Masz przydomowe szambo? Szykuj się na kontrolę. Urzędnicy już pukają do drzwi
Kontrole szamb i przydomowych oczyszczalni ruszyły w całej Polsce – urzędnicy sprawdzają umowy na wywóz nieczystości i rachunki potwierdzające regularne opróżnianie zbiorników. Brak papierów może zaboleć, bo grzywna sięga nawet 5 000 zł. Wyjaśniamy, czego będą wymagać inspektorzy i dlaczego troska o szambo to też troska o zdrowie sąsiadów i własnej rodziny.
- Około 2 mln gospodarstw poza kanalizacją czeka kontrola co najmniej raz na dwa lata
- Potrzebne są: umowa z firmą asenizacyjną i dowody wywozu ścieków; brak dokumentów to mandat do 5 000 zł
- Niewłaściwe użytkowanie szamba zagraża wodzie pitnej i może wywołać zatrucia bakteryjne czy tzw. „blue baby syndrome”
Kontrole pod lupą: dlaczego właśnie teraz?
W Polsce wciąż blisko dwa miliony domów nie jest podłączonych do sieci kanalizacyjnej. Ich właściciele muszą posiadać szambo (zbiornik bezodpływowy) lub przydomową oczyszczalnię ścieków i regularnie wywozić nieczystości do legalnej oczyszczalni. Po nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach wójt, burmistrz lub prezydent musi skontrolować każdą posesję przynajmniej raz na dwa lata; protokół z wizyty trafia do ewidencji gminnej.
Brak kompletu dokumentów – aktualnej umowy z firmą asenizacyjną, rachunków za wywóz oraz zgłoszenia zbiornika do ewidencji – oznacza wykroczenie z art. 10 ust. 2 ustawy. Grozi za nie grzywna do 5 000 zł, nakładana w trybie mandatowym przez straż gminną lub w postępowaniu sądowym.
Co sprawdzą urzędnicy?
Urzędnik przychodzi z identyfikatorem i wypełnia formularz kontroli. Najpierw prosi o umowę z firmą asenizacyjną oraz rachunki z ostatnich 12 miesięcy (czasem dłużej, jeśli tak stanowi regulamin gminy). Sprawdza też, czy właściciel zgłosił zbiornik do ewidencji i jaka jest częstotliwość wywozu – zwykle raz lub dwa razy do roku, zależnie od pojemności zbiornika i liczby domowników. Jeśli coś się nie zgadza, może wystawić mandat do 500 zł na miejscu; przy ponownym uchybieniu sprawa trafia do sądu, który może zasądzić pełną grzywnę. W skrajnych przypadkach gmina nakazuje podłączenie posesji do kanalizacji na koszt właściciela.
Realne zagrożenie dla zdrowia
Dlaczego państwo zaostrzyło kontrole? Surowe ścieki niosą bakterie (E. coli, Salmonella), wirusy (np. HAV) i pasożyty (Giardia, Cryptosporidium). Przesiąkając do wód gruntowych, trafiają do studni i wodociągów. Według EPA niesprawne szambo „wypuszcza” patogeny i azotany do gleby oraz wód powierzchniowych, zagrażając ludziom i ekosystemom.
Azotany w wodzie pitnej są szczególnie niebezpieczne dla niemowląt – wywołują methemoglobinemię, czyli „blue baby syndrome”, która utrudnia przenoszenie tlenu we krwi.
Przeczytaj też: "Woda z kranu? O Boże!". Czy Polacy na co dzień piją kranówkę?
Jak uniknąć mandatu i zatruć?
Pięć dobrych nawyków
- Podpisz umowę z licencjonowaną firmą i trzymaj jej kopię w domu.
- Pilnuj terminów wywozu; odnotuj je w kalendarzu i zachowuj rachunki.
- Nie wlewaj do kanalizacji chemikaliów ani tłuszczów – zaburzają działanie oczyszczalni i zanieczyszczają glebę.
- Co kilka lat zamów fachową kontrolę szczelności zbiornika.
- Jeśli korzystasz ze studni, badaj wodę przynajmniej raz w roku (bakterie, azotany).
Kiedy do lekarza?
Natychmiast skonsultuj się ze specjalistą, gdy pojawi się:
- ostra biegunka i gorączka po wypiciu wody ze studni,
- sinawy odcień skóry, duszność lub ospałość u niemowlęcia,
- seria zachorowań na WZW A w okolicy,
- intensywny, „siarkowy” zapach wody z kranu.
W razie skażenia wody lub wycieku ścieków powiadom sanepid i urząd gminy. Nieszczelny zbiornik trzeba uszczelnić lub wymienić zgodnie z projektem budowlanym.
Przeczytaj też: Wraca choroba brudnych rąk. GIS ostrzega, wykryto już dwa ogniska zakażeń
Materiał ma charakter informacyjny i nie zastępuje porady medycznej. W razie wątpliwości skontaktuj się z uprawnionym fachowcem lub lekarzem.
Źródła:
Gov.pl. (2025). Kontrola właścicieli nieruchomości posiadających zbiorniki bezodpływowe i przydomowe oczyszczalnie ścieków. https://samorzad.gov.pl/web/gmina-krasnopol/kontrola-wlascicieli-nieruchomosci-posiadajacych-zbiorniki-bezodplywowe-i-przydomowe-oczyszczalnie-sciekow
United States Environmental Protection Agency. (2024). Septic System Impacts on Water Sources. https://www.epa.gov/septic/septic-system-impacts-water-sources
KB.pl. (2025). Kara nawet 5000 zł za brak jednego dokumentu: sprawdź, czy masz go przy sobie. https://kb.pl/aktualnosci/prawo-i-przepisy/kary-za-brak-umowy-na-wywoz-szamba/
Fakt. (2025). Mandaty sypią się już w całym kraju — ruszyły kontrole nowego obowiązku dla milionów Polaków. https://www.fakt.pl/pieniadze/ruszyly-kontrole-szamb-w-calej-polsce-az-5-tys-zl-kary-za-brak-dokumentow/1bkdnwb
