Najwięcej zakażeń od 25 lat. Wraca zapomniana choroba
Czy niemal zapomniana choroba zakaźna, której umiemy w łatwy sposób zapobiegać, może wywołać kolejną zabójczą epidemię? Wygląda na to, że tak. Gwałtowny wzrost zachorowań na odrę w całej Europie, Azji Środkowej i Ameryce Północnej świadczy o tym dobitnie.
Zatrważające liczby
Niedawno pisaliśmy o pierwszej od 10 lat śmiertelnej ofierze odry w Stanach Zjednoczonych. (Przeczytaj: Zapomniana choroba zakaźna w natarciu. Nie żyje jedna osoba) Nieszczęśliwy pacjent to kilkuletnie dziecko z Teksasu. Chociaż w Europie na razie nie mamy przypadków śmiertelnych, wzrost zachorowań jest co najmniej niepokojący.
Według danych Światowej Organizacji Zdrowia i UNICEF w ubiegłym roku w Europie doszło do największej liczby zakażeń odrą od 25 lat. Aż 40% zakażeń dotyczyło dzieci w wieku poniżej 5 lat, a więc grupy szczególnie podatnej na niebezpieczne skutki odry.
W 2024 r. w Europie i Azji środkowej odnotowano łącznie 127 350 zakażeń odrą. Najwięcej, bo aż 30,5 tys. zachorowań stwierdzono w Rumunii, zaś w Kazachstanie odnotowano 28 tys. nowych przypadków.
Eksperci ostrzegają od dawna
Przyczyna powrotu śmiertelnej choroby zakaźnej nie jest tajemnicą. Przed takim rozwojem wypadków eksperci ostrzegają od dawna. Powód? Wyraźny spadek wyszczepialności. W dużej mierze wywołany polityką.
W kwietniu 2019 r. UNICEF ogłosił, że ponad 20 milionów dzieci na całym świecie nie zostało zaszczepionych i ostrzegał o możliwych ogniskach odry. Z kolei w artykule opublikowanym w 2020 roku w czasopiśmie „The Lancet Infectious Diseases” prof. David Durrheim z Uniwersytetu w Newcastle pisał:
Eradykacja odry [eliminacja wirusa na całym świecie – przyp. aut.] jest biologicznie i technicznie wykonalna, ale nieoptymalne wyniki programu szczepień, niewystarczające zaangażowanie polityczne, zbyt ostrożne agencje globalne i nieodpowiednie ustalanie priorytetów przez ważnych darczyńców utrudniają postęp w kierunku tego szlachetnego celu w zakresie zdrowia publicznego. Ograniczenia te doprowadziły do globalnego nawrotu zachorowań na odrę i zgonów, którym można było zapobiec i przywróconej transmisji w krajach, które wcześniej wyeliminowały endemiczną transmisję wirusa (…) Światowa społeczność medyczna powinna pilnie zintensyfikować wysiłki na rzecz wyeliminowania odry.
Przeczytaj: GIS bierze się za niezaszczepione dzieci. "Za odmowę szczepienia będą mandaty"
Wskaźnik wyszczepialności niezbędny do powstrzymania epidemii to 95%. Tymczasem w rejonach Rumunii, Czarnogóry, Bośni i Hercegowiny oraz Macedonii Północnej w 2023 roku zaszczepiono ok. 80% pacjentów kwalifikujących się do immunizacji.
Odry nie wolno ignorować
Wirus odry przenoszony jest drogą kropelkową – podczas kaszlu lub kichania, ale też przez bliski lub bezpośredni kontakt z wydzielinami z gardła i nosa osoby zakażonej. Infekuje wiele narządów i wiąże się z osłabieniem odporności. Każda osoba chora na odrę zaraża średnio kolejne 12-18 osób w podatnej populacji.
Wirus pozostaje aktywny i zakaźny w powietrzu przez kilka godzin, a na skażonych powierzchniach do 2 godzin. Może być rozprzestrzeniany przez zakażone osoby od 3 dni przed wystąpieniem wstępnych objawów nieżytowych i gorączki (5 dni przed wystąpieniem wysypki), do 3 dni od ustąpienia wysypki.
Objawy odry pojawiają się zwykle 7–14 dni po zakażeniu wirusem i przebiegają w kilku etapach. W tzw. okresie zwiastunowym, trwającym 3-5 dni, u chorych występuje:
• wysoka gorączka (nawet do 40°C),
• suchy kaszel,
• katar,
• zapalenie spojówek (zaczerwienione oczy, światłowstręt),
• osłabienie, złe samopoczucie,
• plamki Koplika – małe białe plamki na błonie śluzowej policzków (charakterystyczny objaw odry, pojawiają się 1–2 dni przed wysypką).
Następnie na ciele chorego pojawia się czerwona plamisto-grudkowa wysypka. Zaczyna się za uszami i na twarzy, a potem schodzi na tułów i kończyny. Po kilku dniach zmiany ciemnieją i mogą się złuszczać. Gorączka nadal utrzymuje się, ale zaczyna spadać wraz z pojawianiem się wysypki.
Po 4-7 dniach od wystąpienia wysypki następuje okres zdrowienia, jednak osłabienie i kaszel mogą utrzymywać się do kilku tygodni. Powikłania odry mogą obejmować zapalenie płuc, zapalenie ucha środkowego, zapalenie mózgu, a w niektórych przypadkach mogą prowadzić do śmierci. Przeczytaj: Niepozorna choroba zbiera śmiertelne żniwo w Polsce
Zaszczep dziecko przeciw odrze
Noworodki są chronione przez przeciwciała matczyne przenoszone przez łożysko do 6. miesiąca życia. Kiedy naturalna odporność spada, konieczne jest podanie szczepionki. Zgodnie z obowiązującym w Polsce kalendarzem szczepień uodpornianie na odrę odbywa się poprzez podanie szczepionki skojarzonej MMR między 13 i 15 miesiącem życia i ponownie w 6. roku życia.
Szczepionka skojarzona MMR chroni dziecko przed trzema chorobami:
- odrą (measles),
- świnką (mumps) i
- różyczką (rubella).
Jest to szczepionka żywa, atenuowana, co oznacza, że zawiera osłabione wirusy tych chorób. Po podaniu organizm wytwarza odporność, ale dziecko nie choruje. Osoby dorosłe, które nie były szczepione lub nie chorowały na odrę, świnkę i różyczkę, również mogą się zaszczepić.
Szczepionka MMR jest bezpieczna i skuteczna. W ciągu kilku dni po podaniu może powodować łagodne skutki uboczne, takie jak:
• przejściowa gorączka,
• lekkie osłabienie,
• zaczerwienienie lub obrzęk w miejscu wkłucia,
• rzadziej wysypka przypominająca odrę (niezakaźna).
Szczepienie nie wywołuje choroby. Nie ma możliwości przenoszenia się wirusa ze szczepionki na inne osoby. Przeczytaj: Odra – wraca zapomniana choroba. Jak się przed nią chronić?
Chociaż szczepienie może wywołać przejściowe skutki uboczne, chroni przed nieprzyjemną i bolesną chorobą o potencjalnie śmiertelnych skutkach. Szczepiąc swoje dziecko, przyczyniasz się do budowania odporności zbiorowej w populacji i pomagasz w zapobieganiu kolejnej epidemii.
Źródła:
Lüthy IA, Kantor IN. Sarampión [Measles]. Medicina (B Aires). 2020;80(2):162-168. Spanish. PMID: 32282323.
Durrheim DN. Measles eradication-retreating is not an option. Lancet Infect Dis. 2020 Jun;20(6):e138-e141. doi: 10.1016/S1473-3099(20)30052-9. Epub 2020 Mar 17. PMID: 32197095.
Moss WJ. Measles. Lancet. 2017 Dec 2;390(10111):2490-2502. doi: 10.1016/S0140-6736(17)31463-0. Epub 2017 Jun 30. PMID: 28673424.
Objawy, drogi przenoszenia, leczenie i zapobieganie odrze – Państwowa Inspekcja Sanitarna, dostęp online: gov.pl (dostęp: 14.03.2025).
Kalendarz szczepień 2024 – Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH, dostęp online: szczepienia.pzh.gov.pl (dostęp: 14.03.2025).
Najwięcej od 25 lat zakażeń odrą w Europie. Na czele kraj z 30 tys. zakażeń – Rynek Zdrowia, dostęp online: rynekzdrowia.pl (dostęp: 14.03.2025).
