Wyszukaj w serwisie
#PrawoiZdrowie choroby profilaktyka problemy cywilizacyjne żywienie zdaniem lekarza uroda i pielęgnacja dziecko
Pacjenci.pl > Profilaktyka i leczenie > Pierwsze oznaki umierania organizmu. Jak je rozpoznać i zadbać o komfort chorego?
Daria  Siemion
Daria Siemion 12.10.2025 11:52

Pierwsze oznaki umierania organizmu. Jak je rozpoznać i zadbać o komfort chorego?

oznaki umierania
Po tym poznasz, że bliski odchodzi. Zadbaj wtedy o jego komfort Fot. Canva

Nagłe, trudne do opisania uczucie skrajnego zmęczenia bywa jednym z pierwszych sygnałów, że organizm wchodzi w ostatni etap życia. Objawy zwykle narastają stopniowo: od senności i utraty apetytu, przez zmiany krążeniowe i oddech Cheyne’a-Stokesa, aż po krótki „zryw” tuż przed śmiercią. Poniżej wyjaśniamy, czego można się spodziewać i jak wspierać chorego w domu lub w hospicjum.

  • Pierwsze oznaki umierania to narastające znużenie, senność oraz utrata apetytu i pragnienia, które wynikają z postępującej niewydolności narządów
  • Wraz z rozwojem procesu pojawiają się zmiany krążeniowe i oddech Cheyne’a-Stokesa, a u części chorych krótkotrwała poprawa (terminal lucidity) poprzedza ostateczne pogorszenie
  • Opieka paliatywna powinna koncentrować się na komforcie: nawilżaniu jamy ustnej, częstej zmianie pozycji, ograniczeniu bodźców, niewymuszaniu jedzenia oraz uspokajającym kontakcie i dotyku

Śmierć rzadko następuje z dnia na dzień

Śmierć z powodu choroby przewlekłej lub starości rzadko następuje nagle. Postępująca niewydolność narządów (serca, płuc, nerek) zaburza gospodarkę tlenową i energetyczną, dlatego chorzy zgłaszają „brak sił”, często bez towarzyszącego bólu czy gorączki. Wytyczne dotyczące opieki w „ostatnich dniach życia” wskazują na priorytet komfortu i łagodzenia objawów, a nie leczenia przyczynowego.

hospicjum
Śmierć ze starości lub w wyniku ciężkiej choroby zazwyczaj nie pojawia się nagle. Stan pacjenta pogarsza się stopniowo Fot. Canva

Jak wygląda proces umierania? 5 typowych objawów

  1. Znużenie i senność - chory coraz dłużej śpi, trudniej nawiązać rozmowę.
  2. Utrata apetytu i pragnienia - wynika z mniejszego zapotrzebowania energetycznego; karmienie na siłę nie poprawia rokowania.
  3. Zmiany krążeniowe - ochłodzenie dłoni i stóp, marmurkowanie skóry to efekt centralizacji krwi.
  4. Oddech Cheyne’a-Stokesa - naprzemienne płytkie i głębokie oddechy z przerwami; bywa mylony z bezdechem i może niepokoić bliskich.
  5. Krótka poprawa (tzw. terminal lucidity) - przejściowe rozjaśnienie myślenia i przypływ energii, po którym zwykle następuje pogorszenie.

Po tej fazie oddech staje się nieregularny, ciśnienie spada, a tętno słabnie. Moment zgonu może poprzedzać długa pauza w oddychaniu. 

Jak zapewnić komfort umierającej osobie?

Nawilżaj usta i dbaj o higienę jamy ustnej; gdy apetyt zanika, regularne zwilżanie warg i jamy ustnej przynosi ulgę. Dbaj o ułożenie i zmianę pozycji - delikatne przekładanie oraz podparcie poduszkami zmniejsza ból uciskowy i ryzyko odleżyn. Ogranicz nadmiar bodźców: stonowane światło, cisza i spokojna obecność bliskich redukują lęk. Nie wymuszaj jedzenia - w zaawansowanej fazie organizm nie przyswaja już składników odżywczych; ważniejsze jest nawilżanie. Utrzymuj kontakt i dotyk - słowa wypowiadane spokojnym tonem oraz trzymanie za rękę dają poczucie bezpieczeństwa. Czytaj także: Jak zachowują się chorzy przed śmiercią? Tak widział to "nauczyciel śmierci" ksiądz Jan Kaczkowski

Źródła:
National Institute for Health and Care Excellence (NICE). Care of dying adults in the last days of life (NG31).
NHS. End of life care – what to expect; symptoms in the last days of life.
Marie Curie. Changes at the end of life.
StatPearls. Cheyne–Stokes Respiration.
Oxford Textbook of Palliative Medicine.
American Academy of Hospice and Palliative Medicine (AAHPM). What to Expect When Someone Is Dying.