Choroba zwyrodnieniowa stawów a RZS – czym się różnią?
Wraz z wiekiem zmniejsza się produkcja kolagenu, mazi stawowej i innych substancji odpowiedzialnych za prawidłową pracę układu kostnego. Następstwem tego są choroba zwyrodnieniowa stawów lub reumatoidalne zapalenie stawów (RZS). Mogą mieć podobne objawy, lecz w rzeczywistości są to dwa zupełnie różne schorzenia. Czym się różnią? Na czym polega ich diagnostyka? Artykuł powstał na podstawie rozmowy ze specjalistą, reumatologiem lek. Bartoszem Fiałkiem.
Choroba zwyrodnieniowa stawów i RZS mają inne podłoże i przebieg
Choroba zwyrodnieniowa stawów obejmuje tylko stawy i nie dotyczy innych układów. Leczy się ją przede wszystkim objawowo. Z kolei reumatoidalne zapalenie stawów powoduje uszkodzenie stawów i obejmuje inne narządy. RZS wymaga leczenia farmakologicznego. Choroba zwyrodnieniowa stawów dotyka osoby starsze i jej symptomy widać już u wielu czterdziestolatków. Na RZS często chorują osoby młode.
„Choroba zwyrodnieniowa stawów, często zamiennie nazywana zwyrodnieniem stawów, to stan, w którym z powodu czynników biologicznych i mechanicznych, dochodzi do destabilizacji homeostazy, czyli równowagi między degeneracją a tworzeniem chrząstki”. - powiedział specjalista, reumatolog Bartosz Fiałek.
Choroba zwyrodnieniowa stawów ma dwa charakterystyczne objawy.
„Ból jest typowym objawem, nie ma choroby zwyrodnieniowej stawów bez bólu. Gdy pacjent przychodzi do gabinetu i mówi, że ma zwyrodnienie, ponieważ w zdjęciu rentgenowskim zostały te zmiany opisane, zawsze zadaję pytanie o występowanie bólu. Same zmiany obrazowe, czyli obserwowane w RTG lub USG, nie są podstawą do rozpoznania choroby zwyrodnieniowej stawów. Musi występować ból, jest to podstawowy — główny objaw choroby”. - powiedział specjalista, reumatolog Bartosz Fiałek.
Objawy RZS są natomiast niecharakterystyczne. W pierwszej fazie choroby może występować zmęczenie i utrata wagi. Jednak tym, co powinno zaniepokoić, jest obrzęk stawów i ból – przeważnie dotyczy to stawu środręczno-paliczkowego i międzypaliczkowego bliższego.
Objawem wspólnym dla obydwu schorzeń jest sztywność poranna, lecz ma różny czas trwania.
„Objawem jest także sztywność poranna, która w chorobach zapalnych trwa najczęściej godzinę lub dłużej, a w chorobie zwyrodnieniowej stawów do 30 minut. Dany objaw pomaga w różnicowaniu chorób zapalnych stawów, jak np. reumatoidalne zapalenie stawów od choroby niezapalnej stawów. Oczywiście są wyjątki”. - powiedział specjalista, reumatolog Bartosz Fiałek.
Na czym polega diagnostyka choroby reumatoidalnej stawów?
Diagnozowanie choroby zwyrodnieniowej stawów nie wymaga wykonywania wielu badań.
„Jest to bardzo ciekawe, ponieważ nie jest konieczne wykonywanie dodatkowych badań w celu postawienia rozpoznania. Choroba zwyrodnieniowa stawów jest rozpoznaniem klinicznym, to znaczy rozpoznaje się ją objawowo. Ważny jest wywiad, zadawanie pytań na temat bólu, czy towarzyszą obrzęki, czas trwania sztywności porannej. Dodatkowo pytam o inne kwestie, które mogą pomóc zróżnicować tę chorobę z jednostkami o podłożu zapalnym”. - powiedział specjalista, reumatolog Bartosz Fiałek.
Kolejnym etapem rozpoznawania choroby jest badanie fizykalne. Podczas niego lekarz ustala, czy stawy są obrzęknięte i jaki jest zakres ich ruchów.
„Jeśli pacjent mówi, że przez więcej niż połowę dni w miesiącu boli go prawy staw kolanowy, badam go, dodatkowo notuję ograniczenie ruchomości i poszerzenie obrysu tego stawu, to jest to wystarczające do rozpoznania choroby zwyrodnieniowej. W sytuacjach nietypowych wykonujemy rentgen stawów, możemy obserwować dodatkowe zmiany pod postacią wyrośli kostnych, czyli osteofitów, geody zwyrodnieniowe, a także zwężenie albo poszerzenie szpar stawowych”. - powiedział specjalista, reumatolog Bartosz Fiałek.
Kryteria potrzebne do rozpoznania choroby reumatoidalnej stawów to:
- ograniczenie ruchomości,
- poszerzenie obrysu,
- występowanie bólu przez ponad połowę miesiąca,
- ból startowy,
- sztywność poranna trwająca krócej niż 30 minut.
Na czym polega diagnostyka reumatoidalnego zapalenia stawów?
Rozpoznanie RZS zaczyna się od wywiadu lekarskiego. Lekarz sprawdza, jakie objawy występują u pacjenta, poznaje jego historię medyczną i wykonuje badanie fizykalne. By zdiagnozować RZS, konieczne jest wykonanie badania laboratoryjnego, umożliwiającego odróżnienie RZS od chorób powodujących podobne objawy.
Badania służące do rozpoznania choroby to m.in.:
- czynnik reumatoidalny,
- odczyn Biernackiego,
- Białko C-reaktywne,
- przeciwciała przeciwjądrowe,
- morfologia krwi.
Kryteria potrzebne do rozpoznania reumatoidalnego zapalenia stawów to:
- poranna sztywność trwająca dłużej niż 30 minut,
- zmęczenie,
- sporadyczna gorączka,
- utrata wagi,
- osłabienie,
- suchość oczu,
- suchość ust.
Wymienione objawy towarzyszą również innym schorzeniom. Jednak gdy trwają dłużej niż 6 tygodni, wówczas uznaje się, że przyczyną może być RZS.
RZS jest schorzeniem mogącym być przyczyną śmierci. „W RZS pojawia się wysokie ryzyko wystąpienia zawału mięśnia sercowego, udaru niedokrwiennego mózgu, które docelowo mogą doprowadzić do śmierci”. - powiedział specjalista, reumatolog Bartosz Fiałek.
