Bóle głowy – rodzaje, przyczyny, diagnostyka, leczenie, domowe sposoby
Bóle głowy – dlaczego boli głowa?
Bóle głowy to powszechna dolegliwość. Statystyki mówią, że ponad 50% ogólnej populacji doświadczyło bólu głowy w danym roku, a aż 90% zgłaszało ten rodzaj dolegliwości w ciągu życia. Częściej ból głowy dotyczy kobiet niż mężczyzn. Widoczne jest to już w okresie dojrzewania.
Dlaczego boli głowa? Zwykło się przyjmować, że odczuwamy ból czaszki, ponieważ boli nas mózg, nie jest to jednak prawda. Mózg jest jedynym ludzkim organem, który jest całkowicie pozbawiony receptorów bólowych, nie można zatem odczuwać bólu mózgu. Bardzo dużo tzw. wolnych zakończeń nerwowych jest natomiast w otaczających go oponach mózgowych, czyli strukturach, błonach zbudowanych z tkanki łącznej, w której znajduje się gęsta sieć naczyń krwionośnych (są to od zewnątrz: opona twarda, pajęcza, miękka). To właśnie rozszerzające się naczynia krwionośne, które drażnią zakończenia nerwowe opon mózgowych powodują, że odczuwamy ból głowy.
Ból głowy może być objawem samym w sobie, ale niekiedy towarzyszy również innym chorobom. Może występować w różnych obszarach czaszki: z tyłu głowy – w okolicy potylicy, na skroniach, w okolicy czoła. Zdarza się także, że obejmuje całą głowę. Również charakter bóli głowy może być różny. Dolegliwości mogą być nagłe, ostre – mamy wtedy wrażenie, że ból uciska nam czaszkę – lub delikatniejsze (tzw. ćmiący ból głowy). Ból może mieć charakter pulsujący bądź ciągły, może pojawiać się epizodycznie lub przewlekłe. Określenie dokładnej jego lokalizacji i objawów mu towarzyszących pomaga w rozpoznaniu jego rodzaju i wdrożenie odpowiedniego postępowania.
Bóle głowy – rodzaje
Do najczęstszych rodzajów bólów głowy należą napięciowe bóle głowy oraz migrena. Oto czym się charakteryzują:
napięciowe bóle głowy – to dolegliwości zlokalizowane w obrębie czaszki, które są spowodowane najczęściej sytuacją stresową, przemęczeniem, brakiem wystarczającej ilości snu, odwodnieniem. Ten rodzaj bólu głowy występuje w niewielkim lub umiarkowanym nasileniu, symetrycznie – po obu stronach głowy. Jest ciągły, nie pulsuje, ma charakter uciskowy. Bólowi głowy naczynioruchowemu, bo tak inaczej można nazwać napięciowy ból głowy, mogą towarzyszyć nudności, ucisk w okolicy oczu, napięcie mięśni karku i ramion;
migrena – jej etiologia nie do końca została poznana, najczęściej mówi się o wpływie czynników genetycznych. Migrena objawia się silnym bólem głowy, któremu towarzyszy szereg dodatkowych objawów: nudności, wymioty, zawroty głowy, światłowstręt, nadwrażliwość na dźwięki i zapachy, ból oczodołów. Sam ból głowy jest charakterystyczny, mianowicie dotyczy jednej strony głowy i ma charakter pulsujący. Istnieją dwie postacie migrenowych bóli głowy – z aurą i bez aury. Pierwszy typ charakteryzuje się pojawieniem przemijających objawów neurologicznych, np. zaburzeń widzenia, które występują przed pojawieniem się ataku migrenowego – szacuje się, że aura pojawia się u ok. 25% pacjentów zmagających się z migrenami. Przy ciężkich postaciach migreny podczas napadów może dochodzić do zaburzeń mowy, zaburzeń równowagi, a nawet niedowładów kończyn.
Charakterystycznym, choć rzadziej występującym niż wyżej wymienione rodzaje bólu głowy, jest ból głowy klasterowy. Jest to bardzo silny, napadowy ból głowy, który jest umiejscowiony zazwyczaj w okolicy skroni i oczodołu– zawsze po jednej stronie głowy, któremu towarzyszą objawy wegetatywne: łzawienie oka, zaczerwienienie spojówek, uczucie zatkania jednej dziurki nosa, wyciek z nosa. Przy klasterowym bólu głowy może pojawić się także opadnięcie powieki, zwężenie jednej źrenicy, obrzęk połowy twarzy. Te dolegliwości pojawiają się z dużą częstotliwością przez kilka dni, by następnie ustąpić całkowicie na dłuższy czas.
Bóle głowy – przyczyny
Poza wymienionymi wyżej rodzajami bólów głowy, których przyczyny dotyczą układu nerwowego, ból głowy może pojawić się w przebiegu chorób o innym podłożu. Bóle głowy mogą być jednym z objawów następujących schorzeń:
zapalenie zatok – ból głowy lokalizuje się wówczas w nad oczami i w okolicy czoła i nasila się podczas schylania. Towarzyszą mu: nieżyt nosa, ropna wydzielina, zaburzenia węchu, czasami również stan podgorączkowy lub gorączka. Zapalenie zatok może mieć postać ostrą, ból głowy jest wówczas silny, lecz trwa maksymalnie kilka/kilkanaście dni bądź przewlekły.
nadciśnienie tętnicze – to jedna z częstszych przyczyn bólów głowy, choć często długo nie zostaje rozpoznana. Ból pojawia się, gdy ciśnienie krwi jest wysokie, co ma miejsce przeważnie nad ranem. Ból głowy ma wówczas charakter uciskowy, pojawia się z tyłu głowy, w okolicy potylicy. Może również powodować uczucie, jakby ktoś mocno nasikał nam głowę od góry;
choroby kręgosłupa szyjnego – ból głowy może być jednym z objawów problemów z okolicą karku i szyi, mianowicie zwyrodnienia odcinka szyjnego kręgosłupa oraz dyskopatii szyjnej. Ból głowy jest wtedy połączony z bólem i sztywnością karku, mrowieniem, drętwieniem kończyn górnych, uciskiem w okolicy barków i ramion. Tego rodzaju dolegliwości nazywa się szyjnopochodnymi bólami głowy;
neuralgia nerwu trójdzielnego – inaczej rwa twarzowa – to schorzenie objawiające się krótkim, ale bardzo silnym atakiem bólu twarzy i głowy (nerw trójdzielny jest jednym z dwunastu nerwów czaszkowych). Ból jest przeszywający, intensywny, obejmuje jedną połowę twarzy – jego lokalizacja jest zawsze taka sama (wzdłuż szczękowej i żuchwowej gałęzi nerwu). Atak neuralgii nerwu twarzowego trwa od kilku do kilkunastu sekund.
Innymi możliwymi przyczynami bólu głowy są także inne schorzenia, o czym nie wolno zapominać. Występują one jednak rzadziej niż wyżej wymienione. Bóle głowy mogą współistnieć z innymi objawami w przebiegu:
chorób oczu (np. jaskry, półpaśca ocznego),
menopauzy (są one związane ze zmianami hormonalnymi),
urazów (np. wstrząśnienie mózgu),
zatruć (np. lekami czy substancjami chemicznymi; są to tzw. bóle głowy pochodzenia toksycznego),
zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,
tętniaka mózgu,
guzów mózgu.
Bóle głowy – diagnostyka
Diagnostyka bóli głowy nierzadko nastręcza wielu problemów. U części pacjentów, pomimo przeprowadzenia badań, nie udaje się postawić jednoznacznego rozpoznania. Jedno jest pewne, jeżeli bóle głowy nie mają charakteru epizodycznego, nawracają i towarzyszą im inne objawy, należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu lub do neurologa.
Po pierwsze lekarz przeprowadzi wywiad z pacjentem, podczas którego może zapytać o:
częstotliwość pojawiania się bólu,
jego dokładną lokalizację,
nasilenie,
objawy dodatkowe, takie jak nudności i wymioty,
czas trwania pojedynczego epizodu bólowego,
stosowane do tej pory formy leczenia.
Lekarz przeprowadzi badanie neurologiczne, zmierzy ciśnienie krwi, może także zalecić konsultację okulistyczną (z badaniem dna oka i ciśnienia śródgałkowego). Wśród badań, które często zleca się przy bólach głowy są: podstawowe badania krwi oraz badania obrazowe – RTG głowy, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny.
