L4 pod lupą. ZUS z pracodawcami łączą siły. Rewolucja w zwolnieniach
Od października 2025 r. wchodzą przepisy doprecyzowujące zasady korzystania z L4 i wzmacniające narzędzia kontroli ZUS oraz pracodawców. Celem jest ograniczenie nadużyć, ale zmiany odczują także osoby uczciwie chorujące. Co dokładnie się zmienia i jak przygotować się na kontrolę?
- Za pracę na L4 lub działania utrudniające leczenie grozi utrata zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia (zasada utrzymana, lecz doprecyzowana).
- ZUS i pracodawcy dostaną szersze uprawnienia: kontrola możliwa w trakcie L4, a w określonych sytuacjach także po ustaniu zatrudnienia.
- Dopuszczono tzw. czynności incydentalne i „zwykłe czynności dnia codziennego” – bez utraty świadczenia, o ile nie szkodzą rekonwalescencji.
System kontroli L4
System kontroli L4 funkcjonuje od lat. ZUS oraz - w określonych sytuacjach - pracodawcy mogą sprawdzać, czy zwolnienie jest wykorzystywane zgodnie z celem. Podstawą prawną jest ustawa zasiłkowa i akty wykonawcze, a praktykę ukształtowało orzecznictwo, m.in. Sądu Najwyższego. Nowelizacja z 2025 r. porządkuje te zasady i uszczelnia system.
Według danych ZUS, w I półroczu 2025 r. wstrzymano lub zażądano zwrotu zasiłków od 14,8 tys. ubezpieczonych. To część szerszej reformy systemu ubezpieczeń chorobowych.
Nowe zasady L4
Utrata zasiłku za cały okres zwolnienia grozi osobom, które:
- wykonują pracę zarobkową w trakcie L4;
- wykorzystują zwolnienie niezgodnie z jego celem (np. wykonują prace remontowe).
Kontrole mogą odbywać się na bieżąco, a osoba kontrolowana ma 7 dni na wniesienie zastrzeżeń. Możliwa jest kontrola po ustaniu zatrudnienia, jeśli istnieje podejrzenie nadużycia.
Co wolno podczas L4?
Zgodnie z ustawą i jej uzasadnieniem, dopuszczalne są:
- codzienne czynności, jak zakupy spożywcze,
- incydentalne, nagłe sprawy, np. podpisanie dokumentu,
- pod warunkiem, że nie opóźniają one leczenia. Każdy przypadek będzie oceniany indywidualnie.
Warto pamiętać, że nowe przepisy czynią kontrole bardziej szczegółowymi i surowszymi. Kluczowe jest przestrzeganie zaleceń lekarskich i unikanie jakiejkolwiek pracy zarobkowej w trakcie L4.
Kto może kontrolować?
- ZUS: zawsze, w zakresie zasadności i wykorzystywania L4.
- Pracodawca: gdy wypłaca wynagrodzenie chorobowe lub zasiłek (zwykle przy zatrudnieniu 21+ pracowników). Mniejsi pracodawcy mogą zlecić kontrolę ZUS.
Jak nie stracić świadczenia?
- Traktuj L4 jako czas leczenia i regeneracji.
- Unikaj wszelkiej pracy zarobkowej, w tym zleceń i umów cywilnoprawnych.
- Jeśli musisz załatwić pilną sprawę, zadbaj, by była to czynność incydentalna, nieszkodząca zdrowieniu.
- W razie wątpliwości poproś lekarza o szczegółowe zalecenia na e-ZLA.
- Odbieraj korespondencję z ZUS i firmy. Na protokół masz 7 dni na odpowiedź.
