Pierwsza pomoc przy bezdechu u dorosłych. Co zrobić, gdy ktoś nagle przestaje oddychać?

Bezdech u dorosłych – jak reagować w sytuacjach zagrożenia życia

Bezdech u dorosłych najczęściej występuje w związku z nagłym zatrzymaniem krążenia, uduszeniem lub ciężkimi urazami. Według wytycznych Europejskiej Rady Resuscytacji (ERC) każdy nieprzytomny dorosły, który nie oddycha prawidłowo lub wcale, powinien być natychmiast traktowany jak osoba z zatrzymaniem serca.

Warto zwrócić uwagę na tzw. oddech agonalny — są to wolne, nieregularne westchnięcia, które mogą wyglądać jak próba oddychania, ale w rzeczywistości nie zapewniają skutecznej wentylacji. To ostatnie ruchy pnia mózgu i sygnał, że należy natychmiast rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO).

Statystyki w Polsce pokazują, jak kluczowe są pierwsze minuty. Rocznie odnotowuje się ponad 25 tysięcy poza szpitalnych zatrzymań krążenia, a przeżywa mniej niż 15% poszkodowanych. Najczęściej dzieje się tak dlatego, że w chwili nagłego zdarzenia brak jest osoby podejmującej natychmiastową pomoc. Każda minuta zwłoki znacząco zmniejsza szanse przeżycia i ryzyko trwałego uszkodzenia mózgu.

Dlatego tak ważne jest, aby wiedzieć, jak rozpoznać brak oddechu i jak szybko podjąć działania ratunkowe — bo to właśnie Twoje szybkie działanie może uratować życie. Warto przy tej okazji pamiętać, że właśnie dziś, 13 września, obchodzimy Międzynarodowy Dzień Pierwszej Pomocy, dzień poświęcony edukacji i przypomnieniu znaczenia szybkiej reakcji w nagłych sytuacjach.

Schemat BLS (Basic Life Support) dla świadka zdarzenia

1. Zadbaj o bezpieczeństwo miejsca zdarzenia
Zanim podejdziesz do poszkodowanego, upewnij się, że nie narażasz siebie na niebezpieczeństwo. Sprawdź otoczenie pod kątem ruchu ulicznego, przewodów elektrycznych, pożaru lub innych zagrożeń.

2. Sprawdź reakcję poszkodowanego
Delikatnie potrząśnij ramionami osoby nieprzytomnej i głośno zapytaj: „Czy pan/pani mnie słyszy?”. Brak reakcji oznacza konieczność podjęcia dalszych działań ratunkowych.

3. Wezwij pomoc – dzwoń pod 112
Jeśli jesteś sam, włącz tryb głośnomówiący w telefonie, aby móc wykonywać resuscytację, a dyspozytor poprowadzi Cię krok po kroku.

4. Udrożnij drogi oddechowe
Odchyl głowę poszkodowanego do tyłu i unieś żuchwę (manewr head-tilt/chin-lift), obserwując klatkę piersiową przez maksymalnie 10 sekund.

5. Brak oddechu lub jedynie gasping?
Rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO). Wykonaj 30 mocnych uciśnięć mostka w tempie 100–120 uciśnięć na minutę, na głębokość 5–6 cm, a następnie 2 oddechy ratownicze. Jeśli nie czujesz się pewnie przy oddechach, możesz kontynuować sam ucisk klatki piersiowej bez przerwy.

6. Poproś o AED
Jeśli w pobliżu jest defibrylator automatyczny (AED), włącz go. Urządzenie krok po kroku poinstruuje Cię, jak postępować. Nie przerywaj ucisków klatki piersiowej, dopóki nie usłyszysz komunikatu „analiza rytmu”.

7. Kontynuuj RKO
Prowadź resuscytację do momentu przyjazdu zespołu ratownictwa, odzyskania oddechu przez poszkodowanego lub wyczerpania sił własnych. Jeśli dostępny jest drugi ratownik, zmieniajcie się co 2 minuty, aby utrzymać efektywność ucisków.

Warto pamiętać, że każde uciśnięcie klatki piersiowej dostarcza około 30% normalnego przepływu krwi do mózgu. Z kolei przerwy dłuższe niż 5 sekund drastycznie obniżają skuteczność resuscytacji.

Kiedy warto szkolić się z BLS?

Regularne kursy pierwszej pomocy zwiększają pewność działania, skracają czas reakcji i poprawiają skuteczność uciśnięć klatki piersiowej. Zgodnie z wytycznymi ERC i AHA umiejętność RKO powinna być odnawiana co 12-24 miesięcy. Coraz częściej pracodawcy wspierają finansowanie szkoleń dla całych zespołów.

Warto w codziennym życiu podjąć kilka praktycznych kroków:

• Znajdź lokalizacje AED w miejscu pracy i w pobliżu domu, zapisując je w telefonie;
• Pobierz aplikacje ratunkowe, takie jak "Ratunek”, które wskazują najbliższy defibrylator i łączą Cię bezpośrednio z numerem alarmowym 112;
• Ćwicz uciśnięcia na fantomie — realny opór klatki piersiowej różni się od wyobrażeń, a regularny trening zwiększa skuteczność resuscytacji w sytuacjach realnych.

Najważniejsze, co trzeba zapamiętać: jeśli osoba dorosła jest nieprzytomna i nie oddycha prawidłowo, liczy się tzw. ogniwo łańcucha przeżycia: 

rozpoznać – wezwać pomoc – rozpocząć RKO – użyć AED

Działania podjęte przez Ciebie w pierwszych dwóch minutach od zdarzenia mogą decydować o życiu lub śmierci poszkodowanego.

Źródło: Wytyczne CPR 2025, Pacjenci.pl