Smutek, zmęczenie, poczucie beznadziei. Zimą jest najwięcej przypadków choroby afektywnej sezonowej
Gdy za oknem szaro i buro, a słońca jak na lekarstwo, może dopaść nas nie tylko chandra, ale i prawdziwa choroba. Określa się ją mianem choroby afektywnej sezonowej lub inaczej – depresji sezonowej. W przebiegu jest podobna do depresji, jednak jej objawy mają to do siebie, że występują cyklicznie, w konkretnych porach roku.
W Polsce jednostka ta jest znana jako depresja zimowa, ponieważ najwięcej przypadków notuje się właśnie zimą, a obniżenie nastroju, które występuje w jej przebiegu, jest ścisłe związane z niedoborem światła słonecznego.
Czym jest choroba afektywna sezonowa?
Choroba afektywna sezonowa (ChAS), znana również jako depresja sezonowa, lub z angielskiego SAD (Seasonal Affective Disorder) to zaburzenie nastroju, które pojawia się cyklicznie w określonych porach roku. W Polsce najczęściej jesienią i zimą, gdy dni stają się krótsze i jest mniej światła słonecznego. Przyczyna ChAS tej choroby jest związana z zaburzeniem rytmu dobowego, a dokładniej z wpływem światła na funkcjonowanie mózgu i zakłóconą produkcją serotoniny.
„Są na ten temat różne teorie. Przeważa chyba ta odnosząca się do naszej gospodarki hormonalnej. Gdy światła jest mało, w mózgu wydziela się więcej melatoniny odpowiedzialnej za uspokojenie i sen, a mniej serotoniny, która odpowiada za działanie, aktywność, energię, podejmowanie wyzwań, czy apetyt. W efekcie człowiek zaczyna czuć nadmierną senność, brak energii, może mieć trudności z koncentracją. Ale czy rzeczywiście tylko o to tutaj chodzi, do końca jeszcze nie wiadomo. Przypuszcza się, że rolę mogą odgrywać niedobory witaminy D, lub zakłócenie rytmu dobowego, a może wszystko razem sprawia, że zaczyna rozwijać się depresja” – mówiła w wywiadzie dla Pacjenci.pl psycholożka Jagoda Buczyńska-Kozłowska.
Obniża cholesterol, odchudza, chroni przed nowotworami. To warzywo powinno znaleźć się w twojej diecie Przełomowy wyrok Sądu Najwyższego: pacjenci mają prawo wiedzieć gdzie kupić tańsze lekiJak objawia się choroba afektywna sezonowa?
Objawy depresji sezonowej są podobne do objawów klasycznej depresji, ale występują w charakterystycznym cyklu związanym z porami roku. Mogą obejmować:
- obniżony nastrój – uczucie smutku, pustki, przygnębienia przez większość dnia,
- brak energii i zmęczenie – nawet po długim śnie, osoba czuje się stale wyczerpana,
- nadmierną senność (hipersomnia) – trudności ze wstawaniem rano, potrzeba spania więcej niż zwykle,
- zwiększony apetyt – zwłaszcza na węglowodany i słodycze, co często prowadzi do przybierania na wadze,
- problemy z koncentracją – trudności w skupieniu uwagi, podejmowaniu decyzji, zapamiętywaniu,
- unikanie kontaktów społecznych – izolacja, brak chęci do spotkań z rodziną i znajomymi,
- brak zainteresowania codziennymi czynnościami – obniżona motywacja do wykonywania obowiązków i czerpania radości z hobby,
- poczucie beznadziejności – w poważniejszych przypadkach mogą występować myśli samobójcze.
Choroba afektywna sezonowa – diagnoza
Aby zdiagnozować ChAS, lekarz psychiatra lub psycholog ocenia występowanie objawów depresji, które pojawiają się w regularnym, sezonowym cyklu przez co najmniej 2-3 kolejne lata. Jeśli danego roku po raz pierwszy zauważymy u siebie objawy przypominające SAD, diagnoza nie będzie jednoznaczna. To może być zbieg okoliczności, ponieważ na nasz stan wpływają różne inne sytuacje życiowe.
By postawić diagnozę ChAS, ważne jest też wykluczenie innych przyczyn, takich jak niedoczynność tarczycy, czy niedobór witaminy D – które mogą dawać objawy podobne do depresji, a także inne zaburzenia psychiczne.
Rozwiązaniem może być fototerapia
Najskuteczniejszą forma terapii w SAD jest fototerapia. „Na świecie już istnieją takie miejsca, gdzie można przyjść i posiedzieć w świetle lamp z odpowiednim natężeniem i falami zbliżonymi do światła dziennego. W Polsce też jest dostępna ta forma terapii np. w gabinetach rehabilitacyjnych, czy w prywatnych klinikach. Fototerapia jest bardzo skuteczna w przypadku SAD – przy czym chcę podkreślić, że to zaburzenie musi być dobrze zdiagnozowane. Jeżeli pacjent cierpi na depresję z innych powodów, potrzeba zupełnie innego podejścia” – powiedziała Jagoda Buczyńska-Kozłowska.
Podczas fototerapii pacjent korzysta z lampy emitującej jasne światło o natężeniu 10 000 luksów, które naśladuje naturalne światło słoneczne. Taka terapia trwa zwykle 20–30 minut rano, co poprawia produkcję serotoniny i reguluje rytm okołodobowy.
W cięższych przypadkach lekarze mogą zalecić leki przeciwdepresyjne, np. z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Leczenie farmakologiczne często rozpoczyna się przed sezonem jesienno-zimowym, aby zapobiec nawrotom objawów.
Inne sposoby leczenia choroby afektywnej sezonowej
W leczeniu SAD sprawdza się również:
- psychoterapia – szczególnie terapia poznawczo-behawioralna (CBT), która pomaga radzić sobie z negatywnymi myślami i uczy strategii zarządzania stresem,
- suplementacja witaminy D – ze względu na jej niedobory w okresie jesienno-zimowym, suplementacja może wspierać leczenie,
- aktywność fizyczna – nawet krótki spacer na świeżym powietrzu w słoneczny dzień może poprawić nastrój,
- zdrowa dieta – bogata w witaminy z grupy B, magnez i kwasy tłuszczowe omega-3,
- unikanie stresu – relaksacja, medytacja czy joga mogą pomóc w redukcji napięcia.
Letnia wersja SAD
Warto dodać, że istnieje także wiosenno-letnia wersja SAD, czy ChAS. Ten wariant występuje po zimie, a wiąże się z brakiem akceptacji własnego ciała. Kiedy robi się ciepło i trzeba ubierać się w odzież coraz bardziej odsłaniającą ciało, niektóre osoby zaczynają bardzo źle się czuć.
W przypadku letniego wariantu ChAS objawy są odwrotne niż w klasycznym i obejmują m.in. bezsenność, utratę apetytu, nerwowość i pobudzenie.
Zobacz także:
Apatia a depresja – jak rozpoznać objawy przesilenia jesiennego i odróżnić je od depresji?
Depresja? A może po prostu "weź się w garść". Bywa, że nawet lekarze bagatelizują tę chorobę
