Hiperprolaktynemia - rozpoznawanie i leczenie

Nadmiar może szkodzić. Czym jest hiperprolaktynemia?

Hiperprolaktynemią określa się zwiększony poziom stężenia prolaktyny w surowicy, zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Prolaktyna, po raz pierwszy opisana w 1970 roku, jest polipeptydem zawierającym 198 aminokwasów. Za dominujące źródło odpowiedzialne za wydzielanie prolaktyny uznaje się komórki występujące w przysadce mózgowej, jednak można wykryć ją też w płynie pęcherzykowym i owodniowym. Prolaktyna wydzielana jest pod postacią tzw. pików, a sam proces jej wydzielania ulega hamowaniu przez dopaminę. Górny zakres normy stężenia prolaktyny w surowicy jest nieco wyższy dla kobiet niż mężczyzn. Wynosi około 20 lub 25 ng/ml. Należy pamiętać, że wartości przyjęte za granicę uznaną za normę mogą różnić się zależnie od zastosowanej metody laboratoryjnej.

Gdy przekroczona zostanie górna granica stężenia prolaktyny we krwi, możemy mówić o występowaniu hiperprolaktynemii. Należy traktować ją jako objaw, który może być wywołany przez czynniki fizjologiczne, takie jak spożycie dużej ilości jedzenia, współżycie płciowe, uprawianie sportu, nasilony stres. Wyższy poziom prolaktyny jest również normalnym objawem w przypadku ciąży oraz podczas karmienia piersią. Może jednak pojawiać się w przypadku chorób, w tym: zmianach w centralnym układzie nerwowym (oponiaki, glejaki), uszkodzeniach przysadki w przebiegu operacji lub urazów, nadczynności tarczycy, przewlekłej niewydolności nerek i wątroby oraz na skutek przyjmowania leków, zwłaszcza przeciwdepresyjnych (SSRI oraz trójpierścieniowych) i neuroleptyków. Leki mogące powodować hiperprolaktynemię to także stosowane w chorobie wrzodowej cymedyna i meklozyna oraz przyjmowane w przypadku nadciśnienia tętniczego.

Hiperprolaktynemia i jej rozpoznanie

Różnorodne objawy hiperprolaktynemii mogą powodować niepokój oraz nieprzyjemne doznania. Ze względu na stopień stężenia prolaktyny mogą manifestować się w odmienny sposób. Najczęstszym z objawów nadmiaru prolaktyny u kobiet jest przede wszystkim zaburzenie miesiączkowania (od zaburzeń częstotliwości występowania po całkowity zanik krwawienia). Równie istotnymi objawami, mogącymi sugerować konieczność wykonania badań, są: mlekotok, spadek libido, wyczuwalne zmiany w piersiach i ich bolesność oraz niepłodność. U mężczyzn natomiast hiperprolaktynemia może skutkować obniżeniem libido, impotencją oraz ginekomastią. Bez względu na płeć mogą pojawić się bóle głowy i zaburzenia widzenia.

O ile fizjologiczne przyczyny nadmiaru prolaktyny nie muszą wzbudzać naszej czujności, należy pamiętać, że może mieć ona podłoże chorobowe i skłonić nas do podjęcia leczenia.

Kiedy hiperprolaktynemia wymaga leczenia?

W przypadku gdy przyczyną hiperprolaktynemii są normalne stany fizjologiczne, jak ciąża, uprawianie sportu czy też współżycie seksualne, podejmowanie leczenia nie jest konieczne. Szczególną sytuacją jest występowanie hiperprolaktynamii na skutek przyjmowania leków. Ze względu na coraz większe rozpowszechnienie depresji w populacji ogólnej wiele osób przyjmuje inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny. Nadciśnienie tętnicze oraz choroby wątroby i żołądka również stanowią nierzadkie przypadłości. Przyjmowanie leków łagodzących powyższe schorzenia niekiedy jest konieczne. Rozwiązaniem w takiej sytuacji jest przedyskutowanie z lekarzem prowadzącym odpowiedniej dawki, aby była ona skuteczna w leczeniu danych chorób i jednocześnie skutkowała jak najmniejszą liczbą objawów ubocznych – w tym hiperprolaktynemii.

Inną kwestią pozostaje podwyższony poziom prolaktyny, utrzymujący się u osób nieprzyjmujących przewlekle leków. Taka sytuacja wymaga spojrzenia na objaw jako sugerujący rozpoczęcie procesu chorobowego w organizmie. Choroby, których objawem może być hiperprolaktynemia, dotyczą układu nerwowego, rozregulowania w obrębie gospodarki hormonalnej, czy też zmian w obrębie tkanek miękkich i narządów wewnętrznych. W tej sytuacji, należy zgłosić się do lekarza prowadzącego, który zależnie od zgłaszanych objawów, zleci wykonanie odpowiednich badań diagnostycznych, w tym badań tarczycy, wątroby oraz nerek. Niekiedy zaleca się również wykonanie badania wzroku lub rezonans magnetyczny mózgu.