. Licencja CC BY-NC-SA 3.0.
Wczesna diagnoza i szybkie wdrożenie leczenia to szansa na rezultaty z dobrymi rokowaniami. W przypadku nowotworów takich jak płaskonabłonkowe nowotworzenie powierzchni oka wskaźnik nawrotu po chirurgii wynosi zaledwie 5%, jeśli zabieg jest przeprowadzony zgodnie z protokołem.
Niestety w przypadku czerniaka spojówki ryzyko nawrotu i przerzutów jest zdecydowanie większe. U 70% pacjentów dochodzi do nawrotu w ciągu 10 lat, a śmiertelność dochodzi do 30%.
Guzy powierzchni oka to zróżnicowana grupa zmian – od niegroźnych brodawek po agresywne nowotwory. Dlatego każda podejrzana zmiana na oku powinna zostać oceniona przez okulistę. Współczesna okulistyka i onkologia oferują skuteczne metody leczenia – pod warunkiem że choroba zostanie wykryta na czas.
Przeczytaj też: Masz takie problemy ze wzrokiem? To może być guz mózgu
Źródło:
Honavar SG, Manjandavida FP. Tumors of the ocular surface: A review. Indian J Ophthalmol. 2015 Mar;63(3):187-203. doi: 10.4103/0301-4738.156912. PMID: 25971163; PMCID: PMC4448231.
